به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ «آخرین نبرد لنین» برای نخستین‌بار، گزارش‌ها، مقالات و نامه‌هایی را یکجا در کنار هم قرار می‌دهد که لنین از طریق آن‌ها نبرد سیاسی‌اش را پیش برد. بسیاری از این اسناد ده‌ها سال توقیف بودند و برخی هرگز پیش از این به زبان انگلیسی منتشر نشده بودند.
وظایف کمونیستی در دومین سال سیاست جدید اقتصادی، شروع نبرد: مساله ملی و اتحاد داوطلبانه جماهیر شوروی، «نپ» و مبارزه جهانی برای سوسیالیسم، در دفاع از انحصار دولتی تجارت خارجی، نامه به لنین به کنگره حزب، تقویت اتحاد با دهقانان، انقلاب سوسیالیستی روسیه و شرق، بازرسی کارگران و دهقانان، تدارک برای دوازدهمین کنگره حزب عناوین کتاب را شامل می‌شود. لنین درباره مبارزه برای جمهوری‌های شورایی در گرجستان و فراقفقاز(۱۹۲۱ و ۱۹۲۳)، بازرسی کارگران و دهقانان (۱۹۱۹-۱۹۲۰ و ۱۹۲۳) و تدارک برای کنگره حزب (۱۹۲۳) ضمیمه‌های کتاب است.
ولادیمیر لنین در واپسین ماه‌های زندگی‌اش، بین اواخر سپتامبر ۱۹۲۲ و اوایل مارس ۱۹۲۳، در درون رهبری حزب کمونیست اتحاد شوروی، نبردی سیاسی را آغاز کرد. این نبرد، نبردی سرنوشت‌ساز بود؛ نبرد بر سر این بود که آیا حزب همچنان مسیر سیاسی پیروزمندی را، که کارگران و دهقانان را تحت رهبری بلشویک‌ها پنج سال پیش در امپراتوری سابق تراز به قدرت رسانده بود، ادامه خواهد داد یا نه. آن پیروزی راه‌گشای نخستین انقلاب سوسیالیستی بود و دوران تاریخی نوینی را به جهان عرضه کرد. دورانی با چشم‌اندازی وقوع انقلاب‌های مردمی، نه تنها در اروپا، بلکه همچنین در آسیا و ورای آن.
در سال‌های ۱۹۲۲ و ۱۹۲۳ لنین، رهبر مرکزی نخستین انقلاب سوسیالیستی جهان، نبردی را پیش برد که آخرین نبرد سیاسی‌اش شد. آنچه در معرض خطر بود، تداوم مسیر پرولتری انقلابی بود که در اکتبر ۱۹۱۷ کارگران و دهقانان را در امپراتوری سابق تزار بر مسند قدرت نشاند و شالوده یک جنبش انقلابی واقعا جهانی رنجدیدگان را ریخت که خود را در جهت تحقق سرمشقی که بلشویک‌ها گذاشته بودند سازماندهی می‌کردند. پیروزی از آن کیست؟ این سوال را لنین در مارس ۱۹۲۲ مطرح کرد. آیا کارگران و دهقانان، که تازه از درون سال‌ها جنگ، ویرانی قحطی بیرون آمده بودند، می‌توانستند جلوی جهان سرمایه‌داری متخاصمی که جمهوری شوروی را احاطه کرده بود بگیرد؟ از همه مهم‌تر، آثار آن‌ها تحت آن شرایط می‌توانستند در داخل کشور بر اقشار بورژوایی که سر برون می‌آوردند، و یاران خادم به خیوش‌شان در درون دولت و دستگاه حرب کمونیست، فائق آیند؟
قبل از آنکه انتشارات پاث فایندر نخستین ویرایش کتاب آخرین نبرد لنین را در سال ۱۹۹۵ به زبان انگلیسی و در سال ۱۹۹۷ به زبان اسپانیایی منتشر کند، این مقالات، نامه‌ها، سخنرانی‌ها، قطعنامه‌ها و یادداشت‌های لنین، هرگز در یک مجلد تجمیع نشده بود. از ۲۱ دسامبر ۱۹۲۲ تا ۶ مارس ۱۹۲۳ هنگامی که لنین نامه‌ای را دیکته کرد که در واقع آخرین نامه‌اش شد، تک تک آنچه به عنوان نوشته‌های او شناخته شده‌اند، در میان صفحات این کتاب جا گرفته‌اند. آن نوشته‌ها بر حسب تقویم تاریخ پشت سرهم ردیف شده‌اند، به همان ترتیبی که لنین دفاع از خط سیر انترناسیونالیستی پرولتری بلشویسم را در کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی رهبری می‌کرد. سایر نوشته‌ها و سخنرانی‌های لنین بعد از سپتامبر ۱۹۲۲، هنگامی که مبارزه آغاز شد هم در اینجا جمع‌آوری شده‌اند، همچنین گزارش سیاسی لنین به یازدهمین کنگره حزب کمونیست شوروی در مارس ۱۹۲۲، تعداد اندکی از نامه‌ها و یادداشت‌های سایر رهبران بلشویک، که نقش برجسته‌ای در مبارزه داشتند، در مواردی که وجودشان لازم یم بود تا مسایل سیاسی کلیدی شفاف شوند نیز در اینجا آورده شده است.
جوزف استالین بیش از سه دهه دبیرکل کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی و در بخش عمده آن دوران رییس دولت «اتحاد شوروی» هم بود. طی آن دوران، بسیاری از نوشته‌های لنین که این کتاب تجمیع‌شان است، توقیف بودند. چند سال بعد از مرگ استالین در سال ۱۹۵۳ یک بخشی از وارثین سیاسی‌اش از جمله نخست وزیر، نیکیتا خروشچف، تلاش کردند تا خود را از برخی از بدنام‌ترین اعمال استالین مبرا کنند. فقط در آن هنگام بود که وجود این نوشته‌های لنین به رسمیت شناخته شد و به تدریج در اتحاد شوروی منتشر شدند. برخی از آن‌ها از اواسط دهه ۱۹۲۰ در هیچ جا قابل دسترس نبودند.
تعدادی از این اسناد دور از دسترس، بالاخره ترجمه و در ویراست انگلیسی مجموعه آثار لنین در بین دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ در مسکو منتشر شدند و بعد هم ویراست اسپانیایی آن‌ها بین سال‌های ۱۹۸۱ تا ۱۹۹۰ منتشر شد. اما این اسنادی که لنین نویسنده‌اش بود، در سراسر مجلدهای مجموعه آثار بخش شده بودندکه باعث می‌شد خوانندگان به سختی بتوانند خط سیر مبارزه سیاسی شش ماهه لنین را دنبال کنند. قبل از اینکه این اسناد به زبان اسپانیایی در مسکو منتشر شوند. بخشی از آن‌ها در ویراست آرژانیتین مجموعه آثار لنین بین سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۷ منتشر شده بودند، در سال ۱۹۷۰ در کتابی به زبان اسپانیایی منتشر شدند؛ و در مجله کوبایی پنسامینتو کریتیکو نیز در سال ۱۹۷۰ به چاپ رسیدند. چندین نوشته لنین که در صفحات این کتاب برای نخستین‌بار خواه به زبان‌های انگلیسی و یا به زبان اسپانیایی منتشر می‌شوند، در یادداشت‌های مربوط به معرفی منابع هر کدام معرفی شده‌اند.
یکی از این اسناد برای نخستین بار است که در این کتاب منتشر می‌شود و تا کنون به هیچ زبانی منتشر نشده است. این سند، گزارشی است که مورخ مارس ۱۹۲۳ سه تن از منشی‌های لنین به درخواست او آماده کردند و مربوط می‌شود به اقدام «دفتر سیاسی» در جهت پرده‌پوشی رفتار ظالمانه شوونیستی «روس کبیر» در جمهوری گرجستان. این سند که تا سال ۱۹۹۱ در مسکو محرمانه نگاه داشته شده بود، بخش پایانی سندی که به مدتی بس طولانی مانع از انتشارش شده بودند، با عنوان «درباره نتایج کمیسیون دزرژینسکی» در ضمیمه شماره ۱ کتاب حاضر چاپ شده است.
فصل‌بندی عناوین و یادداشت‌ها را انتشارات پاث فایندر تهیه کرده است، همین‌طور وقایع‌نگار اتفاقات مهم و فهرستی از اسامی افراد، سازمان‌ها و جراید. گرچه عناوین فصل‌ها بیانگر محور مرکزی مبارزه در مقطع خاصی از زمان هستند، اما در هر فصل اسنادی از لنین گنجانده شده که مرتبط با سایر مسایل خط‌مشی کمونیستی هستند که او برایش می‌جنگید. برای هر کدام از این اسناد در نخستین پاورقی، منبع و اطلاعات مرتبط درج شده‌اند. فهرستی از حروف مخفف اسامی و سرواژه‌های استفاده شده در کتاب نیز گنجانده شده است. ویراست‌های انگلیسی و اسپانیایی مجموعه آثار لنین که قبلا به آن‌ها اشاره شد، برای آماده‌سازی این کتاب مورد استفاده قرار گرفته‌اند. اما ترجمه‌های موجود به هر یک از این زبان‌ها با پنجمین ویراست نوشته‌های لنین به زبان روسی، چاپ اواخر دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ مقایسه و تصحیح شده‌اند.
در بخشی از کتاب آمده است: «تنها راهی که می‌توان به یک «راه حل» مطمئن برای مساله ملی دست یافت، از این طریق است که هر ملت قادر باشد به زبانی که ملت مورد نظر آن را زبان مادری خود می‌داند، با فرهنگ جهانی ارتباط برقرار کند و بدون هیچ قید و بندی به آن دسترسی کامل داشته باشد. شرط چنین کاری، وجود پیشرفت عظیم مادی و فرهنگی در کل اتحاد ماست و ما هم اکنون با آن خیلی فاصله داریم. این خارج از قدرت ماست که بتوانیم زمان لازم برای دستیابی به چنین پیشرفتی را دلبخواهی کوتاه‌تر کنیم. اما یک چیز در ید قدرت ما هست: اینکه به همه کشورها و ملست‌های کوچک، ضعیف و عقب افتاده، که قبلا تحت ستم تزاریسم بوده‌اند، ثابت کنیم که اگر خواسته‌های بسیار مهم و قابل توجه آن برآورده نشده‌اند، این به خاطر شرایط عینی مشترک برای کل اتحاد ماست و به هیچ وجه ناشی از عدم توجه و یا یک سونگری بزرگ-قدرت نیست. این کار، نه از طریق اعلامیه‌های پروگرام‌گونه، بلکه باید از طریق کار روزمره‌ی دولت انجام شود. و این وظیفه، یعنی جلب اعتماد کامل و بدون قید و شرط کشورهای کوچک و ضعیف، که تمامی تجاربشان آن را تایید کند، یک کار حزبی با اهمیت و درجه یک است.»
«آخرین نبرد لنین» در ۴۷۲ صفحه، شمارگان ۱۰۰۰ نسخه و بهای ۴۰ هزار تومان از سوی نشر طلایه پرسو منتشر شده است.