به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ نشست هم‌اندیشی بررسی دیدگاه‌های موافقان و مخالفان اسلامی سازی علوم انسانی در مجامع علمی عربی و ایرانی روز گذشته ۱۴ مهرماه در تالار اندیشه اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه با حضور شیخ شفیق الجرادی عضو شورای مرکزی حزب‌الله و رئیس مرکز پژوهش‌های دینی و فلسفی لبنان و حجت‌الاسلام‌والمسلمین «احمد حسین شریفی» عضو هیئت علمی و دانشیار موسسه آموزشی، پژوهشی امام خمینی (ره) و صاحب نظر در حوزه علوم انسانی اسلامی برگزار شد.
محمدحسین ظریفیان، مدیرکل پژوهش‌های اسلامی رسانه بیان کرد: یکی از ضرورت‌ها و ظرفیت‌های جدی که مراکز علمی باید به آن بپردازند مساله اسلامی‌سازی علوم انسانی است. تلاش‌های فراوانی در جوامع اسلامی از جمله لبنان و مرکز پژوهش‌های دینی و فلسفی لبنان که شیخ شفیق الجرادی رئیس این مرکز هستند و همچنین مرکز علوم اسلامی صدرا که حجت‌الاسلام‌والمسلمین احمد حسین شریفی استاد مسئول برگزاری کنگره‌های این مرکز است صورت گرفته است.
وی افزود: به‌هرحال بحث علوم انسانی اسلامی با پیروزی انقلاب اسلامی و توفیق‌ها و ظرفیت‌هایی که ایجاد شده در کشور ما تبدیل به یک گفتمان شده و ما از تعریف تقلیدی علوم انسانی به یک تعریف مختار رسیده‌ایم و این تعاریف در مجامع علمی ایران مورد بررسی واقع می‌شوند. تعاریفی درباره علوم انسانی و اسلامی با نگاهی که اسلام ناب به اندیشه انقلاب اسلامی با تجربه چند دهه اداره حکومت دارد تعاریفی قابل اعتنا و قابل توجه است و ما از تعاریف انتزاعی فاصله گرفته‌ایم. امروز با همه کامیابی و ناکامی‌ها، این تجربه کسب‌شده و تبدیل به یک دانش شده و در حال مدیریت است.
ظریفیان گفت: مساله اسلامی‌سازی علوم در کشور ما در چند سال اخیر با شتاب بیشتری در حال حرکت است و خوشبختانه و یا متاسفانه این مسئله را همچنان شخص رهبر معظم انقلاب مدیریت می‌کند و به نظر می‌رسد که مجموعه‌های علمی که با نگاه پژوهشی مسائل را دنبال می‌کنند همچون اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه باید زودتر این امر مهم را پیگیری می‌کردند.
اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه یکی از مجموعه‌های علمی که به معنای جدی در عرصه اسلامی سازی علوم انسانی فعالیت داشته است، پژوهش اسلامی رسانه جزء علوم انسانی است و تولید مجامع مسلمین نبوده و در کنار این مساله علوم انسانی و پژوهش‌هایی که در اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه صورت گرفته از فعالیت‌های این مرکز در حوزه علوم انسانی اسلامی به شمار می‌رود. اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه در آستانه ۲۵ سالگی تأسیس این مرکز با کارنامه‌ای درخشان است و به نظر می‌رسد که ما در دو زمینه باید بیشتر فعالیت می‌کردیم و باید کم‌کاری‌ها را جبران کنیم، حوزه روش‌شناسی و پژوهش روش‌مند و بازنگری در روش‌های پژوهشی متناسب با پژوهش اسلامی و حوزه‌های مرتبط با دانش علوم انسانی و اسلامی که نیاز به کار جدی در این عرصه داریم.
وی گفت: جلسه امروز یکی از دست آوردهای سفر مدیران اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه در کشور لبنان در اردیبهشت سال جاری است و به همین سبب اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه به دنبال بررسی آراء موافقان و مخالفان اسلامی‌سازی علوم انسانی در مجامع ایرانی و عربی هستیم، به‌هرحال ما اگر بخواهیم از این مفهوم پاسداری کنیم باید حرف موافقان و مخالفان این عرصه را بشناسیم.
در ادامه حجت‌الاسلام احمد حسین شریفی، عضو هیئت علمی و دانشیار موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) گفت: مخالفان اسلامی‌سازی علوم انسانی می‌گویند هویت علم به روش است و روش علمی منحصر در تجربه است و تجربه اسلامی و غیر اسلامی نداریم و هر مسئله‌ای با یک روش حل می‌شود و انتخاب روش یک مولود اجباری است برای مثال مسئله جوشیدن آب با یک روش حل می‌شود.
وی ادامه داد: پاسخ ما به این مسئله این‌گونه است در مرحله نخست هویت علم به روش نیست، هویت علم یک هویت ترکیبی از موضوع هدف، روش و دیگر مسائل است و دوم اینکه روش تابع مسئله است و حل هر مسئله‌ای منحصر در یک روش نیست، مسائل علوم انسانی درباره کنش‌های انسان است برای مثال کنش اقتصادی انسان، کنش ارتباطی انسان، به همین سبب دلیلی نداریم که این مسئله را تجربه حل کنیم، بلکه این ظرفیت وجود دارد که با روش‌های عقلی، روش نقلی و تجربه این مسئله مطرح شود و ما نباید راه پاسخ و شناخت حقیقت را ببندیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی مطرح کرد: یکی دیگر از نقدهای مخالفان به اسلامی‌سازی علوم انسانی است که آن‌ها می‌گویند علمی بودن علم به عمومی بودن معیار داوری آن علم است، عمومی‌ترین معیار تجربه است و نتیجه می‌شود: عمومی بودن علم به تجربی بودن آن علم است؛ ما در پاسخ می‌گوییم در مرحله نخست عمومی‌تر از تجربه عقل و استدلالات عقلی است و حجیت تجربه به استدلال عقلی است و در غیر این صورت به مشاهده صرف درمی‌آید، برای مثال با دیدن جوشیدن یک آب نمی‌توانیم بگوییم که همه آب‌ها در این درجه به جوش می‌آید؛ بلکه استدلال عقلی به کمک مشاهده می‌آید و تبدیل به تجربه می‌شود، دوم اینکه به همین سبب ما باید به دنبال معیارهای صحیح برویم و عمومی بودن نمی‌تواند معیار صحیحی باشد و معیار صحیح باید مبتنی به علم باشد، سوم اینکه ما مخالف تجربه نیستیم، اکثر مخالفان علوم انسانی اسلامی بدین باورند که مدافعان این ایده باتجربه مخالف هستند.
سابقه ایده اسلامی‌سازی علوم به بیش از ۴۰ سال می‌رسد
وی افزود: نقدی که به‌تازگی مطرح‌شده و دکتر زیباکلام نیز آن را مطرح می‌کند این است که در ۴۰ سال انقلاب چه کرده‌اید! و همچنین بودجه‌های مراکز پژوهشی مورد توجه قرار گرفت، در پاسخ می‌گوییم سابقه ایده اسلامی‌سازی علوم به بیش از ۴۰ سال می‌رسد و آن چیزی که مطرح است ۴۰ سال است که به‌صورت جدی مطرح شده است و در دنیای عرب این مسئله به‌صورت جدی پیگیری می‌شده و لازم به ذکر است که کل بودجه‌های مراکز علمی در راستای اسلامی سازی علوم از اول انقلاب تاکنون متناسب با تورم‌ها به‌اندازه بودجه دانشگاه تهران نیست، در دنیای غرب سه الی چهار سده طول کشیده است تا علم‌های موجود محقق شده و چرا برای ما این‌قدر عجله دارند.
وی یادآور شد: ما باید چشم‌های خود را بازکنیم و موفقیت‌های این عرصه را بهتر مشاهده کنیم، صدها کتاب در این حوزه در رشته‌های خاص تولیدشده و هزاران مقاله در این زمینه نوشته‌شده و متأسفانه جلوی اجرایی شدن این علوم را به محققان نمی‌دهند.
شیخ شفیق الجرادی عضو شورای مرکزی حزب‌الله و رئیس مرکز پژوهش‌های دینی و فلسفی لبنان در ادامه اظهار کرد: اسلامی‌سازی علوم از جهان عرب شروع شد و امروز در ایران نیز مشاهده می‌شود، و دو مجموعه‌ای که مقابل این اندیشه مقابله کردند عربستان سعودی و امارات متحده عربی بود، سعودی‌ها به‌واسطه فشار سلفی‌ها و امارتی‌ها که باهوش‌تر هستند در دو خط در حال فعالیت هستند، مؤسساتی در امارات وجود دارد که بر روی اسلام سیاسی صوفی کار می‌کنند و مطمئناً به عدم اسلام و بی اسلامی منجر خواهد شد و موسسه بزرگی ایجاد کردند به نام مؤمنان بدون مرز، وظیفه این موسسه این است که گرایش‌های مختلف سکولار را جمع کنند و از آن‌ها بخواهند تعریفی درباره اسلام ارائه دهند.
شیخ شفیق الجرادی تاکید کرد: تاکنون ما برای اسلامی‌سازی علوم کار می‌کردیم و امروز موسسه‌ای ایجاد شده برای سکولاریزه کردن اسلام و دو هدف‌دارند، نخست سکولار کردن میراث اسلام، دوم برنامه‌ریزی برای آموزش اسلامی که خارج از سنت‌های حوزه‌های علمیه است.
وی گفت: این پیشنهاد را مطرح می‌کنم اگر فکر می‌کنید که جهان عرب از مسائلی که ایران درباره اسلامی سازی علوم انجام می‌دهد باخبر است کاملاً در اشتباه هستید، آثار خیلی اندکی از ایران ترجمه‌شده ولی به گوش مؤسسات عربی نرسیده و آن‌کسانی که در مؤسسات همچون مؤمنان بدون مرز تحصیل می‌کنند کاملاً مخالف اسلامی سازی علوم هستند و معتقد هستند که این مسئله باید بین ایران و جهان به‌ویژه جهان عرب موردبحث و مناقشه قرار بگیرد و باید در این زمینه مؤسسات ایرانی جدی فعالیت کنند.
عضو شورای مرکزی حزب‌الله بیان کرد: در حوزه رسانه باید فعالیتی صورت بگیرد که مسائلی که در ایران در حوزه علوم انسانی اسلامی انجام می‌شود به گوش جهان عرب برسد، به این دلیل که مباحثی که در جهان مطرح می‌شود مسائل سطحی است و حتی می‌توانم ادعا کنم که در حوزه اسلامی‌سازی یک برنامه جدی در رسانه‌ها وجود ندارد به‌استثنای برخی فعالیت‌ها که در مصر صورت می‌گیرد.
وی افزود: من مخالف نظریه اسلامی‌سازی علوم نیستم، ما یک مأموریت مهم اسلامی داریم، باید دراین‌باره طرحی بنویسیم و نباید عجله کنیم که ما این طرح را به پایان رسانده‌ایم، ما تلاش‌های خودمان را باید متمرکز کنیم و معتقدیم که این کار یک جهاد مقدس در مقابل دشمن و خط فکری آن‌ها است و در مقابله تلاش‌های دشمن برای سکولاریزه کردن دین کرده‌اند بایستیم.
حجت الاسلام شفیق الجرادی یادآور شد: نظر شخص بنده و مرکز پژوهش‌های دینی و فلسفی لبنان تدوین برنامه‌ای چندگانه است، گام نخست بررسی آنچه در میراث اسلامی به نام احصاء العلوم همچون فارابی و کتاب‌های این‌چنینی، است که در میراث اسلامی این طبقه‌بندی بر اساس چه روشی بوده و نتایجی که به دست می‌آوریم استفاده کنیم، گام دوم بررسی منابع اسلامی با عنوان الهیات المعرفه است و منظور ما این است که قواعد کلی و اساسی علوم باید در این فرع رعایت شود و درنهایت این نتایج را خدمت آیت الله مصباح یزدی بیاوریم و نظر ایشان را بخواهیم، گام سوم ما این است که معتقدیم باید شرایط سیاسی مناطق باید در علوم اسلامی انسانی رعایت شود و این همان کاری است که ما در لبنان و محیط اطراف لبنان اجرا می‌کنیم و به‌تبع از تجربه ایرانی این مساله نیز استفاده خواهیم کرد.
ظریفیان در پایان بیان کرد: خوشبختانه در صداوسیمای جمهوری اسلامی کارهایی در این راستا شکل‌گرفته که البته باید عمیق‌تر پرداخته شود به ویژه برای معرفی این مساله فتح بابی شد تا با شبکه‌های برون‌مرزی همچون شبکه الکوثر و شبکه‌های دیگر خبری جلسه‌ای داشته باشیم و از این فرصت برای معرفی علوم انسانی اسلامی استفاده کنیم.