فرهنگ امروز/ احسان زیورعالم:

چندی پیش بنیاد رودکی در گزارش سالانه هزینه‌های حمایتی خود از آثار هنری، اعلام کرد که مبلغ 16میلیارد و 514 میلیون ریال از مجموعه بسته حمایتی بنیاد رودکی به تئاتر اختصاص یافته است. مبلغ کل حمایتی بنیاد از هنرهای مختلف تحت پوشش این نهاد برابر با 153 میلیارد و 26 میلیون ریال است. به عبارتی از مجموع ارقام می‌توان گفت این نهاد اندکی بیش از 10درصد از آنچه در دست داشته به تئاتر اختصاص داده است.

(می‌توانید گزارش عملکرد بنیاد رودکی را اینجا مطالعه کنید.)

اما نکته قابل توجه آن است که بنیاد حمایت مدنظرش را به صورت پول نقد مورد عرضه نکرده است‌؛ بلکه آن را به صورت تخفیف‌ به هنرمندان در گزارش مالی خود رد کرده است. شیوه ارائه به نوعی است که گویی مدیریت بنیاد رودکی در قبال در اختیار نهادن سالن‌هایش، خود به متولی بالادستیش پولی پرداخت کرده است.

بنیاد رودکی در مجموع 4میلیارد و 632میلیون ریال از بودجه خود را هزینه تولید کرده است که از این مقدار 4میلیارد را صرف تولید «خیام» بهروز غریب‌پور، 500میلیون ریال را کمک به تولید نمایش «سهروردی»، 50 میلیون ریال را کمک به نمایش «غسال‌خونه» و 82 میلیون ریال نیز هزینه برگزاری جشنواره تئاتر کوتاه ارسباران کرده است. نمایش «غسال‌خونه» با حمایت امیررضا خادم اجرایی شده است و جشنواره ارسباران متعلق به استان آذربایجان شرقی، محل تولد علی‌اکبر صفی‌پور، مدیرعامل بنیاد رودکی است.

باقی هزینه‌های درج شده در فهرست مالی سالانه بنیاد رودکی به تخفیف‌ها در ارائه سالن خلاصه شده است. این عدد برابر با 11میلیارد و 880میلیون ریال بوده است. به عبارت ساده‌تر از ارقام ارائه شده توسط بنیاد رودکی، این نهاد تنها 38درصد پول مدعی شده را برای تئاتر به شکل واقعی هزینه کرده است. نکته جالب دیگر افرادی است که از تخفیف‌های بنیاد رودکی بهره‌مند شده‌اند.

1. نمایش «ایلیا» به کارگردانی سیدجواد هاشمی که حمایت حوزه هنری را نیز پشت خود داشته است. این نمایش به مدت 12 شب به شکل رایگان روی صحنه رفته است.

2. نمایش «رویای شب دهم اردیبهشت» به کارگردانی میلاد جباری مولانا که برای 10 شب به طور رایگان از تالار وحدت استفاده کرده است.

3. نمایش «شاخ نبات» به کارگردانی مهدی شمسایی که به نوعی تولید بنیاد رودکی بوده است و ادعا شده تالار وحدت به طور رایگان در اختیار گروه قرار گذاشته شده است.

4. نمایش «صعود مقاومت‌ناپذیر آرتور اویی» امیر دژاکام.

این چهار نمایش مشمول تخفیف 100درصدی شده‌اند. چند نمایش نیز در فهرست تخفیف‌های 50 درصدی هستند که شاید مهمترین آن نمایش «اسب» به کارگردانی آرش دادگر و «پچ‌پچ‌های پشت‌خط نبرد» محمدرضا ستاری و «آینه‌های روبه‌رو» اثر محمد رحمانیان باشد.

اما قابل‌توجه‌ترین تخفیف‌ها متعلق به دو نمایش آزاد از آذربایجان شرقی است که هر دو در برج آزادی روی صحنه رفته‌اند. نمایش «مستاجر جدید» بابک نهرین با 70درصد تخفیف برای 2 شب و نمایش «مشدی عباد» برای 2 شب اجرا، مشمول 60درصد تخفیف شده‌اند. نکته قابل‌تأمل رابطه آقای صفی‌پور با هنرمندان آزادکار آذربایجان شرقی است.

در حالی که نمایش‌های دانشجویی در تالارهای تحت‌نظارت بنیاد با اقسام مشکلات مالی و حمایتی دست و پنجه نرم می‌کند، بنیاد رودکی برای 11 شب تمرین حسین پارسایی و پرفروش‌ترین نمایش تمام اعصار تاریخ تئاتر ایران هم تخفیف قائل شده است. بنیاد رودکی هزینه 11 شب تمرین تیم «اولیورتوئیست» در تالار آینه را رایگان حساب کرده است.

نکته قابل‌توجه دیگر شیوه حساب‌هایی است که بنیاد رودکی در تخفیف‌های خود قائل شده است. در حالی که برای برگزاری اختتامیه جشنواره تئاتر دانشگاهی، بنیاد رودکی اجاره یک شب تالار وحدت را 545میلیون ریال محاسبه کرده است، برای یک نمایش این رقم به عدد 54میلیون و 500هزار ریال رسیده است. به عبارتی بنیاد برای نمایش مورد نظر 10درصد برابری قیمت با اجاره برای جشنواره مذکور محاسبه کرده است. به طور شفاف باید گفت بنیاد رودکی بسته به جنس برنامه قیمت‌گذاری متفاوتی قائل شده است.

حمایت بنیاد رودکی از تئاترهای آزاد در حال اتفاق میفتد که در اساسنامه بنیاد رودکی خبری از حمایت نمایش‌های آزاد نیست؛ اما بنیاد رودکی به علیرضا حقانی، یکی از شومن‌های کمدی مشهور برای دو شب اجرا و سوگند دریاباری برای یک شب اجرا، 20درصد تخفیف قائل شده است.

اما وضعیت بنیاد رودکی زمانی بغرنج‌تر می‌شود که درمی‌یابیم این نهاد برای آنچه «حمایت و صیانت از موسیقی ملی و حمایت و گسترش هنرهای نمایشی» نامیده شده است، از وزارت ارشاد 195میلیارد ریال کمک دریافت کرده است.

نکته اول آنکه این رقم صرفاً کمک‌های وزارت ارشاد بوده است و زیرمجموعه بودجه بنیاد رودکی نبوده است. پس باید فرض کرد که بنیاد رودکی پولی بیش از رقم مذکور برای هزینه‌کرد تئاتر در اختیار داشته است. با فرض آنکه کل بودجه بنیاد رودکی همان 195میلیارد ریال بوده باشد باید پرسید چرا میزان هزینه‌کرد بنیاد رودکی برابر با 153 میلیارد ریال است؟ 41 میلیارد ریال اختلاف به وجود آمده در کجا هزینه شده است؟

نکته دوم آنکه اساساً بنیاد رودکی هزینه‌ای در قبال تولید اثر هنری ارائه نکرده است؛ بلکه سالن‌های تحت‌نظرش را با تخفیف در اختیار هنرمندان - آن هم به افرادی خاص - قرار داده است که به حذف اعداد حمایت در شکل تخفیف رقم 195 میلیارد با کسری عظیم‌تری روبه‌رو می‌شود. از مجموعه ارقام ارائه شده توسط بنیاد 41میلیارد ریال هزینه تخفیف در واگذاری سالن‌ها بوده است که برابر با اختلاف مطرح شده در بند پیشین است. در حوزه موسیقی نیز در زمینه تولید تنها رقم 15میلیارد ریال، آن هم در حوزه خرید آثار هنری هزینه شده است. نکته جالب آن است که 60 درصد بودجه مذکور صرف ارکسترهای بنیاد رودکی شده است که ارقام آن قابل‌تأمل است.

نکته سوم آنکه اگر فرض کنیم بنیاد رودکی 195میلیارد را هزینه تولید اثر هنری کرده است. سهم تئاتر در چنین شرایطی برابر با 8درصد این عدد است؛ اما با توجه به اینکه می‌دانیم تنها 4میلیارد و 632 میلیون هزینه تولید شده است این درصد به 2.3 درصد تقلیل پیدا کرده است. به عبارت ساده‌تر ارزش و اعتبار عبارت «حمایت و گسترش هنرهای نمایشی» برای بنیاد رودکی تنها 2.3 درصد بوده است.

حال باید از آقای صفی‌پور پرسید که کسری شکل گرفته در اسناد منتشر شده توسط وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی در کجا هزینه شده است؟ چرا هزینه‌ها صرفاً آثاری شده است که در دستورکار بنیاد رودکی نیست؟ چرا برخلاف اساسنامه بنیاد در ارائه حمایت‌ها رفتار شده است؟

کما اینکه برخی هنرمندان به خبرنگار تسنیم گفته‌اند که حمایت‌های ارائه شده در جدول بنیاد رودکی خلاف واقع است.

تسنیم