به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ آیین رونمایی از کتاب «وحدت هستی و هستی واحد» نوشته غلامحسین ابراهیمی دینانی، شامگاه گذشته با سخنرانی سید مصطفی محقق داماد، علی اوجبی و عبدالله صلواتی در موزه کتاب و میراث مستند سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
اوجبی در ابتدای این نشست توضیحاتی را درباره کتاب «وحدت هستی و هستی واحد» ارائه کرد و گفت: در ایام نوجوانی توجه من به کتاب «قواعد کلی فلسفه» جلب و مسیر زندگی‌ام عوض شد. به همین دلیل از بلژیک پزشکی را رها کردم و برای کسب فلسفه راهی قم شدم.
وی با اشاره به کوشش‌های ابراهیمی دینانی در این حوزه افزود: ایشان چون تحصیلاتش حوزوی بوده برای نخستین بار به سراغ فلسفه می‌رود، چون فقه علمی اعتباری است نه عقلی و فلسفه دانش عقلی است. به همین دلیل پرداختن به قواعد فلسفی کار جسوانه‌ای است چراکه دانش عقلی جای خطا و تجربه نیست و اگر ایشان موفق نمی‌شد به اعتبار خودش و فلسفه لطمه می‌زد.
وی ادامه داد: او تنها به منابع فلسفی اکتفا نکرده و به سراغ فلسفه و عرفان هم رفته است. در آن دوران که ما منبعی نداشتیم ایشان متفکران فلسفه غرب را نقد کرده است. این کتاب استاد دینانی نیز بعد از ٥٠ سال بی‌نظیر است و مشابه این کار نوشته نشده است البته می‌توان در آن تغییراتی داد تا مخاطبان اثر بیشتر شود.
اوجبی با بیان اینکه در این کتاب ١٥٠ قواعد فلسفی جمع شده اما ابراهیمی دینانی یادداشت‌هایی دارد که می‌تواند به این قواعد اضافه شود گفت: این قواعد الفبایی تنظیم شده و می‌تواند به نمایه‌ها اضافه شود. همچنین برخی از این قواعد مورد تایید استاد نیستند چون برخی قواعد متعلق به اساتید فلسفه خاص هستند بنابراین خوب است نمایه‌هایی داشته باشیم برای اینکه به قواعد درست برسیم.
این محقق و نویسنده فلسفه در پایان گفت: من ٢٠ سال است با استاد دینانی کار می‌کنم و مشاهده کردم که گاهی برخی افراد بدترین پرسش‌ها را می‌کنند اما ایشان برآشفته نمی‌شود و با روش خاص خود که همان پرسش و پاسخ است سعی می‌کنند که پاسخ سوالات را دهند.
صلواتی نیز در بخش دیگری از این نشست با بیان اینکه فلسفه به مثابه نخ و متفکران ما سر نخ هستند گفت: اگر فیلسوفان و متفکران معاصر نبودند ما ملاصدرا و ابن عربی نداشتیم. فلسفه بدون فیلسوف جز واژه مخرب چیزی نیست و این فیلسوف است که کلمه فلسفه را حیات می‌بخشد و فیلسوف معاصر را زنده می‌کند.
وی با اشاره به اینکه همواره با کتاب‌های ابراهیمی دینانی مانوس بوده افزود: ایشان می‌گوید در این دنیا عقل فقط می‌تواند به خودش توجه کند و آن را نقد و تصحیح کند. اگر فیلسوف معاصر نباشد نه تنها فلسفه می‌میرد بلکه عقل هم از بین می‌رود چون فیلسوف عقل را زنده می‌کند، حقایق را می شناساند و روابط بین امور حقیقی را تبیین می‌کند.
به گفته این استاد فلسفه، تفاوت ابراهیمی دینانی با متفکران غربی این است که رسالتش را منحصر به تبیین نمی داند بلکه کشف حقیقت می‌کند و این برخلاف نگاه کانتی است که «نومن» را به رسمیت نمی‌شناسد!
صلواتی با بیان اینکه توجه به فلسفه اسلامی بدون توجه به فیلسوف معاصر یک تلاش بیهوده است عنوان کرد: یکی از وجوه گمراهی فلسفه این است که فلسفه را ببینیم اما فیلسوف را نه! قواعد کلی فلسفه را ببینیم اما ابراهیمی دینانی را نه! چون فلسفه بدون فیلسوف فقط کلمات انتزاعی است. این کتاب هم اگرچه کوچک است ولی پشتش یک دنیا آموزه و درس دارد برای کسانی که می‌خواهند فلسفه بورزند.
به گفته وی، گشودگی استاد ابراهیمی دینانی نسبت به رهیافت‌های حقیقت در کتاب «وحدت هستی و هستی واحد» دیده می‌شود چون ایشان در کلام همان حقیقت را می‌یابد که در فلسفه و عرفان. ایشان نسبت به فلسفه غرب هم گشوده است چون در فلسفه غرب امکاناتی هست که فیلسوف شرقی می‌تواند استفاده کند و دینانی هم این کار را کرده تا به فلسفه اسلامی روح تازه‌ای بدهد.
صلواتی با اشاره به دو نکته‌ای که در سنت صدرایی مطرح می‌شود گفت: صدرا یک جایی می‌گوید مرگ باد بر فلسفه‌ای که در تضاد با شریعت است و در جای دیگر می‌گوید هیولای حقایق باش! این بدین معناست که با نگاه ایدئولوژیک نمی‌توان فلسفه‌ورزی کرد و در برابر فلسفه‌های دیگر نظاره‌گر شد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه نگاه آکادمیک استاد ابراهیمی دینانی به مساله یکی دیگر از وجوه این کتاب است افزود: بسیاری نیم نگاهی به مخالفان ندارند و در خانه خودشان یلی هستند چون ممکن است خانه عنکبوت باشد. اما دینانی مخالفان و موافقان را در این کتاب دیده است! ایشان شواهد نقض را هم در کتاب بررسی کرده است.
صلواتی در پایان گفت: خصیصه عجیب کتاب گفت‌وگو با متن و فیلسوف است! گویی فیلسوف زنده است و مدام استاد با آن طرح سوال می‌کند. این موضوع از غایبان بزرگ پژوهش های فلسفی امروز است اما دینانی فیلسوف گفت‌وگو است و با خودش گفتگو می‌کند تا در مرحله بعد بتواند با دیگران گفت‌وگو کند.
وی تاکید کرد: اصل گفت‌وگو و گشوده بودن به دیگری در فیلسوفان ما نیست و موجب طرد دیگران می‌شود. ایشان حتی امتدادها وکارکردهایی را که قبول هم نداشتند در این کتاب بررسی کردند.
محقق داماد نیز در ادامه این نشست با بیان اینکه در بیشتر کتاب‌هایی که ابراهیمی دینانی تالیف کرده صحبت کرده گفت: این کتاب بسیار اثر مفید، عالی و پر مغز است به شرط آن که کسی کتاب‌های دیگر ابراهیمی دینانی را نخوانده و نشناخته باشد.
وی ادامه داد: من همین مطالب را در فرهنگستان علوم به استاد ابراهیمی دینانی هم گفتم چون هیچ کس بیشتر از من به ایشان علاقه‌مند نیست و اگر کسی چنین ادعایی کند گزاف گفته است! در میان کتاب‌های ایشان که به قول خود ابراهیمی دینانی بار یک شتر می‌شود، این اثر خوبی است از این جهت که می‌توانیم ببنیم در چهل سال قبل چگونه می‌نوشته است هر چند که این کتاب رساله کارشناسی ارشد است.
وی با اشاره به کتاب «وجود رابط و مستقل در فلسفه اسلامی» افزود: این کتاب که کسی از آن چندان تعریف نکرده به نظرم بهترین اثر ایشان است چون هر کس بخواهد فلسفه اسلامی را امتحان دهد باید وجود رابط را بفهمد. به هر حال اگر من به جای ایشان بودم اجازه انتشار نمی دادم چون ایشان چهار سال است حرفایی در فلسفه می‌زند که غربی‌ها در فهرست‌شان هم نیست! این در حالی است که قاعده واحده در این کتاب درباره آن سخن گفته شده خیلی جاها هست.
استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی همچنین درباره کتاب «اندیشیدن به باور یا باور به یک اندیشه» سخن گفت و یادآور شد: این کتاب سال پیش ایشان نیز حرف تازه‌ای دارد و درد و درمان جامعه ماست. کتاب «معمای زمان و حدوث جهان» هم نگاه دیگری به مساله دارد که ورود و خروجش مثل ابن سینا و ملاهادی سبزواری نیست. از سوی دیگر کتاب «فراز و فرود فکر فلسفی» نیز حرکت فلسفه و برخوردهای مکاتب مختلف را با فلسفه نشان می‌دهد. پس اگر این کتاب‌ها را ببینیم متوجه می‌شویم که در مقایسه به این آثار آن کتاب حرف تازه‌ای ندارد.
به گفته آیت‌الله محقق داماد، کتاب «اندیشیدن به باور یا باور به یک اندیشه» راز بدبختی و هلاکت جهان اسلام است و نشان می‌دهد که چه مصایبی بر سر جامعه پیرو ایدئولوژی می‌آید و دگم‌ها چه بلایی می‌توانند بر سر این جامعه بیاورند. این کتاب هم کار مهمی است و جای خود را باز کرده است.
وی در بخش دیگری از سخنانش درباره اسم کتاب «وحدت هستی و هستی واحد» هم مطالبی را بیان کرد و افزود: اسم کتاب فعلی هم جالب است من با ایشان این موضوع را مطرح کردم چون ذوق فلسفی را در کنار ذوق حقوقی دارم و گفتم بعد از وحدت هستی به وحدت بشری و انسانی چگونه می‌توانیم برسیم اگر بشر همه هستی را واحد ببیند.
این استاد دانشگاه گفت: من مدت‌هاست روی این حوزه کار کردم. خدای جدای از جهان یکی از بدبختی های الهیات است چون خدای جدای از جهان است که برهان نظم سال‌هاست با آن درگیر است و همین خدای جدای از جهان بود که داروین سیبیلش را تاب داد گفت: زمان را بدهید نازل نمی‌خواهد!
محقق داماد تاکید کرد: آنی که می‌تواند با نظریه طبیعت گرایی پنجه در پنجه کند، تئوری وحدت است نه خدای جدا از جهان! وحدت هستی در کنار شعور داشتن هستی کارساز است آن گونه که در الهیات صدرایی جهان، جهان واحد باشعور است، چون با زمان شعور به دست نمی‌آید برخلاف آنچه طبیعت گرایی می‌گوید. پس وحدت در کنار شعور مشکلات را حل می کند و فلاسفه آینده جهان اسلام از این تئوری استفاده کنند.
این استاد فلسفه با بیان اینکه دینانی نورچشم ماست و حکیمی است که ذاکر و مداح فلسفه نیست گفت: او فهم فلسفه می‌کند و هر روز نظریه و کتاب جدید می‌نویسد.
محقق داماد در بخش پایانی سخنانش با ابراهیمی دینانی مزاح کرد و گفت: دینانی حکیم گفت‌وگو بود چون امروز گاهی در برابر پرسش‌ها عصبانی می‌شود! اما در جوانی به راحتی می‌توانستیم با او گفت‌وگو کنیم!
ابراهیمی دینانی نیز در بخش پایانی نشست با بیان اینکه ما با فلسفه زندگی می‌کنیم گفت: بسیاری نمی‌توانند با فلسفه ارتباط بگیرند، استادی در غرب به دانشجویانش می‌گفت هیچی از فلسفه در نمی‌آید اما یک فایده دارد و آن این است که تا آخر عمر خر نمی شوید!
وی افزود: فلسفه همان دانستن است هر چند اصطلاحات فلسفه گفتن فلسفه نیست. فیلسوف باید تحمل شنیدن داشته باشد و ذهنش منفتح باشد چون گاهی ذهن چنان منجمد و دگم می شود که تا ابد فرد ممکن است در ذهنش زندانی شود. زندان ذهن از همه زندان‌ها سخت‌تر است چون مشخص نیست که زندان ذهن کی باز می‌شود؟
وی تاکید کرد: فلسفه فقط دانستن فقط نیست. ممکن است علامه دهر باشی اما ذهنت را ببندی! فلسفه یعنی اینکه درب ذهن را باز نگه دارید! ذهن باید کتاب جدید حرف تازه و داشته باشد. هین سخن تازه بگو تا دو جهان تازه شود
ابراهیمی دینانی با بیان اینکه هر چه بدانید کم است گفت: درب ذهن را نبند اگر حرف کم هم باشد تازه است، اما اگر درب را ببندید کهنه می‌شوید. پس منفتح باش و حرف‌های دیگران را بشنو. ترامپ اگر می‌توانست گفت‌وگو کند آنقدر چرت نمی‌گفت!
این استاد فلسفه در پایان گفت: فکر کردن یعنی گفت‌وگو! گفت‌وگو وقتی حاصل می‌شود که از خودتان پرسش داشته باشید.