گرشوم جی. شولم
زوهر قرن‌هاست که بخشی از ادعیه یهودیان به‌شمار می‌رود و قداست آن همپایه تلمود و میدراش‌ها است و این قداست تا به امروز نیز ادامه یافته است.
واژه زُوهر که نام بنیادی‌ترین کتاب ادبیات تفکر عرفانی قبالاست در کتاب مقدس و در رویای یِحزقِل(حزقیال)، بخش هشتم و آیه دوم آمده و به معنای نور و روشنایی است. این اثر خود مجموعه‌ای از کتاب‌هایی است که تفاسیری بر جنبه‌های عرفانی تُورا هستند. قبالایی‌ها معتقدند که کلمات کتاب مقدس نه تنها دربردارنده پیامی الهی است که پیامی فراتر از آن را نیز نشان می‌دهد.
این کتاب پس از مقدمه مترجم به سیر تاریخی زوهر و تمثیل‌گرایی زوهر می‌پردازد. برشیت (سفر پیدایش)، شموث (سفر خروج) و اسفار قهلت (لاویان)، بمیدبار (اعداد)، دواریم (تثنیه) از فصل‌های اصلی کتاب است. آغاز، جهان: پوسته و مغز، نور نخستین، آفرینش انسان، زن و مرد، آتش بلعنده، رحلت، سه لایه روح، بالاترین مرتبه ایمان، نیمه شب، برکت یعقوو (یعقوب نبی)، بهتر از یوسف، ضیافت باشکوه، مرگ یعقوو، خاتمی بر دل، ده سفیروت، فراتر از اعماق، دو بعد، شبات، عاشقان تورا، سرنوشت روح، مصائب کودکان بی‌گناه، سه بعد روح، با شادمانی به خداوند خدمت کردن، ستاره‌ها، شرح تمثیلی داستان یونا (یونس)، تبعید و رستگاری، چگونه در محضر خداوند بودن، سرودخوانی در آسمان، جامعه مقدس، عشق خداوند، نرگس شارون، درخت زندگی، معنای پنهان تورا از زیربخش‌های کتاب است. پی‌نوشت‌ها، ماخذ پی‌نوشت‌ها، اصطلاحات عبری پایان‌بخش کتاب است.
تفسیر کتاب مقدسی زوهر شکلی رازورزانه از ادبیات حاخامی است و به زبان آرامی والا به نگارش درآمده است. زبان آرامی زبان دوره معبد دوم و زبان اصلی بخش‌های وسیعی از کتاب‌های دانیئل (دانیال) و عزرا در کتاب مقدس و زبان اصلی تلمود بوده است. زوهر نخستین‌بار در اسپانیا پدیدار گردید اما حقیقت این است که کتاب زوهر را یک عارف یهودی اسپانیایی به نام مُشه لئونی به رشته تحریر درآورد. این‌که او نویسنده واقعی زوهر است بعدها اثبات شد، زیرا او در دوره‌ای که این کتاب را به منصه ظهور درآورد ادعا کرد صرفا از کتاب کهن حاخام شیمعون بن یوحای، حاخام قرن دوم میلادی، رونویسی کرده است.
بر طبق اساطیر یهود، حاخام شیمعون برای فرار از آزار و ایذای رومیان سیزده سال در غاری در ییسرائیل پنهان شد. در این مدت او به مطالعه تورا اشتغال داشت و الیاهو (الیاس) زوهر را به او تعلیم داد.
زوهر از بخش‌های گوناگون تشکیل شده است. مُشه لئونی میدراش هَنعلام یا میدراش پنهان را که نخستین بخش زوهر است به زبان‌های آرامی و عبری تحریر کرد. این کتاب تفسیری بر بخش‌های تورا و کتاب روت است. مشه لئونی، بین سال‌های 1280 تا 1286 بخش‌های اصلی زوهر را تالیف کرد. این تالیف تفسیر عرفانی مغشوشی بر تورا بود که از شماری از آثار ادبی مجزا تشکیل شده بود.
بخش آغازین مجلد حاضر با ظهور اِن سوف و تجلی سفیرُوت آغاز می‌شود. ان سوف همان شعله تیره‌ای است که از رنگ‌های مختلف جریان می‌یابد. زوهر در بخش ده سفروت به تمثیل از کارکرد دیهیم (کِتِر) سخن می‌گوید و ده سفیروت را در قالب دریا، ظرف، حوضچه، مجرا و لوله توضیح می‌دهد و نام‌های آن‌ها را برمی‌شمرد: علت‌العلل (آب) دریا را به هفت ظرف ارزشمند هدایت می‌کند و آن‌ها را شکوه، قدرت، جلال، ظفر، عظمت، شالوده و اقتدار می‌نامد. در اینجاست که به یِسُود اشاره می‌کند و آن را ستون عالم می‌نامد و این آیه از تورا را مبنایی برای ده سفیروت می‌داند: «مرد عادل بنیاد جاودانی است.»
در فصل «خاتمی بر دل» از بسط‌ها سخن می‌گوید و اشاره به پیوندهای سفیروتی دارد. زوهر در بخش «عاشقان تورا» و «معنای پنهان تورا» باز هم از استعاره استفاده می‌کند. در این استعاره تورا دوشیزه‌ای است روی خود را به تدریج بر عاشق نمایان می‌سازد و صرفا بیان کننده مسائل روزمره نیست و بواطنی دارد. تورا نیز درونی‌ترین اسرارش را برای کسانی آشکار می‌کند که عاشق او باشند. حتی تورا کتابی است که معنای ظاهری آن منظور نیست و معنایی ژرف‌تر را مدنظر دارد: «وای بر کسی که تورا را کتابی بداند که صرفا روایات و مسائل روزمره را مطرح می‌کند.»
زوهر از لحاظ ساختار ادبی ظاهری اثری یکپارچه نیست و نمی‌توان آن را همانند غالب آثار دوران شکل‌گیری قبالا از همان زمان و حتی پیش‌تر به ما رسیده است نوعی تفسیری نظام‌مند از جهان‌بینی قبالا دانست. زوهر یعنی اثر طبع‌شده‌ای که اکنون پیش روی ماست، مجموعه‌ای از رسائل و نوشته‌هایی که از لحاظ صورت ظاهری با یکدیگر بسیا متفاوت‌اند. ظاهرا اغلب بخش‌های کتاب که به زبان آرامی است از تفسیرهایی بر عبارات کتاب مقدس، مثل‌های کوتاه و وعظ‌های طولانی تشکیل شده‌اند و حتی سلسله شروح منثور و هنرمندانه حاخام‌بن یوحای، استاد پرآوازه قرن دوم میلادی، دوستان و شاگردانش را نیز دربرمی‌گیرد. این شروح بر کتاب مقدس بوده و مطابق با معنای پنهان آن نگاشته شده‌اند.
سایه روشن مداوم زبان آرامی خاص زوهر درخشندگی پرارزش و شوکت افکار اشتیاق‌برانگیز را پوشانده است. افکاری که اگر به زبان عبری خشک قرن سیزدهم، و به آن شکلی که فرض می‌شدند، سبک منحصر به فرد ذاتی خود را می‌یافتند و خود از خود می‌گفتند. نگرش زیرکانه نشان می‌دهد که این دستاورد زبان‌شناسی که در زبان عبری قرون وسطا تحسین برانگیز است. از طریق زبان آرامی صفحه به صفحه و با نظم کلمات، نحو و واژگان نشان داده شده است. عجیب‌تر آن است که توجه به دایره لغات آرامی نویسنده قلت غیرعادی و بی‌تکلفی او نسبت به این زبان را نشان می‌دهد.
«زُوهر کتاب روشنایی» در 153 صفحه، شمارگان 1000 نسخه و بهای 12 هزار تومان از سوی انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شده است.