مسعود کوثری؛ مدیرعامل انتشارات علمی و فرهنگی در گفت‌وگو با خبرنگار (ایبنا) درباره دلایل افت شمارگان طی چهار دهه گذشته بیان کرد: کاهش تدریجی شمارگان کتاب طی 40 سال گذشته، دلایل مختلفی دارد و باید مجموع این دلایل را در نظر گرفت. یکی از این دلایل افزایش تعداد ناشران است.
وی در تشریح دلایل تاثیر افزایش تعداد ناشران بر کاهش شمارگان کتاب ادامه داد: تعداد ناشران با وضعیت مطالعه در ایران تناسب ندارد، علاوه براین انتشار کتاب بیش از ظرفیت جامعه کتاب‌خوان ایران است. به‌عبارت دیگر مردم ایران هنوز از فرصت‌های روزانه مانند زمان‌هایی که طی سفرهای درون شهری به دست می‌آورند، برای مطالعه بهره نمی‌برند.
کوثری گفت: جامعه ما جامعه‌ای نیست که به خرید کتاب‌های ارزشمند عادت داشته باشد و دانشجویان نیز به مطالعه کتاب‌های غیردرسی عادت ندارد.
ناتوانی سیستم توزیع و کاهش شمارگان
مدیرعامل انتشارات علمی و فرهنگی با اشاره به دیگر عوامل کاهش تدریجی شمارگان کتاب افزود: یکی دیگر از عوامل موثر در کاهش تدریجی شمارگان کتاب طی چهار دهه گذشته، ناتوانی سیستم توزیع با توجه به حجم قابل‌توجه تولید کتاب است.
وی افزود: سود پایین یا تعداد ناکافی کتاب‌فروشی در سراسر کشور عملا موجب شده تا جریان توزیع به درستی انجام نشود، بنابراین کتاب و چه‌بسا کتاب‌هایی که مخاطب هم دارند و با کیفیت تولید شده‌اند، در دسترس قرار نمی‌گیرند.
این مدرس دانشگاه، کنکور را در شکل‌گیری جریان افت شمارگان کتاب بی‌تاثیر ندانست و گفت: جامعه ما بسیار کنکورزده است و خانواده‌ها همه هم و غم خود را برای خرید کتاب‌های کمک‌درسی و آموزشی گذاشته‌اند؛ بنابراین کتاب‌خوانی در جامعه ما رشد نکرده است. حتی زنگ‌های کتاب‌خوانی آموزش و پرورش نیز برای تقویت کتاب‌خوانی موثر واقع نشده است.
کوثری درباره تاثیر مشکلات اقتصادی بر کاهش تدریجی شمارگان کتاب بیان کرد: فشارهای مالی هرچند که عامل اصلی کاهش شمارگان کتاب نیست؛ اما سبد خانوار را محدود می‌کند؛ بنابراین جایی در این سبد به کتاب اختصاص پیدا نمی‌کند.
حمایت‌های دولتی و رشد حباب نشر
این فعال حوزه نشر همچنین درباره تاثیر سیاست‌های دولت‌های مختلف طی چهار دهه گذشته بر افت شمارگان کتاب بیان کرد: طی این مدت چند نیروی مخالف هم در حوزه نشر وجود داشته است. نخست اینکه از یک سو، مطالبه مردم برای مطالعه کتاب‌های جدید افزایش پیدا کرده به‌عبارت دیگر شاهد شکل‌گیری یک تقاضای مثبت بوده‌ایم، اما برخی سیاست‌های دولتی موجب رشد بی‌رویه و حتی بروز فساد در عرصه چاپ کتاب شده است.
کوثری در تشریح سیاست‌های موثر در افت شمارگان کتاب ادامه داد: تخصیص یارانه برای تهیه کاغذ و یا دیگر تسهیلات در عمل به نشر کمک نکرده است و به تعبیر دیگر به نشر لطمه زده است.
ممیزی بر کاهش شمارگان چندان تاثیر نداشته است
وی درباره دیدگاه برخی از ناشران به تاثیر قابل‌توجه ممیزی در افت شمارگان کتاب طی چهار دهه گذشته گفت: هر چند که این تاثیر را می‌توان تایید کرد، اما چندان جدی نیست. چراکه ممیزی، مخاطب را از مطالعه 10 درصد کتاب‌ها محروم می‌کند، اما تعداد بیشتر کتاب‌ها با حذف‌های اندکی منتشر می‌شود.
کوثری افزود: شاید دهه اول انقلاب، ممیزی بر کاهش مخاطب، تاثیر گذاشت، اما دهه‌های سوم و چهارم این تاثیر کمتر مصداق دارد؛ ضمن اینکه، ممیزی وجود دارد و فقط درصدی از کتاب‌ها در درسترس مخاطب قرار نمی‌گیرد. در مجموع، ممیزی را عامل قوی در کاهش شمارگان نمی‌دانم.
آمارهای 40 ساله را باید کیفی تحلیل کرد
مدیرعامل انتشارات علمی و فرهنگی درباره استفاده بهینه از آمارهای نشر به‌ویژه در حوزه شمارگان برای ترسیم برنامه مدون برای آینده نشر ادامه داد: درباره آمارهای موسسه خانه کتاب باید تحلیل کیفی انجام شود؛ به‌عبارت دیگر تحلیل کلی براساس ارقام کلی امکان بروز خطا را فراهم می‌کند و برای پرهیز از این مشکل، پردازش داده ضروری است.
کوثری با تاکید بر لزوم پردازش محتوایی و کیفی آمارهای نشر کتاب بیان کرد: کتاب‌های کمک درسی و مصادیق کتاب‌سازی باید از جمع کتاب‌های تالیفی حذف و شمارگان واقعی و غیرواقعی در جریان تحلیل، در نظر گرفته شود.