فرهنگ امروز/ امیرابراهیم رسولی:
علی‌رغم فضای منفی مجلس پنجم نسبت به «عبدالله نوری» گزینۀ رئیس دولت اصلاحات برای تصدی وزارت کشور، او به بهارستان معرفی می‌شود؛ نمایندگان به گفتۀ حجت‌الاسلام ناطق نوری، رئیس وقت مجلس به عبدالله نوری رأی اعتماد می‌دهند ولی در همان سال نخست به‌دلیل ایجاد تشنج در جامعه به‌جای فضای امنیت و ثبات، گذر عبدالله نوری که خود، زمانی نمایندۀ مجلس پنجم بود به بهارستان می‌افتد و «این‌بار دیگر روز رفتن بود!»
در جلسات صبح و بعدازظهر ۳۱ خرداد ۱۳۷۷ مجلس، آقایان حسن حبیبی معاون اول رئیس‌جمهور، موسوی‌لاری معاون حقوقی و پارلمانی رئیس‌جمهور، چند تن از وزیران از جمله وزیر کار و امور اجتماعی، آموزش‌وپرورش، راه و ترابری، فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیرو، امور اقتصادی و دارایی و جمعی از معاونان پارلمانی وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها حضور داشتند.
دو تذکر رئیس مجلس پیش از شروع استیضاح!
پیش از شروع استیضاح، ناطق نوری رئیس مجلس دو تذکر مهم داد؛ او گفت: «هیچ‌یک از نمایندگان حق ندارند به جایگاه هیئت‌رئیسه بیایند و اگر کسی نکتۀ قابل تذکری هم دارد باید مکتوب بنویسد تا موجب سروصدا نشود» و دوم اینکه «هیچ‌کس حق ندارد به‌عنوان موافق یا مخالف استیضاح از رهبر معظم انقلاب مطلبی را نقل کند که در آن‌صورت با او برخورد خواهد شد.»
ایجاد جو التهاب، حاکمیت غوغاسالاری و هرج‌ومرج از دلایل استیضاح نوری
پس از سخنان رئیس وقت مجلس استیضاح شروع می‌شود و باهنر نماینده تهران و یکی از طراحان استیضاح به‌عنوان اولین سخنران، عبدالله نوری را متهم می‌کند که بسیاری از مدیران باتجربه نظام را از دم تیغ تسویۀ جناحی گذرانده و امنیت شغلی را در میان مدیران رده‌بالای نظام متزلزل ساخته است.
وی ادامه داد: «نگرش خاص نوری به مشارکت سیاسی به‌صورت نوعی انحصارگرایی که به‌شکل همسوگرایی و یکسو کردن کلیۀ عوامل اجرایی است خود را نشان داده و متأسفانه به‌صورت تفتیش عقاید و اعمال اندیشه‌های سیاسی در کلیۀ زیرمجموعه‌های وزارت کشور رسوخ پیدا کرده است.»
باهنر همچنین گفت: «مجلس از وزیر کشور انتظار داشت که با هدایت مدبرانۀ وزارتخانه و با حاکم نمودن جوّ آرامش، ضمن گسترش مشارکت مردم در سیاست، بستر مناسبی برای پیاده شدن طرح‌های ارزشمند دولت فراهم آورد؛ ولی با اقداماتی نسنجیده و غیرمدبرانه منجر به ایجاد جوّ التهاب، حاکمیت غوغاسالاری و هرج‌ومرج به‌جای مردم‌سالاری و گسترش پدیدۀ مذموم و زشت خشونت در جامعه شد.»
نمایندۀ وقت تهران اظهار داشت: «به گمان ما شرایط ملتهب به‌وجود آمده امکان ورود به حیطه مسائل و معضلات اساسی و راه‌های حل آن را از دولت سلب می‌کند، عمدۀ نکاتی که سبب اشتغال ذهن دولتمردان شده است چیزی به‌جز بحران‌های کاذب برآمده از عملکرد نادرست وزارت کشور به‌ویژه شخص آقای نوری نبوده است.»
یک آمار تکان‌دهنده از مدیرانی که تسویه شدند!
در ادامه، مرضیه وحیددستجردی نمایندۀ تهران و یکی دیگر از امضاکنندگان طرح استیضاح وزیر کشور طی سخنانی برخی اقدامات وزارت کشور را موجب ایجاد تشنج و تنش در میان مردم دانست و گفت: «اگر در یک جامعۀ قانونمند این اقدامات و تبعات ناشی از آن ادامه یابد و در یک نقطه و مکان ارزیابی نهایی و نتیجه‌گیری از آن صورت نپذیرد، جوّ تشنج و آشوب در میان مردم اوج خواهد گرفت.»
دستجردی گفت: «ملت عزیز هرگاه که روزنامه‌ای را می‌گشایند با خیل عظیم عزل و نصب‌ها در سطوح مختلف و در وسعتی کم‌نظیر مواجه می‌شوند که مثال و شاهد صادق آن وزارت کشور است و کوچک‌ترین اعتراض به این امر مقابله و برخورد با دوم خرداد و پیام آن تلقی شده و چماق‌های مختلف بر سر آن کوبیده می‌شود.»
دستجردی آماری نیز ارائه کرده و گفته بود: «در این مدت از زمان انتصاب آقای نوری به مسئولیت وزارت کشور ۷۵ مدیر ارشد اعم از معاونان وزیر، استانداران و معاونان آنان، ۱۴۶ مدیرکل ستادی وزارت کشور و استانداری‌ها، ۳۴۰ فرماندار و بخشدار، ۸۰ شهردار، ۴۵ مشاور وزیر و استاندار و ۹۴۲ دهدار تعویض شده است که در هیچ دوره‌ای از ادوار وزارت کشور نیروهای مجرب وزارتخانه تا این حد مورد کم‌لطفی و بی‌عنایتی قرار نگرفته بودند.»
در ادامه نیز سیدطاهر طاهری نمایندۀ وقت سمنان در موافقت با استیضاح به حمایت عبدالله نوری از کرباسچی شهردار بازداشت شده پرداخت و با تأکید بر اینکه نوری در سفر عربستان دستگیری کرباسچی را سیاسی خوانده بود و براساس این اظهارات رسانه‌های خارجی حمله به قوه‌قضائیه را کلید زده بودند، گفت: «وزیر کشور بحران‌سازی را بلافاصله پس از بازگشت از عربستان به تهران آغاز کرد و با زیر سؤال بردن اقدام قوه‌قضائیه شهروندان تهرانی را تهدید به محرومیت از خدمات شهری کرد.»
نمایندۀ سمنان همچنین گفته بود: «وزیر کشور در قبال قوۀ مستقل قضائیه موضع‌گیری کرده است و این موضع‌گیری او برخلاف تمامی اصول دمکراتیک مبنی بر استقلال قوای سه‌گانه است.»
وی افزود: «عبدالله نوری ستاد حمایت از شهردار تهران را در وزارت کشور تشکیل داد و هدف از آن «ایجاد بحران و تضعیف قوه‌قضائیه» بود. حال‌آنکه در این شرایط کشور با زلزله و سیل‌هایی مواجه بود که شماری از هم‌وطنان را بی‌خانمان کرد. این اولین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی است که به‌جای ایجاد «ستاد حمایت از زلزله‌زدگان»، «ستاد حمایت از یک متهم» تشکیل می‌شود.»
در ادامه نیز مهدی‌رضا درویش‌زاده نمایندۀ دزفول به‌عنوان یکی از موافقان استیضاح سخن گفته و اظهار داشت: «هدف شما از توصیه به دانشجویان برای حضور با آمادگی در تجمع‌ها و تضعیف دستگاه قضایی کشور با ایراد انتقادهای مختلف چیست؟»
حاجی‌محمد موحد نمایندۀ گچساران نیز در موافقت با استیضاح، به تحرکات باند «مهدی هاشمی» در نجف‌آباد پرداخته و وزیر وقت کشور را به‌دلیل عملکرد نامناسب در برخورد با این وقایع مورد انتقاد قرار داد.
عبدالله نوری یاد صحرای محشر افتاد!
پس از اظهارات ۶ نماینده استیضاح‌کنندۀ عبدالله نوری وزیر وقت کشور پشت تریبون رفته و یاد صحرای محشر افتاده و گفت: «این جلسه باید ما را به یاد صحرای محشر هم بیندازد که انسان در یک روزی باید نسبت به عملکرد خودش پاسخگو باشد و این جلسه برای ما تمرینی است که خود را برای آن روز آماده کنیم.»
نوری در دفاع از خود، تنها به تکذیب اتهاماتی که نمایندگان از آن سخن گفته بودند پرداخته و حمایت خود از کرباسچی را با عباراتی چون ضرورت دفاع از مدیران قوی و دستورالعمل دولت وقت در این زمینه توجیه کرد!
وی گفت: «بدانید که واقعاً توطئه‌ای در کار است تا نسل جوان و روشن و دانشگاهی را از ما و انقلاب و روحانیت جدا کنند. ما نباید ابزار این کار را به دست آنان دهیم و لازم است با درایت عمل کنیم.»
در جلسۀ بعدازظهر مجلس نیز نمایندگانی ازجمله محمود دعایی و مجید انصاری به دفاع از عملکرد عبدالله نوری پرداختند. دعایی گفت: «آقای نوری سوابق روشن و درخشانی در قانون‌مداری، مدیریت، درایت، تقوا و تدیّن داشته است و ایشان با تحقیق و درایت و به‌طور مستند به مسائل مطرح شده پاسخ گفت!»
مجید انصاری نیز به آمار ارائه شده پرداخته و آن را طبیعی دانسته و گفت: «در زمان آقای بشارتی ۲۷۰ مورد تغییر فرماندار و بخشدار داشتیم که در زمان نوری ۲۹۷ مورد بوده است که ۴۰ مورد آن مربوط به فرمانداری‌ها و بخشداری‌های جدید است.»
پس از اظهارات موافقان و مخالفان استیضاح و توضیحات وزیر، باهنر بار دیگر پشت تریبون رفته و در پاسخ به بخشی از سخنان حامیان وزیر که امنیت و ثبات در کشور را مثال‌زدنی دانستند، گفت: «در چند ماه اخیر آمار و ارقام ناامنی در سطح کشور به‌ویژه جنوب شرق کشور بالا رفته است، وزیر کشور باید توضیحی واضح دراین‌باره بدهند.»
وی همچنین دربارۀ این بند از سخنان نوری که در انتصاب فرمانداران و استانداران از وزارت اطلاعات استعلام شده است گفت: «در خصوص انتخاب اکثر استانداران، استعلامی از وزارت اطلاعات صورت نگرفته است.»
در پایان جلسه استیضاح رأی‌گیری شد و «عبدالله نوری» از مجموع ۲۶۵ رأی با ۱۳۷ رأی سفید، ۱۱۷ رأی کبود و ۱۱ رأی ممتنع نتوانست از مجلس رأی اعتماد بگیرد. ۱
روایت ناطق نوری از استیضاح عبدالله نوری!
حجت‌الاسلام ناطق نوری رئیس وقت مجلس شورای اسلامی درزمینۀ استیضاح عبدالله نوری در خاطرات خود می‌گوید: «وقتی آقای شیخ عبدالله نوری ـ قبل از وزیر شدن ـ وارد مجلس پنجم شد، جناح اقلیت همۀ نیروهایش را برای اینکه ایشان رئیس شود، بسیج کرد. در انتخابات ریاست موقت مجلس، فاصلۀ آراء ایشان و من بسیار کم بود، شاید ده تا پانزده رأی من بیشتر آوردم. در انتخابات دائمی رئیس مجلس هم ایشان کاندید شد، کارگزاران و جریان‌های طرفدار ایشان خیلی تلاش کردند تا رأی بیاورد، ولی این‌بار، فاصلۀ آراء من با ایشان بیشتر شد. سپس به‌عنوان وزیر در دولت آقای خاتمی، معرفی شد و رأی آورد. هرچند مجلس مخالف وی بود، ولی به‌خاطر مصالح مملکت که خارجی‌ها نگویند چوب لای چرخ دولت جدید می‌گذارند، علی‌رغم میل خود به وی رأی دادند.»
در ادامۀ خاطرات ناطق نوری در این زمینه آمده است: «در دورۀ چهارم، نمایندگان مجلس، در زمان آقای هاشمی، طی نامه‌ای از ایشان خواستند تا آقای عبدالله نوری را به‌عنوان وزیر کشور معرفی نکند، من هم مدارکی خدمت آقای هاشمی دادم و خواستم که عبدالله نوری به مجلس معرفی نشود که ایشان هم پذیرفتند، اما آقای خاتمی در انتخاب وزرایش، با من هیچ مشورتی نکرد.
آقای عبدالله نوری مدتی وزارت کرد، چندین مرتبه هم از او در مجلس سؤال شد. معمولاً وقتی وزیر پاسخ یک سؤال را می‌دهد، می‌نشیند تا نماینده‌ها بیایند نزد او هم حرف بزنند، اما آقای عبدالله نوری یک‌بار که برای پاسخ به مجلس آمده بود، به‌محض تمام شدن حرفش، سرش را پایین انداخت و بیرون رفت. این رفتار به خیلی از نماینده‌ها بر خورد که این خیلی بی‌اعتنا حرف زد و بیرون رفت. روز استیضاح ایشان، وقتی صحبتش تمام شد، من را نگاه کرد و گفت: «حالا امروز باید بنشینم یا بروم»، من گفتم: «نه اتفاقاً امروز، روز رفتن است». بعد روزنامه‌ها تحلیل کردند که رئیس مجلس از اول می‌دانست که آقای نوری رأی نمی‌آورد، لذا گفت: «امروز، روز رفتن است». من در صحبتی گفتم: «اینکه من گفتم امروز، روز رفتن است»، نه به این معنا که وزیر نشوی، منظور این بود که امروز دیگر بعد از صحبت نباید بنشینی، چون رأی‌گیری است و در رأی‌گیری خود وزیر نباید بنشیند». ۲
پی‌نوشت‌ها:
۱. مشروح مذاکرات مجلس، ۳۱ خرداد ۱۳۷۷ و روزنامه جمهوری اسلامی، ۱ تیر ۱۳۷۷، صفحات ۲، ۱۰ و ۱۳
۲. خاطرات حجت‌الاسلام ناطق نوری، جلد دوم، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تدوین مرتضی میردار، صفحۀ ۲۹۰