به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ کارگاه علمی و آموزشی مطالعات شیعی با حضور آیت‌الله احمد مبلغی، پنجم بهمن‌ماه در محل کتابخانه تخصصی شیعی علامه فلاطوری واقع در کرسی مطالعات اسلامی دانشگاه کلن و با مشارکت ۱۶ محقق و پژوهشگر برگزار شد.
محور اجرای این کارگاه «فتوی برپایه اجتهاد» بود که طی آن آیت‌الله مبلغی، استاد حوزه علمیه قم و عضو مجلس خبرگان رهبری، در آن تعریف فتوا و مؤلفه‌های آن، فرایند شکل‌گیری مقام افتاء و مراحل آن و اقسام فتوا و سطح‌بندی آن از حیث اجتماعی را تبیین کرد.
کلیت مباحث در این کارگاه یک روزه ذیل محورهایی به شرح زیر ارایه شدند:
- فتوی اعلام نظری است که از راه اجتهاد به دست آمده و این نظر، حامل حکم شرعی یک موضوع است و اعلام آن با هدف عمل کردن صورت می‌پذیرد.
- اگر انسان صرفاً به رأی برسد و آن را اعلام نکند، فتوی نیست؛ این رأی اگرچه یک رأی اجتهادی است؛ اما تا وقتی لباس اعلام بر تن نکند، فتوی محسوب نمی‌شود، همچنین اگر اعلام کند، ولی نه به عنوان عمل کردن، بلکه به عنوان یک دیدگاه اجتهادی باز فتوای تلقی نمی‌شود.
- بسیاری از مجتهدان در کتاب‌های فقهی آرای خود را ارایه می‌کنند، اما برای عمل کردنِ مخاطب نیست. فتوی در یک تقسیم‌بندی کلی به دو سنخ اساسی فتواهای فردی و اجتماعی تقسیم می‌شود.
- مقصود از فتاوی فردی فتوی حامل یک دستورالعمل شرعی برای فرد است. این نوع فتوی خود به دو دسته تقسیم می‌شود: دسته اول فتاوی فردی متوجه به یک فرد. این، هنگامی است که یک فرد، مسأله خاصی را که برای او پیش آمده یا مطرح است از یک مفتی [مرجع] از نظر وظیفه دینی پرسش و آن مفتی نیز فتوایی را ناظر به مسأله او صادر می‌کند. دسته دوم فتاوی فردی متوجه به افراد در جامعه به عنوان افراد و این، فتوایی است که به افراد جامعه به عنوان افراد متوجه می‌شود. تعبیر «افراد به عنوان افراد» در مقابل تعبیر «افراد به عنوان جامعه» قرار دارد. در دومی، اگرچه افراد عمل به فتوی می‌کنند اما فتوی هم دارای ماهیت اجتماعی است و هم هدف از صدور آن ایجاد یک حرکت و جهت‌گیری اجتماعی است، بر این اساس، فتوا هنگامی کارکرد خود را به شکل مطلوب پیدا خواهد کرد که همه یا اغلب افراد یا دست‌کم مجموعه‌ای قابل توجه در جامعه به آن عمل کنند.
- فتوی اجتماعی فتاویی است که دارای محتوای اجتماعی است و یکی از دو هدف ایجاد یک وضعیت اجتماعی یا جهت‌گیری اجتماعی و تنظیم یا تعدیل یک وضعیت حقوقی خواه با ماهیت اقتصادی یا فرهنگی یا سیاسی و ... را بر اساس شریعت دنبال می‌کند.