به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ داریوش شایگان، فیلسوف، نویسنده و پژوهشگری بود که ایرانیان پیش از همه او را با کتاب «آسیا در برابر غرب» شناختند، کسی که در حوزههای متفاوت اندیشه و ادبیات فعالیت میکرد و آثاری چون «تصوف و هندوئیسم»، «افسون زدگی جدید»، «بتهای ذهنی و خاطرههای ازلی»، «سرزمین سرابها»، «انقلاب دینی چیست؟»، «آمیزش افقها»، «بینش اساطیری»، «در جستجوی فضاهای گمشده»، «نگاه شکسته» و «فانوس جادویی زمان» بخشی از آثار اوست. این آثار معمولا شایگان را به عنوان یک متفکر، فیلسوف و پژوهشگر مطرح میکند اما یک وجهه داریوش شایگان که کمتر به آن اشاره و پرداخته شده است، شایگان شاعر است؛ شاید کمتر کسی بداند که شایگان فیلسوف شعر هم میسروده است.
«از کران تا کران، از دریا به دریا...» تنها مجموعه شعر داریوش شایگان است که در دوران جوانی و به زبان فرانسوی سروده است و «هانری کربن» فرانسوی هم بر آن مقدمهای نوشته است. به گفته علی دهباشی که در مقدمه کتاب آورده شده، هر وقت بحث شعرهای شایگان و ترجمه آنها به فارسی پیش میآمد، نمیپذیرفت و با تعابیری همچون «کار دوره جوانی است» یا «اصلا شعرهای بدی است» سعی میکرد از ترجمه و چاپ این اشعار جلوگیری کند و نهایتا در برابر اصرار به ترجمه این اشعار، میگفت بعد از من این کار را کنید. در نهایت هم یک سال پس از درگذشت او این اشعار ترجمه و اکنون منتشر شده است.
هانری کربن در بخشی از مقدمه خود بر شعرهای شایگان مینویسد: «شایگان برای نوشتن و نشان دادن رسالت مضاعف فلاسفه و شعرای ایرانی زبان ما (فرانسه) را انتخاب کرده است. شفافیت و خوشآهنگی کلامش انسان را تحت تاثیر قرار میدهد. از نظر شایگان، غرض از شعر طرح معما برای خواننده نیست. او به طور تحسینبرانگیزی بر ظرایف زبان ما تسلط دارد و با استفاده از این ظرایف است که رموز جاودان شعر فارسی را نمایان میسازد...»
به رغم مقدمه هانری کربن که جایگاه بالای شعر شایگان را نشان میدهد، شایگان همچنان خود را شاعر نمیداند. وی در گفتوگویی که سالها پیش داشته که در کتاب «زیر آسمانهای جهان» هم چاپ شده میگوید: «از آنجا که هرگز جرات شعرگفتن به فارسی را نداشتم –چرا که بار خردکننده شعر فارسی را سخت سهمگین مییافتم- بختم را در زبان فرانسه آزمودم. نتیجهاش، چنان که مشاهده میکنید، نومید کننده بود. باید بگویم که من نسبت به زبان حساسیتی شاعرانه دارم. از همین روست که دیوان شاعران را بسیار میخوانم».
در بخش دیگری از همین گفتوگو شایگان درباره نام مجموعه شعر خود یعنی «از کران تا کران، از دریا به دریا» که انسان را به یاد اشعار عرفانی میاندازد؛ میگوید: «علیرغم خودم؛ تمایلی به این نوع شعر دارم. گمان میکنم این واقعیت که من فارسیزبانم و پشت سرم این بار عظیم شاعرانه را با مضمون عرفانی دارم، بر من به طور ناآگاه اثر گذاشته است. من بیآنکه خواسته باشم حامل این جهانبینی بودهام. من خود از اینکه این همه به حافظه شعوری کشورم مدیونم، به شگفت میآیم. برای خودم نیز این کشفی بوده است.»
حال در آستانه اولین سالگرد خاموشی داریوش شایگان، دفتر شعر او با نام «از کران تا کران، از دریا به دریا...» با مقدمه «هانری کربن» و ترجمه گلنار گلناریان از طرف نشر «شهاب ثاقب» منتشر شده است.
در شعر «هزاران و هزاران بار...» از این مجموعه میخوانیم:
«هزاران و هزار بار گفتهام تورا
و دگر بار میگویم
من فرزند مرگم
هیچ ندامتی را برنمیتابم
خرمنم را درو میکنم
و اوج میگیرم
در غروبی که مطلع سپیدگاهان جاودان است».
گلنار گلناریان مترجم تنها مجموعه شعر داریوش شایگان در گفتوگو با ایبنا درباره مجموعه شعر «از کران تا کران، از دریا به دریا» میگوید: این مجموعه شامل ۷۶ قطعه شعر و ۵ دو بیتی است، که در جوانی استاد و در حدود سال ۱۹۷۲ (۱۹۳۴ه.ش.) سروده شده و ۷۶ قطعه شعر آن به فارسی در کتاب از «کران تا کران...» ترجمه شده است.
گلناریان درباره اینکه آیا ذهن فلسفی شایگان در شعرهای او نمود پیدا کرده یا خیر، اظهار میکند: قطعا نمود این ذهن فلسفی، در اشعار مشهود است. خود ایشان در گفتوگویی که با رامین جهانبگلو در کتاب «زیر آسمانهای جهان» داشت است، به این موضوع اشاره کرده که احتمالا به عنوان یک فارسی زبان، مضامین عارفانه بر اشعارش تاثیر ناخودآگاه داشته است. در اشعار وی از سه درونمایه وجد، راز، مرگ بسیار استفاده شده است. او از آمد و شد شعر و فلسفه میگوید و اعتقاد دارد که میان تفکر واقعی و شعر، شباهتهای بسیار وجود دارد.
مترجم تنها مجموعه شعر داریوش شایگان درباره چالشهایی که در ترجمه این اشعار با آنها روبهرو بوده، عنوان میکند: ترجمه شعر به خودی خود چالش بزرگی است! برخی، از ترجمهناپذیری شعر میگویند. اما به نظر من، انتقال آثار بزرگانی چون دکتر شایگان به زبان فارسی و در دسترس قرار دادن اشعار (و در عین حال تفکر ایشان) برای فارسی زبانان، اهمیت بسیار دارد. به همین دلیل این چالش را پذیرفتم و سعی کردم تا جایی که در توانم هست، در این انتقال بکوشم و در آنچه برایم اهمیت بیشتر داشت، انتقال مفهوم و خوانا و آهنگین بودن آن در زبان فارسی است، هرچند که مجبور باشم مثلا قافیهها را به آن صورت که در متن فرانسه آمده است، رعایت نکنم.
گلناریان در پاسخ به این پرسش که آیا مخاطب ایرانی میتواند با اشعار شایگان ارتباط برقرار کند؛ نیز میگوید: به نظر من قطعا ارتباط برقرار میکند؛ همانطور که کمی بالاتر اشاره شد، به باور خود دکتر شایگان این مضامین فلسفی و پیچیده در ضمیر ناخودآگاه ایرانی وجود دارد، پس قطعا آنچه وی «شاعرانگی ایرانی» میخواند، در مخاطبان ایرانی وجود دارد و به فهم این اشعار کمک میکند. برای آگاهی بیشتر از تفکر مرحوم شایگان به عنوان شاعر، شما را به خواندن قسمت آخر کتاب «از کران تا کران ...»، با عنوان «شعر از منظر دکتر شایگان» دعوت میکنم.
«از کران تا کران، از دریا به دریا...»، تنها مجموعه شعر مرحوم داریوش شایگان، با مقدمه «هانری کربن» و ترجمه گلنار گلناریان از طرف نشر «شهاب ثاقب» در 144 صفحه، با شمارگان 1000 نسخه و بهای 19500 تومان منتشر شده است.