به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ «شب هادی خانیکی: مسافر گفت‌وگو»، شامگاه روز گذشته با حضور جمع کثیری از شخصیت‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشور از جمله محمدعلی شفیعی کدکنی، حمیدرضا جلایی‌پور، لطف‌الله میثمی، اشرف بروجردی، مصطفی ملکیان، مصطفی معین، حجت‌الاسلام دعایی و ... در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
مصطفی ملکیان در این مراسم با اینکه سخنانش را با توجه به حیطه کاری خانیکی معطوف به ویژگی‌های شخصیتی او می‌کند گفت: تعبیر مسافر گفت‌وگو برای هادی خانیکی استفاده شده است در میان فیلسوفان و جامعه‌شناسان و روانشناسان گفت‌وگو 6 مولفه مورد بحث است. نخست اینکه ماهیت گفت‌وگو چیست و ما به چه داد و ستدی گفت‌وگو می‌گوییم و وجه تمایز آن با سایر گفت‌وشنودها چیست. دوم فایده گفت‌وگو و در نهایت ضرورت آن چیست و چه فوایدی مترتب گفت‌وگوست. سوم حوزه‌های گفت‌وگو مشتمل بر چه موضوعاتی است و در چه حوزه‌هایی اساسا می‌توان گفت‌وگو کرد و آیا این حوزه تقدم و تاخر با هم دارند یا خیر. چهارم اخلاق گفت‌وگو چیست؟ یعنی چه امری است که گفت‌وگو کنندگان باید رعایت کنند تا از مواضع اخلاقی عدول نکنند. پنجم ادب گفت‌وگو چیست؟ چرا که اخلاق گفت‌وگو اخلاق را تضمین و ادب گفت‌وگو موفقیت آن را تأمین می‌کند و در نهایت اینکه چه روحیه‌ها و شخصیت‌هایی مایل به گفت‌وگو در کنش‌گرایی‌های سیاسی، آکادمیک و ... هستند.
این استاد اخلاق درباره مولفه ششم گفت‌وگو توضیح داد: هر شخصیتی راغب به گفت‌وگو نیست و شخصیت‌های خاصی نوعی استعداد درونی و ذهنی برای گفت‌وگو دارند بدین معنی که هرجا باشند حوزه گفت‌وگو را بست می‌دهند. هادی خانیکی شخصیتی راغب به گفت‌وگوست و آن را در حوزه‌های مختلف زندگی اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ... بسط داده است.
به گفته ملکیان، شخصیتی مانند خانیکی 4 ویژگی برجسته برای مسافر گفت‌وگوبودن داشته است. او متواضع است و تواضعش فکری و ذهنی است بدین معنی که خود را حق مسلم تلقی نمی‌کند و می‌داند که می‌تواند مجموعه‌ای از حق‌ها و باطل‌ها باشد. این تواضع در جامعه ما کم است و از این‌رو تواضع فکری اکسیر اعظم فرهنگ ماست که متاسفانه در هیچ‌کدام از ما به اندازه کافی وجود ندارد. این در حالی است که در خانیکی نوعی تواضع و دیگری‌پذیری نسبت به زبان و قلم دیگران وجود دارد. از سوی دیگر او اساسا نوعی خوش‌بینی ذاتی به طبیعت انسان دارد و اساسا گفت‌وگو نیز روحیه خوش‌بینی به ذات انسان و امیدواری به تغییر آنها پس از گفت‌وگو را می‌طلبد.
او ادامه داد: کسانی که اهل گفت‌وگو هستند هرکاری را برای پیشبرد آن انجام می‌دهند چراکه فردی که معتقد به یک آرمان است امور را برای رسیدن به هدف خود رده‌بندی نمی‌کند. هادی خانیکی فردی است که برای گفت‌وگو کارهای دون‌شأن و حد شأن خود را حاضر است انجام دهد. او مثل هر شخصیت طرفدار گفت‌وگو از افراط و تفریط گریزان است و اهل اعتدال به معنای دقیق کلمه است یعنی آنکه در نهایت معتقد است که هیچ چیزی بیشتر برای برتری به رقیب ندارد. از همین رو در میانه طیف می‌ایستد و خیر و صلاح جامعه خودش و دیگران را می‌بیند.
ملکیان در پایان اظهار امیدواری کرد تا با تکریم بزرگان و نام بردن از ویژگی‌ها و فضیلت‌های آنها ما نیز امکان پدیدآوردن این فضیلت‌های انسانی در خودمان را داشته باشیم.
مصطفی معین نیز در ادامه با اشاره به رفاقت 50 ساله خود با هادی خانیکی در دوران دانشجویی مسئولیت اجرایی و مسئولیت‌های اجتماعی و مدنی گفت: آشنایی من با ایشان به سال‌های دانشجویی در دانشگاه شیراز در سال 48 برمی‌گردد. هر دوی ما از طبقه متوسط، مذهبی و شهرستانی بودیم که به این دانشگاه راه یافتیم و در انجمن اسلامی دانشجویان در دانشکده پزشکی پاتوقی داشتیم و در آنجا انواع برنامه‌ها برگزار می‌شد و هادی خانیکی در همان زمان هم از شخصیت‌های فعال در دانشگاه بود. در همان ادوار بود که برای نخستین بار دستگیر شد و ما با ویژگی‌های شخصیتی او که از همان ابتدا تاکنون هم وجود دارد آشنا شدیم.
او افزود: ثبات شخصیتی خانیکی تغییر نکرده و این سرمایه بزرگی است چراکه او متناسب با شرایط روز زیر هر پرچمی نرفت. همچنین اگر با کسی دست دوستی بدهد تا آخر آن را ادامه می‌دهد. تفکر خلاق، قلم روان و ارتباط وسیع با همه گروه‌ها از ویژگی‌های دیگر اوست که او را متفاوت می‌کند. او یک استثنا در نظام آموزشی ماست و روابط‌عمومی قوی‌اش باعث شده بیشترین دوست را داشته باشد. تواضع، فروتنی، اعتدال و ... از ویژگی‌های ممتاز دیگر خانیکی است.
معین با بیان اینکه ویژگی دیگر خانیکی وفای به عهد اوست که امروزه کمیاب است عنوان کرد: من در دوره‌ای که مسئولیت اجرایی در وزارت علوم داشتم از ایشان درخواست همکاری کردم و خاطرم هست که در کسوت مشاور فرهنگی و اجتماعی بسیار بیشتر از معاونت‌های ما وقت می‌گذاشت و با مسئولیت جدی کار خود را انجام می‌داد. ایشان با خلوص نیت همواره کار می‌کرد و بسیاری از تحولاتی که آن زمان در شورای فرهنگی اجتماعی وزارت علوم شکل گرفت حاصل تلاش‌های او بود. در دوره اصلاحات نیز در حالی که قبل از فاجعه 18 تیر دانشگاه ما شادترین و پویاترین دوره‌های خود را طی می‌کرد خانیکی در حوزه‌های مختلف نقش‌های موثری را ایفا کرد.
او به فعالیت‌های خانیکی در عرصه عمومی اشاره کرد و گفت: ایشان در موسسات مردم‌نهادی مانند رحمان، جمعیت توسعه علمی و ... نقش موثری داشته است.
نماینده مردم تهران در سومین دوره مجلس گفت: یکی از آن برنامه‌هایی که با خانیکی دنبال کردیم، مدون کردن فعالیت‌های آموزش عالی درگذشته است که به مدت 7 سال دیدگاه‌ها و خاطرات شفاهی فعالان این عرصه را تدوین کردیم که دو جلد این کار چاپ شده است و جلد سوم که مربوط به چالش‌های دانشجویی است، نیز زیر چاپ است تا رونمایی شود.
معین بر ضرورت و اهمیت تدوین برنامه‌های آموزش عالی، تاکید کرد و افزود: نباید در حوزه آموزش عالی، همه چیز را از صفر شروع کنیم، زیرا فعالیت‌های گذشته و تداوم این دوستی‌های 50 ساله، کار آسانی نبوده است.
احسان شریعتی، دیگر سخنران این مراسم ضمن ابراز خشنودی از برگزاری مراسم نکوداشت برای یک فرد زنده با هدف برقراری دیالوگ انتقادی با وی گفت: ما با هادی خانیکی در سه مقطع تاریخی دیالوگ انتقادی داشتیم نخست قبل از انقلاب ایشان به‌عنوان یک چریک فعالیت می‌کرد و ما با ایشان در متدلوژی اختلاف داشتیم چراکه معتقد بودیم تقلیل همه بحران‌ها به مسأله سیاسی و تغییر حکومت‌ها و نظام حلال مشکلات ما نیست و خط و مشی رادیکالی را به صلاح نمی‌دانستیم. بنابراین این اختلاف بین شریعتی و مجاهدین بود.
او با اشاره به دوره اصلاحات و فعالیت‌های خانیکی در آن افزود: ایشان در آن دوره به‌عنوان یک شخصیت اصلاح‌طلب استراتژیست فعالیت می‌کرد و سنت ایرانی که برگرفته از «نصایح الملوک» بود را ادامه می‌داد. متاسفانه این سنت هم در ایران ناکام بوده است و ما از این منظر هم با ایشان دیالوگ انتقادی داشتیم بدین معنی که معتقد بودیم اصلاحات باید در ساختارهای بنیادین و اساسی صورت بگیرد در غیر این صورت به نتیجه نخواهد رسید.
به گفته شریعتی، چهره دیگر خانیکی در کسوت استاد دانشگاهی و پژوهشگر آکادمیک و فراخواننده به گفت‌وگو اجتماعی میان دانشگاه، جامعه، دولت و رسانه‌ها نمایانده می‌شود که در اینجا نیز ما با ایشان دیالوگ انتقادی داشتیم بدین معنی که معتقدیم دیالوگ به‌معانی هابرماسی حلال مشکلات نیست و اساسا یکی از شروط گفت‌وگو آماده‌کردن تناسب قوا و تنازع است.
این مدرس فلسفه با تأکید بر اینکه این سه چهره از شریعتی شخصیت رژی دبره در فرانسه را به یاد ما می‌آورد عنوان کرد: او بنیانگذار رشته‌ای به‌نام مدیولوژی بود که از این منظر هم خانیکی با او شباهت بسیاری دارد. به‌هرحال شخصیت‌هایی چون دکتر خانیکی‌ها، شخصیت‌های وثیق، امین و مورد اعتماد جامعه و دولت به معنای عام کلمه هستند و ما باید از این شخصیت‌ها استفاده کنیم چراکه آنها می‌توانند میانجی‌هایی برای حل بن‌بست‌ها و مسائل اجتماعی باشند و چشم‌اندازهای تازه‌ای را به جامعه نشان دهند و طرح تازه‌ای برای دوستی بیفکنند.
این استاد دانشگاه گفت: به قول ارسطو، دوستی بالاتر از عدالت است، همانطور که این اعتقاد وجود دارد که دوستی اساس سیاست است و حتی نیچه نیز در این باره می‌گوید در دوستی، دشمنی در کار نیست. بنابراین براساس دیدگاه رژی دبره، باید یک تعریف دوستی جدید تبیین کنیم تا براساس آن اصالتی که ارسطو تاکید داشت بتوانیم یک روش جدید در این باره در پیش بگیریم.
شریعتی تاکید کرد: بنابراین با وجود اختلاف دیدگاه‌ها با آقای خانیکی، این دوستی با او را به عنوان یک تفکر اجتماعی باید مورد تکریم و بزرگی قرار دهیم.
اشرف بروجردی رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نیز در این مراسم طی سخنانی گفت: هادی خانیکی مردی از خطه عالم پرور خراسان با روحیه لطیف آرام، هدایتگر، اندیشمند، خرد ورز و بالاترین مرجع برای حل مشکلات و مسائل همه آنهایی که او را به حکمیت و مرجعیت می‌طلبند. در اینجا شخصی را تکریم می‌کنیم که باورها و گفته‌هایش چراغی است فراروی نسل امروز این سرزمین برای رسیدن به آینده‌ای بهتر، او امید را به باور آنها می‌نشاند آرامش را به آنها هدیه می‌دهد.
او با بیان اینکه خانیکی شاکله‌اش با گفت‌وگو تعریف می‌شود افزود: گفتگو خود را وامدار او می‌داند که همواره در حل مسائل گفتگوکردن را بالاترین راه حل می‌داند آنهم در زمانی که تخاصم اهل سیاست تا جایی پیش می‌رود که سیاست ورزان به تخریب و نفی یکدیگر می‌پرداختند و بالأخره موفقیت از آن او و یارانش می‌شود که خردورزی و تعقل، مدارا و تسامح را از راه گفت‌وگو به رقیب آموختند و آنان را بر سر ایمان و باور خود به اینکه تخاصم ویژگی دوزخیان است به یقین رساندند که رشد و کمال هر جامعه‌ای در فضای امن و ایمن به دست می‌آید و لازمه آن پرهیز از نزاع و تخاصم است که خداوند این صفت را برای آنانی بازگو کرده که اهل دوزخ اند انَّ ذلکَ لَحقٌ تخاصُمُ اَهل النار این توصیف که تخاصم ویژگی دوزخیان است و اهل بهشت مدارا و گفت‌وگو، عشق ورزی و مهربانی را در روش و منش خود در این دنیا به نمایش می‌گذارند بر جان ودل و باور دکتر خانیکی نشسته و همین سهم کلام او و رفتارش را نافذ کرده تا جائیکه هیچ یک از گفت‌وگوهایش بی ثمر و بی حاصل نمی‌ماند.
به گفته بروجردی، شاید بتوان ویژگی‌ها و صفات او را در کلام علی (ع) جستجو کرد که در توصیف متقین چنین می فرماید: سخنان‌شان راست، پوشش آنها میانه روی، و راه رفتن شان با تواضع و فروتنی است. چشمان خود را بر آنچه خدا حرام‌کرده می‌پوشانند و گوش‌های خود را وقف دانش سودمند کرده‌اند، و در روزگار سختی و گشایش، حال‌شان یکسان است.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: با این اوصاف بر این باورم که سرمایه انسانی دکتر خانیکی سرمایه این مرز و بوم است و سهم تأثیر او بر رشد و بالندگی این مردم گرانمایه همه را متنعم می‌گرداند. قامتش استوار، عمرش به بلندای آفتاب، نامش بلند آواز و رفتارش ماندگار باد.