به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ نشست «بررسی کمی و کیفی و معنایی کتاب‌های کودک و نوجوان در زمینه ایثار و شهادت» با حضور مصطفی رحماندوست، سیدعلی کاشفی خوانساری، فرزانه آقاپور، رحیم نریمانی، مدیرکل اسناد و انتشارات بنیاد شهید و امور ایثارگران و جمعی از خبرنگاران، شنبه (۷ اردیبهشت ۱۳۹۸) در سالن شهید آوینی برگزار شد.
مصطفی رحماندوست در این نشست درباره بررسی کمی و کیفی و معنایی آثار نشر شاهد در حوزه کودک و نوجوان توضیح داد: آمار کمی در حوزه کتاب‌های ایثار و شهادت نیاز به بررسی ندارد و تعداد آنها کاملا مشخص است. بعد از اینکه آمار کمی به دست آمد که مقدار آن هم بسیار بالاست به بررسی کیفی و معنایی می‌رسیم و در این مرحله باید از دوستان در بنیاد شهید بپرسم آیا کتاب‌های شما از لحاظ کیفی تاثیری روی ادبیات ما گذاشته است یا نه؟
بیش از ۹۰ درصد آثار تولیدی نشر شاهد از نظر کیفی و معنایی تاثیرگذار نیست
شاعر صددانه یاقوت در ادامه بیان کرد: این کتاب‌ها از نظر کیفیت هنری سطح پایینی دارد چون اغلب سفارشی بوده است و کیفیت یک اثر بستگی به رعایت اصول حرفه‌ای و تاثیرگذاری در ژانر موردنظر دارد. براین اساس کدام اثر مربوط به ایثار و شهادت وجود دارد که در مخاطب تاثیرگذار بوده است به جز آثاری که مربوط به خاطرات شهیدان و خانواده آنها بوده که یک نوع تاریخ نگاری است. پس از نظر کیفی بیش از ۹۰ درصد آثار تولیدی نشر شاهد تاثیرگذار نبوده است.
رحماندوست در ادامه به وضعیت معنایی آثار اشاره کرد و گفت: از نظر معنایی آثار را به دو بخش می‌توانیم تقسیم کنیم نخست بخش معنایی که افراد خارج از حیطه ادبیات را راضی می‌کند و دوم بخش معنایی که تاثیر ایجاد می‌کند. از نظر معنایی هم کتاب تاثیرگذار کم داریم اما کتاب‌های زیادی داریم که مستقیم‌گویی کرده و دل مدیران را راضی کرده و سبب پول سوزی از جیب مملکت شده است.
وی افزود: اتفاق دیگری که در حوزه کتاب‌های ایثار و شهادت رخ داد سفارش خود به خود است. سفارشی که نویسنده به خودش می‌دهد مانند آثار محمدرضا بایرامی که کسی به او سفارش نمی‌دهد اما اثری خلق می کند که بر دل‌ها می‌نشیند و به زبان‌های دیگر ترجمه می‌شود.
حمایت از نویسندگانی که سفارشی‌نویس نیستند
این نویسنده و شاعر پیشکسوت حوزه کودک و نوجوان در ادامه به موسساتی که سرمایه زیادی برای افزایش کمی آثار حوزه پایداری هزینه می‌کنند، پیشنهاد داد که این کار را متوقف کنند و در عوض به سراغ نویسندگانی بروند که خودشان به خودشان سفارش می‌دهند و درمانده‌اند و از این نویسندگان حمایت کنند.
وی در ادامه بیان کرد: فکر نکنید سال‌های زیادی از جنگ گذشته و نباید در حوزه ایثار و شهادت کاری کنیم اینطور نیست سایه جنگ همیشه بر سر ماست. حتی اگر اینطور نباشد کشوری که در حوزه عصبیت در رتبه منهای پنج قرار دارد، نیاز به این آثار دارد.
بچه‌ها در حوزه دفاع مقدس با احساس سیری کاذب روبه‌رو هستند
سیدعلی کاشفی خوانساری، نویسنده و پژوهشگر، نیز در این نشست بیان کرد: صدها کتاب با موضوع مرتبط با ایثار و شهادت در طول سال برای کودکان در ایران منتشر می‌شود و شاید دهها سازمان به طور رسمی و غیررسمی در این حوزه فعالیت داشته باشند اما باید ببینیم که تولید این مباحث چه ضرورتی برای کودکان و نوجوانان دارد.
وی افزود: باید توجه داشت بخشی از کاربرد این کتاب‌ها تاثیری آنها در روابط اجتماعی و کاری افراد است. ایثار مبحثی نیست که فقط در جنگ کاربرد داشته باشد بلکه در زندگی اجتماعی و خانوادگی افراد نیز مصداق دارد. بخش دیگر هویت است تا زمانی که شناخت درستی از خود نداشته باشیم هویت به‌طور کامل معنا پیدا نمی کند. بیان این مطالب در کتاب‌ها هویت تاریخی ما را مشخص می‌کند.
کاشفی خوانساری درباره تاثیر کتاب‌های این حوزه در کودکان گفت: مطالعه این گونه آثار سبب می‌شود که کودکان و نوجوانان با اشتباهات و توفیقات گذشتگان‌شان آشنا شوند. از سوی دیگر به دلیل شرایط جغرافیایی و سیاسی کشورمان همیشه در معرض تجاوز قرار دارد و ما باید آمادگی لازم را در این زمینه داشته باشیم که از حق خودمان دفاع کنیم و برابر زورگویی مقاومت کنیم.
این نویسنده و پژوهشگر همچنین به اهداف تولید کتاب‌های کودک در حوزه ایثار و شهادت اشاره کرد و گفت: وقتی پرداختن به این مسایل در کتاب‌ها محدود به ارائه یک سری آمار و اطلاعات و اسم می‌شود و بچه‌ها فقط آنها را حفظ می‌کنند، روح منتقل نمی‌شود و به اهداف اصلی‌مان نمی‌رسیم. اگر می‌خواهیم در حوزه دفاع مقدس کار کنیم و دافعه‌ای که ایجاد شده را اصلاح کنیم و به هدف مان که حفظ ارزش‌های دفاع مقدس و ایجاد حس افتخار به آنهاست، محقق شود باید به موارد زیر توجه کنیم: نخست اینکه به مصادیق ایثار و شهادت در مقاطع تاریخی کمتر شناخته شده مانند سایر جنگ‌های اعتقادی که شخصیت‌های ملی در مقابل استعمار سایر کشورها مقاومت کرده‌اند و یا مقاومت‌هایی که در سایر کشورها صورت گرفته است، برویم.
وی افزود: نکته بعدی مستقیم‌گویی است باید توجه داشت که مستقیم‌گویی در قالب‌هایی مثل شعر و داستان که اصلا نسبتی با مستقیم‌گویی ندارند، نباید وجود داشته باشد و نتیجه آن کارهای سفارشی و شعاری می‌شود که برای بچه‌ها جذابیتی ندارد.
به گفته کاشفی خوانساری بچه‌ها در حوزه دفاع مقدس با احساس سیری کاذب روبه‌رو هستند و آنقدر در مدرسه، شهر و جامعه با شعارها و تصاویر دفاع مقدس مواجه می‌شوند که صحبت در این موارد برایشان چندان جذابیتی ندارد. در این راستا می‌توان جنگ را در کتاب‌های غیرجنگی دید و نشان داد که جنگ نیز بخشی از زندگی است و به طور ملموس مخاطب، جنگ و عواقب آن را به این وسیله درک می‌کند.
اغلب نویسندگان حوزه پایداری بایدها و نبایدهای ادبیات کودک را نمی‌شناسند
فرزانه آقاپور، نویسنده و پژوهشگر، نیز در این نشست با بیان اینکه ادبیات پایداری یکی از پرطرفدارترین ژانرها در دنیا مخصوصا در حوزه کودک و نوجوان است، گفت: باید تلاش کنیم اثر جذابی برای بچه‌ها تولید کنیم. ادبیات جنگ باید به دنبال ترویج صلح باشد نه ترویج جنگ. همچنین باید توجه داشت کهدر کتاب‌های حوزه پایداری از مستقیم گویی بپرهیزیم.
وی در ادامه بیان کرد: از سوی دیگر اغلب افرادی که در این حوزه قلم می‌زنند از روی علاقه این کار را انجام می‌دهند ولی اغلب بایدها و نبایدها ادبیات کودک را نمی‌شناسند و اگر پیوندی بین این دو حوزه ایجاد شود و به سوی شناخت مخاطب و شناخت بایدها و نبایدها پیش بروند قطعا کیفیت کارشان نیز افزایش می‌یابد.
آقاپور در ادامه بیان کرد: مساله دیگر این است که شهدا در ادبیات پایداری دست‌یافتنی نیستند اما دوره اسطوره سازی گذشته است. کودکان دوست دارند با انسان‌هایی پیشرو و درعین حال ملموس آشنا شوند ما هنوز نویسندگانی مانند جمشید خانیان که کتاب «عاشقانه‌های یونس در شکم ماهی»، فرهاد حسن‌زاده با کتاب «هستی» را داریم که از جنگ به عنوان بستری برای بیان داستان استفاده کرده‌اند، داریم یا داود امیریان که از طنز برای تلطیف فضای جنگ استفاده کرده است.
توجه نشر شاهد به تربیت نسل نویسندگان نوقلم
مدیرکل اسناد و انتشارات بنیاد شهید و امور ایثارگران، نیز در این نشست گفت: همیشه این دغدغه را داشته‌ام که چرا در کشور ما هرچه تیراژ بالا می‌رود سبب افزایش کیفیت نمی‌شود. ما در بنیاد شهید موضوع تربیت نسل نویسندگان نوقلم را داریم تا بتوانیم نسل جدیدی را تربیت کنیم و این زنجیره ادامه یابد. این فضا نیاز به بازتولید و توانمندسازی نویسندگان نوقلم دارد و همچنین تجربه‌هایی که استادان این حوزه دارند، انتقال یابد و به گفتمانی برسیم که به نظام معنایی ختم شود. ما بانک اطلاعات نویسندگان حوزه ایثار و شهادت را درست ایجاد کرده‌ایم و می‌خواهیم بسترسازی کنیم تا از ظرفیت‌های موجود استفاده کنیم.
رحیم نریمانی، افزود: ما در نشر شاهد به دنبال این هستیم که کتاب هایی در ژانر کودک و نوجوان در حوزه پایداری را ترجمه کنیم. مشکل بعدی این است که ما در بخش نمادسازی مشکل داریم و هنوز به نمادهای استانداردی که همه به آن نگاه حماسی داشته باشند، نرسیده‌ایم. موضوع بعدی بحث سوژه‌شناسی و مخاطب‌شناسی است که باید در بخش دفاع مقدس بیشتر مورد توجه قرار گیرد. در بحث معنایی هم باید توجه داشته باشیم که رسانه‌های دیگری وجود دارند که در بحث معنایی فعالیت می‌کنند و رسانه کتاب به تنهایی نمی‌تواند با آنها مقابله کند.
تولید ۴۰۰ عنوان کتاب کودک و نوجوان
آذرخزایی، نیز در این نشست به ارائه آماری از نشر شاهد پرداخت و گفت: نشر شاهد در سال ۱۳۶۸ فعالیت خود را آغاز کرد و در زمینه ادبیات و ارزش‌های انسانی تا به حال هزارو ۶۹۰ عنوان کتاب منتشر کرده است که از این تعداد ۴۰۰ عنوان در حوزه کودک و نوجوان بوده است. همچنین هزار و ۲۲۸ عنوان چاپ اول و ۴۶۲ عنوان تجدید چاپ داشتیم.
این نویسنده در ادامه بیان کرد: از این کتاب‌ها ۵۰ عنوان به زبان‌های دیگر از جمله انگلیسی، فارسی، فرانسه، اردو و ترکی استانبولی ترجمه شده است و ۱۳۰ عنوان از این آثار در جشنواره‌های مختلف تقدیر شده است.