فرهنگ امروز/ مهسا رمضانی: همایش سراسری برنامه‌ریزی زبان در ایران، 22 خردادماه با حضور اهالی زبانشناسی و ادبیات فارسی در پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد. هدف از برگزاری این نشست یک‌روزه، رونمایی از وبگاه دادگان زبان فارسی و گشایش آزمایشگاه زبانشناسی به آدرس pldb.ihcs.ac.ir بود. در این جلسه  مسعود برومند، معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم نیز در میان اهالی زبانشناسی حضور داشت. او در بحث خود عنوان کرد که باید زبان را همچون موجود زنده دید که طفولیت دارد، رشد می‌کند، بخش‌هایی از آن زوال می‌یابد، نیاز به احیاء دارد، زاد و ولد می‌کند و... به باور او واژه‌ها تاریخ دارند و نشان می‌دهد که ما چه دوره‌هایی را طی کرده‌ایم. از این رو، می‌تواند بسیار بر تعاملات اجتماعی ما اثرگذار باشد.

وی در ادامه صحبت‌های خود از  مصطفی عاصی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی که مدیریت راه‌اندازی وبگاه را بر عهده دارد، در خصوص کارآیی این وبگاه و کاربست اجتماعی آن پرسید وعاصی در مقام پاسخ گفت‌ که هدف آزمایشگاه زبانشناسی، تنها ضبط گفتار نیست بلکه پردازش رایانه‌ای تمام سطوح زبان از واژه گرفته تا جمله و... است. به زعم او، پیکره زبان یکی از مهم‌ترین ابزارهای تحلیل زبان است و دسترسی به داده‌های زبانی از طریق این پیکره‌ها صورت می‌گیرد.

او عنوان کرد که در وبگاه دادگان زبان، تعداد واژه‌ها، به 319 میلیون واژه رسانده شده است و در کنار آنها انواع متن‌های گفتاری، نوشتاری از دوره معاصر گنجانده شده و همچنین جمع‌آوری انواع گونه‌های گفتاری از قرن چهارم تا به امروز نیز در دستور کار قرار گرفته است که می‌تواند ابزار ارزشمندی برای پژوهشگران باشد. به باور او، در حوزه برنامه‌ریزی زبان نیازمند یک برنامه منسجم هستیم؛ دانشگاه باید بتواند برای طرح‌های پژوهشی‌اش مستقلاً برنامه‌ریزی کرده و اهدافش را پیش ببرد. وابستگی دانشگاه و گروه‌های علمی به نهادهای رسمی و سیاسی مانع از پیش رفتن این برنامه‌ها می‌شود.

 محمد دبیر مقدم، نیز که در جلسه رونمایی از این وبگاه حضور داشت در تکمیل صحبت‌های  عاصی گفت ما در حوزه زبانشناسی همچون جزایری هستیم که جداگانه پژوهش‌هایی را صورت می‌دهیم ولی هیچگاه از تشکیلاتی برخوردار نبودیم که به دوباره کاری نیفتیم. این باور غلطی است که ما تنها در دانش‌هایی همچون نانو، سلامت و فناوری می‌توانیم در مرزهای دانش حرکت کنیم، چرا که در زبانشناسی به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین رشته‌های علمی، ظرفیت‌های بسیاری وجود دارد.

 علی‌اشرف صادقی، از دیگر سخنرانان این همایش معتقد است که وضعیت امروز زبان فارسی خوب نیست، خصوصاً در بخش ادبیاتی که در فضای مجازی باب شده است. به باور او، زبان و خط فارسی در خطر است و دلیل آن این است که جوانان به گسسته‌نویسی عادت کرده‌اند. وی ریشه این بیماری زبانی را در بخش آموزش زبان دانست و تأکید کرد آموزش و پرورش باید در آموزش درست زبان فارسی تلاش بیشتری صورت دهد. او همچنین بر نقش صدا و سیما به‌عنوان یک رسانه ملی در حفظ و آموزش زبان تأکید کرد و معتقد است که صدا و سیما می‌تواند ضربه‌های جبران‌ناپذیری را به زبان در جامعه بزند کما اینکه تا حدی زده است.

 محمد دبیر مقدم در بحث خود کوشید تا از مسأله زبان‌های در خطر به‌عنوان مسأله‌ای جهانی یاد کند که خاص جامعه ما نیست. وی در این راستا عنوان کرد که با شروع قرن بیستم بتدریج از تعداد زبان‌ها و گویش‌ها کاسته شد تا آنجا که در آغاز قرن بیستم قاره امریکا از 700 زبان بومی برخوردار بود اما امروز این زبان‌ها به 200 زبان بومی کاهش یافته است. از این رو، او تأکید کرد که زوال زبان‌ها پدیده‌ای جهانی و فراگیر است. به همین خاطر جوامع مختلف برنامه‌هایی را برای حفظ زبان بومی در دستور کار خود قرار داده‌اند.

او در ادامه به وضعیت زبان‌های بومی در ایران پرداخت و گفت زبان‌ها و گویش‌های محلی رایج در ایران در مراتب مختلفی از تماس زبانی قرار دارند که این تماس زبانی زمینه‌های تحولات زبانی را تشدید کرده است تا آنجا که ما در برخی گویش‌ها جایگزینی زبانی را شاهد هستیم. از این رو، او بر برنامه‌ریزی برای حفظ این میراث انسانی تأکید و آنها را آینه تحولات تاریخی زبان قلمداد کرد.

منبع: روزنامه ایران