به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ‌نگار، حدیث‌شناس، فقیه و مفسر قرآن، در سال 224 هجری قمری برابر با 218 هجری شمسی در آمل چشم به جهان گشود.
وی نویسنده مشهورترین و یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های مفصل تاریخ عمومی اسلام و جهان به‌شمار می‌آید؛ در کتاب تاریخ طبری او، وقایع به ترتیب سال تنظیم شده و تا سال 302 هجری را شامل می‌شود. این اثر، مرجع عمده تاریخ جهان و ایران تا اول سده چهارم هجری است، همچنین این کتاب در واقع مأخذ عمده تمام کسانی واقع شده است که بعد از طبری به تألیف تاریخ اسلام اهتمام کرده‌اند؛ او در جهان اسلام، نخستین کسی است که تاریخ را از سیره‌نویسی به تاریخ عمومی کشاند.
طبری طی سفرهای بسیار خود بیش‌تر سفرنامه‌هایی را که حاوی تاریخ و جغرافیای پیش از زمان خود بود، مطالعه کرد؛ همچنین، طی آن سفرها سیره‌نویسان گوناگونی را در جهان دیدار کرد و اطلاعات زیادی از آن‌ها به دست آورد.
وی زمانی که در بغداد اقامت داشت، ضمن آنکه دانش خود را در فقه، تاریخ، حدیث تکمیل می‌کرد، شاگردانی نیز تربیت کرد و نگارش تاریخ خود را با نام تاریخ «الرسل و الملوک» که با نام تاریخ طبری شناخته می‌شود، آغاز کرد. او روزانه چهل برگه از تاریخ خود را گردآوری می‌کرد و نزدیک به چهل سال به نوشتن تاریخ طبری پرداخت. به این ترتیب که از 48 سالگی شروع به گردآوری نسخه‌های پراکنده سفرنامه‌ها کرد و از 65 سالگی به‌طور مستمر در بغداد یادداشت‌های پراکنده خود را به مدت 23 سال تنظیم کرد تا آن که پیش از مرگش آن را به پایان رساند.
طبری در 28 شوال 310 ه.ق در سن 88 سالگی در خانه مسکونی خود در بغداد درگذشت و همانجا به خاک سپرده شد.
تاریخ طبری کتابی است به زبان عربی که مطالب عظیمی از اطلاعات را به دست مردم می‌دهد و یکی از بزرگترین و معتبرترین منابع دوره اسلامی و از قدیمی‌ترین تواریخ عمومی در جهان است. این کتاب که شرح زندگی بشر از خلقت آدم تا زمان نگارنده آن است، تاریخ را از زمان خلقت شروع کرده و سپس به نقل داستان پیامبران و پادشاهان قدیمی می‌پردازد. در بخش بعدی کتاب طبری به نقل تاریخ پادشاهان ساسانی و از آنجا به نقل زندگی پیامبر اسلام، محمد (ص) می‌پردازد. در این کتاب وقایع پس از شروع تاریخ اسلامی (مقارن با هجرت به مدینه) به ترتیب سال تنظیم شده و تا سال 293 هجری شمسی را دربرمی‌گیرد.
نسخه‌ای از تاریخ طبری که در قرن ششم و با نثری کهن کتابت شده است، در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
اولین ترجمه فارسی تاریخ طبری را در حالی که هنوز پنجاه سال از درگذشت نویسنده، نگذشته بود، ابوعلی بلعمی، وزیر دانشمند منصور بن نوح سامانی به سال 352 قمری با تغییراتی، به فارسی درآورد؛ بلعمی به اندازه‌ای در تاریخ طبری دخل و تصرف کرده که نخستین ترجمه تاریخ طبری را از عربی به فارسی، به نام تاریخ بلعمی یاد کرده‌اند.
بعدها تاریخ بلعمی به ترکی نیز ترجمه شد. نخستین اروپایی که با طبری آشنا شد، توماس ارپنیوس، خاورشناس هلندی، بود که خلاصه تاریخ طبری را به زبان لاتین ترجمه و اروپاییان را با طبری آشنا کرد. سپس، در سده نوزدهم میلادی هرمان زوتنبرگ تاریخ طبری را به زبان فرانسه در چهار جلد در پاریس به چاپ رساند. تئودور نولدکه خاورشناس آلمانی نیز بخش ساسانیان تاریخ طبری را به آلمانی ترجمه کرده است.
همچنین چاپ‌های مکرری از این کتاب در مصر، امارات، عربستان، عراق، مصر و لبنان صورت گرفته است. ژیلبرت لیوا تاریخ‌نگار فرانسوی نیز در دانشگاه دیدرو پاریس به کوشش خود این اثر را به زبان فرانسه ترجمه کرد. میخائیل یان دخویه بین سال‌های 1880 تا 1900 تاریخ طبری را به انگلیسی ترجمه و کتاب خود را پس از سال‌ها با چندین بار تجدیدچاپ تحت عنوان تاریخ طبری منتشر کرد. ترجمه تفسیری این کتاب توسط انتشارات دانشگاه ایالتی نیویورک در سال 1998 بازنشر شد.
طبری را می‌توان از پیشگامان تفسیر قرآن نیز دانست، هر چند که خود او کتابش را تفسیر قرآن نام‌گذاری نکرده و در کتاب تاریخ خود از آن با عنوان «جامع‌البیان عن تاویل‌القرآن» یاد کرده است، با این همه، کتاب او چه در میان نویسندگان پیشین و چه نویسندگان و پژوهشگران کنونی به نام تفسیر طبری شناخته می‌شود.
تفسیر طبری، یکی از قدیمی‌ترین و جامع‌ترین تفسیرهای روایی قرآن در قرن سوم هجری در بین مسلمانان است. البته این تفسیر صرفاً تفسیر روایی نیست، زیرا در آن به مباحث و مسائل کلامی توجه شده و نظرهای مؤلف در نقل احادیثی دال بر موضع کلامی‌اش، بیان شده است. طبری در جایی که سخن از مدینه فاضله یا آرمان شهر است نیز در کتاب تفسیر خودش به شرح این شهر آرمانی پرداخته و در اینجا از شهری آرمانی خبر می‌دهد که زیستنگاه نه‌ونیم سبط از اسباط دوازده‌گانه بنی‌اسرائیل است.
روش طبری در تفسیر قرآن عبارت است از: بیان نظر عالمان پیش از خود، بیان دلیل هر کدام از آن‌ها و گزینش یکی از آن نظرها یا پیشنهاد نظری جدید و دلیل آوردن برای آن. از آنجا که او دانشمندی سختکوش بوده و برای گردآوری حدیث و بهره‌گیری از دانش علمای زمان خود به سرزمین‌های گوناگونی سفر کرده است، از نظر گردآوری نظر عالمان پیش از خود بسیار کامیاب بوده و کار بزرگی انجام داده است.
تفسیر طبری ویژگی‌هایی دارد که آن را بر تفسیرهای هم‌دوره خود و بسیاری از تفسیرهایی که پس از آن نوشته شد، برتری می‌بخشد. تفسیر طبری از جامعیت علمی بالایی برخوردار است، چرا که طبری در کنار گردآوردن روایت‌های مرتبط با آیه‌های قرآن، به جنبه‌های لغوی، نحوی، تاریخی و فقهی آن‌ها نیز پرداخته است. این کتاب کهن‌ترین تفسیر جامعی است که بسیاری از روایت‌های تفسیری پیشین را در خود دارد. طبری روایت‌های مربوط به هر آیه را با نظمی ویژه دسته‌بندی کرده است و نظر درست‌تر را به دلیل آوردن از میان آن‌ها برگزیده است. این تفسیر نخستین تفسیر قرآن است که به همه آیه‌ها پرداخته و از این رو برخی از آن با نام تفسیر کبیر طبری یاد می‌کنند.
طبری از پیشوایان فقه، حدیث، تفسیر و ... است و در تمامی این رشتهها دارای تالیفاتی است. به مناسبتسالروز درگذشت این مفسر و مورخ شهیر مسلمان، در زیر اطلاعات کتابشناسی آثار او که در قم منتشر شده، برای آگاهی مخاطبان آمده است:
ال‍م‍س‍ت‍رش‍د ف‍ی ام‍ام‍ه ام‍ی‍رال‍م‍وم‍ن‍ی‍ن ع‍ل‍ی‌ب‍ن‌اب‍ی‌طال‍ب ع‍ل‍ی‍ه‌ال‍س‍لام
نویسنده: محمدبن‌جریر طبری، قم: موسسه الثقافه الاسلامیه لکو شانبور، 790 صفحه، وزیری (گالینگور)، چاپ 1 سال 1374، 2000 نسخه
بخش‌های بر جای مانده کتاب فضائل علی‌بن ابی‌طالب و کتاب الولایه
نویسنده: محمدبن‌جریر طبری؛ به‌اهتمام: رسول جعفریان، قم: دلیل ما، 100 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 1 سال 1386، 1000 نسخه، 8000 ریال
تاریخ الامم و الملوک
نویسنده: محمدبن‌جریر طبری، مکتبه ارومیه، (در 8 جلد)، وزیری، چاپ 1 سال 1363، 2000 نسخه، 4200 ریال