به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ عبدالمجید مبلغی، پژوهشگر فلسفه تاریخ و الهیات سیاسی در گفت‌وگویی از اتمام نگارش «سیر تطور هویت‌یابی شیعیان تا پایان مدرسه شیعی بغداد» خبر داد و افزود: فهم و توضیح تاریخ‌نگارانه هویت یافتن شیعیان تا قرن پنجم هجری قمری موضوع مهمی است که در این کتاب به آن پرداخته می‌شود.
وی افزود: این دوره به لحاظ تاریخ‌پژوهی دارای اهمیت است و در ارتباط با تحلیل تاریخی این حوزه چند اثر مهم نگاشته شده است، اما بر این باورم که برخی از آثار در مراجعه به جزییات و لحاظ نگاه دقیق به منطق تحول بر اساس آنچه در تاریخ به دست ما رسیده است موفق نبودند.
این کارشناس فلسفه تاریخ و الهیات سیاسی ادامه داد: در برخی از آثار نبود نظریه موثر برای مراجعه به این دوره تاریخی(از ابتدای تاریخ اسلام تا قرن پنجم) محسوس است. از این روی گشودن پیچیدگی نظری این دوره اهمیت دارد.
مبلغی با بیان اینکه کتاب «سیر تطور هویت‌یابی شیعیان تا پایان مدرسه شیعی بغداد» شامل پنج فصل در 600 صفحه است، ادامه داد: «رویکرد به روش‌شناسی گفتمان در مطالعه شیعه»، «شیعه سیاسی از دوران امام علی (ع) تا واقعه عاشورا»، «شیعه اجتماعی از کربلا تا صادقین (ع)»، «شیعه اعتقادی از صادقین (ع) تا غیبت صغری» و «شیعه هویتی از آغاز غیبت تا تأسیس حوزه نجف» عناوین پنج فصل این کتاب هستند.
به گفته وی، این کتاب به دنبال این است که تطور شیعه را تا دوره‌ای که حوزه نجف تأسیس می‌شود بیان کند. در واقع هدف این کتاب این است که ضمن بهره‌گیری از مطالعات گفتمانی سازمان اجتماعی و سیاسی شیعه را به مثابه یک جنبش بیرونی، اجتماعی و اعتقادی ـ سیاسی در ارتباط با گسترش نظام اندیشه‌ای آن توضیح دهد.
مبلغی سپس به طرح این موضوع پرداخت که شیعه گویای یک مجموعه نفس‌الأمری و فی حد ذاته مستقل نزد خداوند بوده است، اما آنچه در جهان بیرون تحقق پیدا کرد تابعی از نظام قدرت و موقعیت‌ها است.
وی یادآور شد: بنابراین مطالعه شیعه به مثابه یک موقعیتی اندیشه‌ای که در جهان بیرون و در ارتباط با وقایع بروز و ظهور تاریخی یافته بسی مهم است.
وی در توضیح بیشتر فصول این کتاب گفت: همان طور که اشاره شد کتاب «سیر تطور هویت‌یابی شیعیان تا پایان مدرسه شیعی بغداد» شامل پنج فصل است، در فصل اول این کتاب که جنبه روش‌شناختی دارد، تلاش می‌شود نشان دهیم چگونه نظریه گفتمان امکانات روش‌شناختی مناسبی برای لحاظ دیالکتیک موقعیت های نظری و تاریخی فراهم می‌آورد.
مبلغی درباره این فصل توضیح داد: برخی تصور می‌کنند نظریات پساساختارگرایانه به لحاظ گروهی از مبادی نظری قابلیت مطالعه در امر دینی را ندارد، در این اثر تلاش کردم امکان بهره‌گیری از نظریات را از منظری معرفت‌شناسانه توضیح و نشان دهم چنین استفاده‌ای افق‌های روش‌شناختی ارزشمندی را پیش روی ما می‌گشاید.
به گفته این محقق، در فصل دوم کتاب به وضعیت شیعیان از سال اول هجری قمری تا نیمه خلافت عثمان (خلیفه سوم) پرداخته شده و در این فصل مطالعه ساختار قدرت پیش از اسلام مورد توجه بوده و موضوعاتی هم‌چون قبیله‌گرایی قریش، قضیه ثقیفه، رابطه امام علی (ع) و ابوبکر مدنظر قرار گرفته‌اند.
مبلغی ادامه داد: در فصل سوم موضوع شهادت امام حسین (ع) در کربلا مورد توجه است و طی آن شیعه اجتماعی به بحث نهاده شده است. طی این فصل به موضوعاتی هم چون بازگشت سطوحی از قبیله‌گرایی پرداخته شده است. هم‌چنین جنبش مختار و رویکرد امام سجاد (ع) که باعث شکل‌گیری زمینه گفتمان صادقین شد به بحث نهاده شده است.
این پژوهشگر در پایان گفت: در فصل چهارم کتاب از صادقین و حکومت بنی‌عباس صحبت شده و از حکومت گرفتن بنی‌عباس به عنوان «شل‌شدن مفصل‌بندی تاریخ» یاد شده است. در نهایت در فصل آخر کتاب فقه شیعی و اینکه چطور توانست خود را تثبیت کند، صحبت شده است. یکی از موضوعات مورد تأکید در این فصل توضیح چگونگی سامان‌دهی فقه شیعه به کمک زمانه و زمینه بدون هضم شدن در آن است. در این فصل نشان داده شده است که فقه این دوره به تکمیل هویت شیعه انجامید.