فرهنگ امروز/ تینا جلالی: با فرا رسیدن شش ماه دوم سال اغلب فیلمسازان سینمای ایران با شتاب بیشتری فعالیت‌های خود را پی می‌گیرند و روند تولیدات سینمایی شدت بیشتری به خود می‌گیرد. مهم‌ترین دلیل این تکاپو هم نزدیک شدن به گردهمایی سالانه جشنواره فجر است. از آنجایی که مهم‌ترین رویداد سینمایی کشور هر سال با حاشیه‌های ریز و درشت زیادی همراه است و با اینکه بیشتر از سه ماه به سی‌وهشتمین جشنواره ملی فیلم فجر باقی مانده و هنوز راه درازی تا شکل‌گیری این جشنواره باقی است و قطعا ظرف چند ماه آینده حرف و حدیث‌ها پیرامون این فستیوال ملی بومی بیشتر می‌شود، در گزارش پیش رو سعی کردیم به نکاتی که تاکنون حول و حوش آن به وجود آمده بپردازیم.
برخلاف سال‌های اخیر که انتخاب دبیر جشنواره فیلم فجر پروسه زمانبری بود و تقریبا در فاصله کوتاهی تا برگزاری این رویداد انتخاب می‌شد که خود همین موضوع گمانه‌زنی‌های زیادی را به دنبال داشت امسال اما حسین انتظامی رییس سازمان سینمایی به سرعت قال قضیه را کند و اواخر خردادماه ابراهیم داروغه‌زاده را به عنوان دبیر سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر انتخاب کرد.
داروغه‌زاده که سال گذشته از عدم تمایل خود به پذیرش دبیری جشنواره سخن گفته بود انتخاب زودهنگامش فرصت هرگونه اظهارنظری را از او گرفت. البته مسوولیت توامان مدیر ارزشیابی و نظارت و دبیری دلیل مهم بی‌رغبتی او برای پذیرش به حساب می‌آمد؛ با این حال انتخاب زودهنگام او باعث شد نتواند از تمایل یا عدم تمایل خود با رسانه‌ها حرفی بزند. دبیری که رییس سازمان سینمایی در مراسم تودیع و معارفه (مدیر ارزشیابی و نظارت) او را «پزشک مهربان» خطاب کرده است.
داروغه‌زاده در اولین مصاحبه خود (به تاریخ 25 تیر 98) خوبی و کیفیت جشنواره امسال را به خود فیلم‌های حاضر در جشنواره وابسته دانست. او معتقد بود دبیر باید در کنار منظم برگزار کردن رویداد، از فیلم‌ها صیانت کند تا درست انتخاب و داوری شوند. دبیر سی‌وهشتمین جشنواره فجر قول داده که هیات داوران خوبی انتخاب کند تا حق فیلمسازی ضایع نشود و فیلم‌ها به درستی و بحق جایزه بگیرند. فارغ از اینکه صحبت‌های ابراهیم داروغه‌زاده رنگ وبوی آرمانگرایانه دارد حالا باید ببینیم چقدر به عهدش وفادار می‌ماند.
مسوولیت سخت آقای داروغه‌زاده فقط در صیانت از فیلم‌ها و برگزاری منظم جشنواره نیست. چگونه راضی نگه داشتن اهالی رسانه خود مسوولیت بزرگی است که شرح آن مثنوی هفتاد من کاغذ می‌طلبد. او در راستای راضی نگه داشتن اهالی رسانه در همین مصاحبه خود با ایسنا در یک اظهارنظر کاملا متفاوت گفت اگر واقعا بچه‌های سینما و رسانه دوست داشته باشند جشنواره را در برج میلاد برگزار می‌کنیم، او مشکلی ندارد. داروغه‌زاده در حالی این صحبت‌ها را مطرح می‌کرد که دو سال گذشته تاکید زیادی در برگزاری جشنواره فجر در پردیس ملت داشت.
تغییر محل جشنواره فجر از برج میلاد به پردیس سینمایی ملت و چارسو اساسا در دوره دبیری داروغه‌زاده اتفاق افتاد که سوای از تمام حواشی جشنواره همین تغییر اساسس خود حواشی دنباله‌داری را برای این دبیر رقم زد و در چند سال اخیر به بحث پرمناقشه‌ای میان صاحبان رسانه و دبیر جشنواره تبدیل شد. مهم‌ترین دلیل مخالفت اهالی رسانه با میزبانی پردیس ملت به مشکلاتی از قبیل نداشتن پارکینگ و شلوغی مسیر محل تردد برمی‌گردد.
اما بحث درباره انتخاب سینمای اهالی رسانه به همین مصاحبه داروغه‌زاده ختم نشد. او در توییتی نوشت: «دکتر قالیباف در دورانی که شهردار تهران بود پردیس ملت و پردیس سینمایی آزادی را به ناوگان اکران سینمای کشور اضافه کرد که انصافا تاثیر شگرفی در بهبود وضعیت اکران فیلم‌های سینمای ایران داشته است. آقای دکتر حناچی لطفا به فکر ساخت یک مجموعه باشکوه برای برگزاری جشنواره فیلم فجر باشید.»
با اینکه هنوز مکان برگزاری سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر برای اهالی رسانه و منتقدان مشخص نشده اما اواخر تیر ماه بود که خبری از پیگیری‌های جدی برای حل مشکل پارکینگ سینما ملت منتشر شد. در این خبر آمده بود که به دستور مستقیم پیروز حناچی شهردار تهران مرحله اول پارکینگ پردیس سینمایی ملت مورد بهره‌برداری قرار گرفته و ظرفیت این پارکینگ برابر با 1200 خودرو است و قابل دسترس برای تماشاگران پردیس سینمایی ملت خواهد بود. حالا باید ببینیم با اضافه شدن ظرفیت 1200 خودرو به پارکینگ، پردیس سینمای نمایش‌دهنده فیلم‌های جشنواره برای اهالی رسانه کجا خواهد بود.
با در نظر گرفتن این نکته که تا برگزاری سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر بیشتر از سه ماه باقی است و هنوز این دبیرخانه به پویایی نرسیده اما به تازگی حسین انتظامی رییس سازمان سینمایی، ابراهیم داروغه‌زاده، علیرضا رضاداد، سید محمد مهدی طباطبایی‌نژاد، نرگس آبیار، حسن خجسته، محمد بزرگ‌نیا و مهرزاد دانش را به عنوان اعضای شورای سیاستگذاری این دوره جشنواره فیلم فجر معرفی کرده است؛ افرادی که معمولا در اکثر دوره‌ها جزو شورای سیاستگذاری انتخاب می‌شوند.
با وجود اینکه امسال اکثر تهیه‌کنندگان سینما از فشار مالی و اقتصادی که بر سینما سایه افکنده صحبت می‌کردند و از دستمزدهای بالای بازیگران می‌نالیدند و معتقد بودند تولید فیلم در سینما نسبت به گذشته گران‌تر شده اما از ابتدای تابستان روند تولیدات سینما در سراشیبی قرار گرفت و مجوز ساخت فیلم‌های زیادی صادر شد و از ابتدای تابستان برخلاف سال‌های گذشته شاهد تولید فیلم‌های زیادی در سینما بودیم.
الان که این گزارش را می‌نویسیم فیلمسازان زیادی در حال فیلمبرداری فیلم‌های‌شان هستند و بعضی مراحل پایانی ساخت فیلم‌شان را طی می‌کنند؛ از سینماگرانی که صرفا نام‌شان اعتباری برای یک جشنواره است و به پرشور برگزار شدن این گردهمایی کمک موثری می‌کنند تا فیلمسازان فیلم اولی که با ساخته‌های‌شان قرار است در جشنواره فیلم فجر کشف شوند و به عنوان فیلمساز آینده شناخته شوند. از مسعود کیمیایی و داریوش مهرجویی گرفته تا ابراهیم حاتمی‌کیا و مجید مجیدی که نام‌شان کنجکاوبرانگیز است و باعث می‌شود تماشاگران پشت در سالن‌های سینماها صف ببندند تا بهرنگ دزفولی‌زاده (بی‌صدا حلزون) و علی تیموری (لتیان) که با ساخت فیلم اول‌شان در این رویداد حضور خواهند داشت.
فیلم آخر ابراهیم حاتمی‌کیا - «به وقت شام» - با حواشی زیادی همراه بود، چه حین اکران و چه زمان جشنواره و موقعی که حاتمی‌کیا روی سن حاضر شد و جایزه فجر را گرفت وگفت: من اعتراض می‌کنم به صداوسیما و از شبکه سه شکایت به خدا می‌برم. ظاهرا یکی از فیلم‌هایی که قرار است مخاطبان زیادی را در زمان جشنواره با خود همراه کند و باعث شود صحبت‌های مربوط به این فستیوال در صدر خبرها قرار بگیرد فیلم «خروج » حاتمی‌کیا است. جالب اینجاست که داستان فیلم جدید این کارگردان هم سوژه ملتهبی دارد: «تراکتورها با سرنشین‌های‌شان به سمت نهاد ریاست‌جمهوری می‌آیند تا خشم کشاورزها از عدم تحقق وعده‌های دولت شنیده شود.» حالا باید ببینیم آیا این فیلمساز با فیلم جدیدش می‌تواند خاطره فیلم‌های انتقادی‌اش را دوباره زنده کند یا خیر؟
مجید مجیدی این روزها در حال ساخت فیلم «خورشید» است که بعضی رسانه‌ها موضوع فیلم جدید این کارگردان را اجتماعی با مضمون مذهبی تعبیر کرده‌اند که یادآور «آواز گنجشک‌ها» آخرین حضور جدی مجیدی و آثارش در کنار پرده نقره‌ای سینما است. تابناک نوشته که مشخص نیست این فیلم می‌تواند یک بازگشت قوی برای این فیلمساز توانا باشد یا اسباب ناامیدی بیشتری از او را فراهم می‌آورد. آیا مجیدی در روایت و فرم حرف تازه‌ای برای گفتن دارد و توان به تحسین واداشتنش را برای یک نوبت دیگر دارد؟ تا فیلم مجیدی را نبینیم، نمی‌توانیم داوری کنیم.
امسال مسعود کیمیایی و داریوش مهرجویی دو فیلمساز موج نوی سینمای ایران در یک زمان مشغول فیلمسازی هستند تا با هم در یک رویداد سینمایی به رقابت بپردازند؛ فارغ از اینکه در سال‌های گذشته فیلم‌های این دوکارگردان میان منتقدان بحث‌های زیادی را به وجود آورده و آیا اساسا فیلم‌های این دو کارگردان به جشنواره راه پیدا می‌کند یا خیر؟ نمی‌توان کتمان کرد که مهرجویی و کیمیایی دو کارگردان مهم و تاثیرگذار سینمای ایران هستند و امکان فعالیت مجدد غنیمتی برای سینمای ایران است.
حواشی فیلم جدید مهرجویی این است که او پس از ۶ سال با فیلم لامینور به فیلمسازی روی آورد و با علی نصیریان و عزت‌الله رمضانی‌فر پس از
۴۰ سال دوباره همکاری کرد. عبدالله اسکندری هم به عنوان طراح گریم در این فیلم حضور دارد تا این فیلم ششمین همکاری او با مهرجویی پس از فیلم‌های «هامون»، «بانو»، «پری»، «درخت گلابی» و «دختر دایی گمشده» باشد.
محمدحسین مهدویان یکی از کارگردانان جوانی است که فیلم‌هایش در زمان جشنواره هم بحث‌برانگیر بوده و هم با اقبال مخاطبان همراه می‌شود. ساخته‌های این کارگردان بی‌حرف و حدیث یک راست به بخش مسابقه جشنواره راه پیدا کرده و در بعضی موارد هم سیمرغ دریافت کرده. درباره مهدویان باید گفت که او از معدود کارگردانانی است که ضمن فعالیت مستمر (حداقل در پنج سال گذشته) آثارش با استقبال بالای مخاطبان همراه بوده. حالا باید ببینیم درخت گردو که با رویکردی متفاوت و با بازی پیمان معادی و مهران مدیری ساخته می‌شود امتداد موفقیت‌هایش به حساب می‌آید یا اینکه لازم است در مقوله فیلمسازی دست به عصاتر حرکت کند؟
بی‌شک سعید ملکان جزو کسانی است که حضورشان باعث جلب‌توجه جشنواره فجر می‌شود. اگر فیلم او به جشنواره فجر راه پیداکند قطعا ظرفیت سالن‌های سینمای جشنواره برای منتقدان پر خواهد شد. ملکان که در سال‌های گذشته تهیه فیلم‌های معتبر و مهمی را در سینما بر عهده داشت و بعضا در فیلم‌هایی که از پشت صحنه منتشر می‌شد دوشادوش کارگردانان کنار مونیتور بر ساختار کار نظارت می‌کرد همین چند روز پیش فیلم روز صفر را با دو بازیگر جوان - ساعد سهیلی و امیر جدیدی - مقابل دوربین برد. «روز صفر» که روایتی از یک اتفاق ملتهب معاصر است، قرار است طی دو ماه در ایران و چند کشور خارجی جلوی دوربین برود و از مهم‌ترین تولیدات سینمای ایران به حساب می‌آید. حالا باید تا جشنواره صبر کنیم و ببینیم ملکان دستگیری عبدالمالک ریگی را قرار است چگونه به مخاطبان ارایه دهد.
با اینکه بعضی رسانه‌ها از فیلم‌های کنجکاوکننده جشنواره صحبت به میان آورده‌اند اما به نظر می‌رسد نباید قضاوت زودهنگام کرد، چرا که تجربه نشان داده لابه‌لای فیلم‌ها یک اثر ناخودآگاه کشف می‌شود که ویژگی‌های ساختاری و دراماتیک بالایی دارد و باعث تعجب منتقدان و اهالی رسانه می‌شود. فیلمسازانی نظیر بهروز شعیبی (روز بلوا)، شهرام مکری (جنایت بی‌دقت)، مجید برزگر (رعد و برق بی‌باران)، حمیدرضا قربانی
(مغز استخوان)، کاظم ملایی (گورکن)، مجید توکلی (روزی دو میلیون)، رضا درمیشیان (مجبوریم)،
کاوه سجادی حسینی (بی‌سر)، نیکی کریمی (آتابای) و سهیل بیرقی (عامه‌پسند) فیلمسازانی هستند که ممکن است نوع روایت فیلم‌شان منحصر به فرد باشد.
یکی از فیلمسازانی که به تازگی بعد از بیست سال امکان فعالیتش در سینما فراهم شده احمد مرادپور با فیلم کارو است. کم‌کاری این فیلمساز در این سال‌ها با علامت سوال‌های زیادی همراه بوده. تهیه‌کننده فیلم او سازمان هنری اوج است. او بعد از فیلم‌های سینمایی «سجاده آتش» و «رنجر» و سریال «رقص پرواز» شاید با چهارمین اثر خود در جشنواره فجر حضور داشته باشد.
با اینکه برخی رسانه‌ها از فیلم سینمایی «مست عشق» به کارگردانی حسن فتحی به عنوان فیلم کنجکاوکننده جشنواره نام برده‌اند اما به نظر می‌رسد نباید شتابزده تصمیم گرفت. فتحی بر اساس تجربیاتی که در سریال‌سازی و جذب مخاطب داشته در رتبه بالاتر سینما قرار می‌گیرد و شاید در سینما آن درخشش را نداشته باشد. اما با توجه به موضوعی که فیلم جدید او دارد و با توجه به بازیگرانی که وی انتخاب کرده و موضوع حاشیه‌برانگیزش بعید نیست از سیمرغ‌بگیران این رویداد مهم سینمایی باشد.
فیلمساز دیگری که حضورش در جشنواره امسال توجه‌برانگیز و خبرساز خواهد بود، حمید نعمت‌الله است. او که تاکنون پنج فیلم بلند سینمایی بوتیک، بی‌پولی، آرایش غلیظ، رگ خواب و شعله‌ور و البته مجموعه تلویزیونی موفق و متفاوتی چون «وضعیت سفید» را در کارنامه خود دارد و با هر کدام از آنها توانسته علاوه بر توجه منتقدین، استقبال عمومی را هم برانگیزد، این‌بار با «قاتل و وحشی» در جشنواره حضور خواهد داشت. نعمت‌الله در این فیلم از حضور لیلا حاتمی و امین حیایی به عنوان بازیگران اصلی بهره می‌برد؛ بازیگرانی که پیش از این نیز سابقه همکاری با نعمت‌الله داشته‌اند. به نظر می‌رسد فیلم جدید این کارگردان بازخوردهای خوبی در جشنواره داشته باشد.
از نکات جلب‌توجه‌کننده دیگر جشنواره باید بگوییم که چند سالی است فیلم‌های کوتاه در جشنواره فجر هم نمایش داده می‌شوند اما به شکل تکراری برگزیدگان جشنواره فیلم کوتاه تهران و جشن مستقل خانه سینما به این جشنواره راه پیدا می‌کردند امسال در یک تغییر رویکرد گویا قرار است فیلم‌های کوتاه اولین نمایش خود را در جشنواره فیلم فجر تجربه کنند. روز گذشته دبیر جشنواره فیلم کوتاه به مهر گفت: «به تازگی با آقای ابراهیم داروغه‌زاده دبیر جشنواره فیلم فجر جلسه‌ای داشتیم و به آنها پیشنهاد کردیم که این قانون عوض شود و حتی نامه آن را هم زده‌ایم.» پرسش اینجاست که آیا پیشنهاد اولین نمایش فیلم‌های کوتاه در جشنواره فجر پذیرفته می‌شودیا خیر؟
از ذکر تمام نکات جشنواره سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر که بگذریم، می‌رسیم به تندیس جشنواره یا همان سیمرغ بلورینی که به برگزیدگان قرار است اهدا شود. از آنجایی که به اذعان مسوول اتحادیه شیشه تهران ساخت تندیس‌های سیمرغ بلورین نیاز به دستگاه‌های مخصوصی دارد و اساسا ساخت سیمرغ‌های جشنواره با دستگاه‌های ایرانی قابل ساخت نیست و دبیر جشنواره فیلم فجر هم بر این نکته تاکید داشته اما در کمال تعجب امسال دبیرخانه جشنواره اعلام کرده «به منظور حمایت از تولید داخلی، از فعالان مرتبط در این حوزه دعوت می‌شود در جهت تولید تندیس جشنواره فیلم فجر (سیمرغ بلورین) با جنس کریستال یکپارچه اعلام آمادگی کنند.
از تمام فیلمسازانی که این روزها در تکاپو هستند تا فیلم‌شان را به جشنواره فجر برسانند حرف به میان آمد اما یکسری فیلمسازان هم هستند که به نظر می‌رسد جزو غایبین جشنواره حتی در سال‌های آینده هم خواهند بود که مهم‌ترین آنها ناصر تقوایی است که به غیر از او اما فیلمسازان دیگری هم هستند که چند سالی است نامی از آنها در جشنواره فجر به میان نمی‌آید. رخشان بنی‌اعتماد، احمدرضا درویش، خسرو سینایی، محمدمهدی عسگرپور، واروژ کریم‌مسیحی، اصغر فرهادی و بهرام بیضایی فیلمسازانی هستند که چند سالی می‌شود نام آنها با جشنواره فیلم فجر گره نخورده است.
با تمام این صحبت‌ها در آخر به نظر می‌رسد تیم برگزاری جشنواره و در راس آنها ابراهیم داروغه‌زاده کار سختی در برگزاری سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر خواهند داشت. چه به قول خودش انتخاب هیات انتخاب و در مرحله بعد هیات داوران یا تعداد فیلم‌های بخش مسابقه و... با جشنواره پربحثی همراه باشیم که جنجال‌ها و حواشی زیادی خواهد داشت.
روزنامه اعتماد