به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ کلمه گرافیک به معنای ارتباط تصویری است، ارتباطی که از طریق سنگ‌نوشته، نقاشی، تصویر و خط صورت می‌گیرد؛ از زمان انسان‌های اولیه شکل گرفته است و در سال‌های اخیر با پیشرفت تکنولوژی گسترش یافته و فراگیر شده است؛ در ایران نیز این هنر از زمان‌های دور وجود داشته و افراد بسیاری در این کار بودند. با وجود قدمت طولانی این هنر، درباره تاریخ طراحی گرافیک چندین کتاب نوشته شده است و «تاریخ طراحی گرافیک» اثر فیلیپ بی‌مگز یکی از آن‌هاست که به فارسی نیز ترجمه شده است، اما در خصوص تاریخ این هنر در ایران می‌توان تنها از کتاب «تاریخ طراحی گرافیک ایران» اثر کامران افشارمهاجر نام برد که امسال از سوی نشر فاطمی منتشر شده است. از این رو با این نویسنده گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.

کامران افشار مهاجر در گفت‌وگو با ایبنا درباره کتاب «تاریخ طراحی گرافیک ایران» بیان کرد: یک واحد درسی به نام تاریخ طراحی گرافیک در برخی از دانشگاه‌هایی که مجری رشته گرافیک هستند وجود دارد؛ مانند دانشگاه هنر اصفهان، به غیر از این دانشگاه علمی‌کاربردی نیز این درس را ارائه می‌دهد. یعنی کسانی که می‌خواهند گرافیک را در مقطع کارشناسی بخوانند تاریخ طراحی گرافیک یکی از درس‌هایشان است؛ بر این اساس نیاز بود کتابی باشد که این مشکل را حل کند و دانشجویان منبعی داشته باشند در غیر این صورت باید مطالب پراکنده‌ای می‌خواندند. ما درباره تاریخ نقاشی چه معاصر و چه دوره‌های قبل‌تر کتاب داشتیم ولی درباره گرافیک چنین کتابی نبود.

وی با اشاره به این که انتشار این کتاب کار بزرگی بوده و قدمی است در جهت این که در سال‌های بعد چنین کاری به صورت جامع‌تر انجام شود، اظهار کرد: کتاب «تاریخ طراحی گرافیک ایران» می‌تواند حجم بیشتری داشته باشد یا به مسائل بیشتری بپردازد؛ درواقع این کتاب، اثری نیست که بگویم مطالبی از آن جا نیوفتاده؛ بلکه همچنان نیاز به اطلاعاتی دیگر در آن احساس می‌شود.

او همچنین گفت: تا جایی که توانستم این اثر را فیلتر کردم، بعد از این که حدود سه سال پیش «تاریخ طراحی گرافیک ایران» را نوشتم به گرافیست‌های مطرح، با سابقه و کسانی که به این نکات گرافیکی توجه دارند سپردم که خوانده و اشکالاتی نیز بر آن گرفتند؛ سعی‌ام بر این بود تا جایی که امکان دارد از این ایرادها کم کنم. در هر صورت اگر روزی شخص یا تیمی بخواهد تاریخ طراحی گرافیک را بنویسد این کتاب می‌تواند مرجعی برای کارشان باشد.
 

این نویسنده درباره دلیل اختصار نویسی در این کتاب بیان کرد: به این دلیل که چاپ این کتاب با مشکلات دلار و افزایش قیمت کاغذ همزمان شد و چون ناشر حس می‌کرد این کتاب برای دانشجو است باید توجه داشت که تعداد صفحاتش از یک حدی بیشتر نشود و قیمت کلی کتاب زیاده نشده و مناسب دانشجو باشد زیرا همانطور که گفتم این کتاب به نیت استفاده دانشجویان نوشته شده است.

وی درباره طرح جلد ساده ایت کتاب گفت: انتشارات فاطمی از چند سال قبل شروع به انتشار کتاب‌هایی در قطع مربع و تقریبا با همین طرح جلد نسبتا ساده کرده است و همه این‌ها آثاری مربوط به گرافیک است، ‌این کتاب نیز در همین مجموعه قرار دارد و از نظر بصری به همان شکل طراحی شده است. شان موضوعی که کتاب حول محور آن می‌چرخد این است که کتاب جامع‌تر، کامل‌تر و در قطع بزرگ‌تر،‌ کیفیت بهتر و تعدا صفحات بیشتری منتشر شود منتها روزی که وضع اقتصادی بهتر شود و وضع کاغذ در کشورمان بهبود یابد می‌توان این کار را انجام داد.

این مدرس همچنین بیان کرد: مثال‌هایی که در این کتاب آورده شده است تعدادشان بیشتر بود ولی به دلایلی که عرض کردم مجبور شدم از نمونه‌های کمتری استفاده کنم در حالی که همه آن‌ها جالب بود و برخی نوستالژیک بود و هم‌نسلان من با آن خاطره داشتند، البته که برای جوان‌ترها نیز می‌توانست جالب باشد که چهل یا پنجاه سال قبل چه چیزهایی چاپ می‌شد. پوستر فیلم، پاکت سیگار یا جعبه‌های کبریت چگونه بسته‌بندی می‌شد، همه این‌ها را جمع‌آوری کرده بودم ولی ناچار شدیم که از تعداد آن‌ها کم کنیم تا صفحات کتاب کم شده و قیمت آن معقول و مناسب‌تر شود. ولی لازم است و باید در تاریخ ثبت شود تا بدانیم که در گذشته کارهای هنری چگونه بود.

نویسنده «گرافیک مطبوعات» در ادامه افزود: تا پیش از این کتابی به نام تاریخ طراحی گرافیک را در سطح دبیرستان داشتیم. حتی من به یاد دارم اوایل انقلاب کتابی اجمالی به همین نام برای بچه‌های هنرستان وجود داشت منتها این اثر به صورت دهه به دهه این موضوع را بررسی کرده و در حال حاضر نیاز مقطع لیسانس را کاملا رفع می‌کند. در مقطع ارشد نیز چنین درسی نداریم و دانشجویان می‌توانند این کتاب را تهیه و آن را مطالعه کنند که البته نسل جدید خیلی به خواندن کتاب‌هایی که مجبور به خواندشان نیستند علاقه ندارند چون تلفن همرا ه جای آن را گرفته و کمتر کتاب غیر می‌خوانند.
 

افشارمهاجر در پاسخ به این سوال که کتاب «تاریخ طراحی گرافیک ایران» از روند شکل گیری و رشد گرافیک از زمان قاجار تا سال‌های اخیر می‌گوید و جنبه‌های سیاسی و اجتماعی آن را بررسی می‌کند، اظهار کرد: از آنجایی که واژه «گرافیک» از این دوران مطرح می‌شود، اگر سراغ ادوار قبلی مانند صفویه برویم این واژه به معنای امروزی در جامعه مرسوم نیست و از چنین لغاتی استفاده نمی‌شود. از زمان قاجار تمام چیزهایی که امروزه به آن گرافیک می‌گوییم را مشاهده می کنیم؛ مانند صفحه‌آرایی روزنامه و مجلات یا اولین نوع تبلیغات که در روزنامه با واژه اعلان آورده می‌شد و از این دوران به بعد گرافیک معنایی جدا از نقاشی در ایران پیدا می‌کند.

وی افزود: زمانی که سرکلاس از تاریخ گرافیک صحبت می‌کنیم و از دوران صفویه می‌گوییم نقاشی و گرافیک از یکدیگر جدا نیستند. به عنوان مثال دوران صفوی درباره نقاشی و خطاطی با هم صحبت می‌شود یا در دربار تیموری که شاهنامه خطی طراحی می‌کردند شغلی جداگانه نبود که بگوییم این‌ها نقاش‌اند و دیگران طراح گرافیک بلکه خطاط، نقاش،‌ وراق، یعنی کسی که کار صحافی انجام می‌داد، یکی بودند و حرفه‌ای جدا به نام طراحی گرافیک نداشتیم. ضمن این که وقتی شاهنامه درست می‌شده شباهت‌هایی به طراحی گرافیک داشت و پس چون کتاب «تاریخ طراحی گرافیک ایران»، تاریخ نقاشی نیست ما به دوران پیش از قاجار نپرداختیم و طبیعتا از زمانی که نقاشی و گرافیک از یکدیگر تفکیک شدند حرف زدیم.

                            

نویسنده «گرافیک در صنعت نشر» در پاسخ به این سوال که چه زمانی، دوران اوج این هنر است اظهار کرد:  چیزی نیست که بگوییم این هنر در برهه‌ای از زمان به اوج رسیده است و بعد از آن افت کرده است. زیرا گرافیک به تکنولوژی متکی است و از وقتی که نرم‌افزارهای کامپیوتری آمدند این کار گسترده‌تر شده و ممکن است یکسری ویژگی‌های منفی داشته باشد؛ مانند همان عکاسی؛ در حال حاضر گویی همه مردم عکاس هستند و هرکسی گوشی هوشمندی را به دست گرفته و عکاسی می‌کند و این امر مربوط به پیشرفت تکنولوژی و رواج یافتن این وسیله است؛ تا پیش از آن هرکسی نمی‌توانست عکاسی کند و همه دوربین نداشتند، حال نمی‌توانیم بگوییم عکاسی سقوط کرد بلکه تیپ آن تغییر کرده است و در این وضع تازه ممکن است اشکالاتی وجود داشته باشد و حساسیت‌هایی که قبلا در گرفتن عکس وجود داشته از بین رفته ولی نمی‌توانیم بگوییم عکاسی سقوط کرده است. البته این حالت انبوه نیز مزایایی دارد و با این گوشی‌ها و ابزار جدید کار راحت است.

وی در ادامه افزود: وجود نرم افزارهای گرافیکی جدید نیز به همین صورت کار را برای گرافیست آسان کرده است در نهایت نه می‌توان گفت که در اوج حضور گرافیک هستیم و نه می‌توان گفت اتفاقات ناگواری افتاده است به هر حال سرعت تغییرات زندگی بیشتر است و هرچه پیش می‌رویم بر سرعت این تحولات نیز افزوده می‌شود که برخی از جنبه‌های آن مثبت است و بعضی دیگر عجله‌ای را در هنر ایجاد می‌کند که چندان صحیح نیست یعنی کار هنری باید با حوصله انجام شود و این پیشرفت تکنولوژی از عمق کارهای هنری کم می‌شود.»
 

این اثر تاریخ شکل‌گیری گرافیک ایران را از دوره قاجار تا سال‌های اخیر را مورد بررسی قرار داده و از جنبه‌های سیاسی،‌ اجتماعی و اقتصادی به آن پرداخته است. افشارمهاجر در ابتدای کتاب «تاریخ طراحی گرافیک ایران» از صنعت چاپ، انواع آن و نحوه ورودش به ایران توضیح داده است و اطلاعاتی از اولین روزنامه و نشریات و نوع چاپشان می‌دهد و پس از آن در ده فصل از گرافیک در دوره قاجار و پهلوی می‌گوید و سپس به ترتیب از دهه 30 هر دهه را مورد تحلیل قرار داده و به تبلیغات،‌ طراحی جلد، مطبوعات و انتشارات، عکاسی، تمبر پستی، طراحی نشانه‌ و تولید فیلم پویانمایی پرداخته است و به طور تقریبی برای هر مطلب یک یا چند نمونه ذکر کرده است. در پایان هر فصل تمریناتی نیز تعبیه شده است.

انتشارات فاطمی کتاب «تاریخ طراحی گرافیک ایران» اثر کامران افشارمهاجر را در 296 صفحه، 1500 نسخه و با قیمت 75000 تومان منتشر کرده است.