به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ هفتمین همایش تاریخ مجلس با دستور ریاست مجلس و پیگیری ریاست کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس اواسط آذرماه سال جاری برگزار می‌شود. این همایش ۱۲ آذرماه پس از دو سال وقفه برگزار می‌شود و همزمان با این همایش چند برنامه فرهنگی دیگر هم برپا می‌شود. این همایش قصد دارد به بررسی ساختار و کارکرد ادوار ۲۳ و ۲۴ مجلس شورای ملی در بازه زمانی سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷ بپردازد؛ در واقع دو دوره از مهمترین ادوار حیات مجلس شورای ملی را که نهایتا هم به سقوط رژیم پهلوی منتهی می‌شود، بررسی خواهد کرد.
در این زمینه با علی ططری، رئیس مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و دبیر هفتمین همایش تاریخ مجلس گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
آقای ططری شش دوره از همایش تاریخ مجلس می‌گذرد و اکنون قرار است که هفتمین همایش در آذرماه برگزار شود؛ کمی بیشتر از این همایش بگویید؟
هفتمین همایش تاریخ مجلس با رویکرد بررسی ساختار و کارکرد مجلس بیست و سوم و بیست و چهارم مجلس شورای ملی سه‌شنبه ۱۲ آذرماه در تالار شهید مدرس (مشروطه) برگزار خواهد شد. این همایش در بازه زمانی سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷ را بررسی می‌کند. مجلس بیست و سوم سال‌های ۵۰ تا ۵۴ را در برمی‌گیرد و بعد از آن مجلس بیست و چهارم است که بین سال‌های ۵۴ تا ۵۷ همزمان با سقوط حکومت پهلوی را بررسی می‌کند. سپس مجلس تاریخ خود را ناتمام می‌گذارد و به معنی دیگر منحل می‌شود.
از پیشینه شش دوره همایش تاریخ مجلس بگویید؟ این‌که نخستین همایش را در چه سالی برگزار کردید.
سال ۸۸ نخستین همایش تاریخ مجلس را آغاز کردیم. در شش همایش تاریخ مجلس را تا دوره بیست و دوم مجلس شورای ملی بررسی کردیم. ششمین همایش تاریخ مجلس، دوم دی ماه ۱۳۹۴ در ساختمان مشروطه میدان بهارستان با موضوع و نگاهی به ساختار و کارکرد مجلس شورای ملی در ادوار ۲۱ و ۲۲ برگزار شد.
نحوه برگزاری هفتمین همایش تاریخ مجلس چگونه است؟
هفتمین همایش تاریخ مجلس در دو پنل برگزار می‌شود. پنل اول به ارائه مقالات اختصاص یابد و زمان ارائه هر مقاله حداقل ۱۵ دقیقه و حداکثر ۲۰ دقیقه باشد. پنل دوم به صورت دو میزگرد تخصصی برگزار می‌شود. از موضوعات مورد تأکید اعضای کمیته علمی، بررسی موضوعات و عناوین به صورت جزیی و تخصصی است، به این صورت که مقالاتی برای ارائه انتخاب می‌شوند که قوانین و مصوبات مجلس را به صورت جزئی و تخصصی بررسی کرده‌اند و باید از موضوعات کلی پرهیز کنند. بنا به توافقات صورت گرفته در مراسم اختتامیه، جمع‌بندی هفت دوره همایش تاریخ مجلس از سوی دبیر علمی همایش ارائه خواهد شد.
در هفتمین همایش تاریخ مجلس به چه محورهایی پرداخته‌اید؟
بررسی مهمترین مصوبات مجالس بیست و سوم و بیست و چهارم، مجلس و (دربار، دولت‌ها، انتخابات، نیروهای مسلح، نظام قضایی، سیاست خارجی، بحران‌های سیاسی، بحران‌های اجتماعی)، مجلس و (مسائل اجتماعی و فرهنگی، اقتصاد، مطبوعات، احزاب)، مجلس و (آب و محیط‌زیست و منابع طبیعی، روستاها و عشایر، کارگران، بحران‌های زیست محیطی، مردم، زنان)، سازمان داخلی مجلس (هیئت رئیسه، کمیسیون‌ها، کتابخانه، اموراداری، دیوان محاسبات و...)، مناسبات مجالس بیست و سوم و بیست و چهارم با مجالس سنا، لوایح قانونی در مجالس بیست و سوم و بیست و چهارم، بررسی و عملکرد مجالس بیست و سوم و بیست و چهارم، رویارویی مجلس و نهضت اسلامی، پایگاه طبقاتی نمایندگان مجلس، ماخذشناسی مطالعات تاریخ مجلس، مباحثی نظیر بحث انتخابات، نقش اقلیت‌های دینی، طبقات اجتماعی و حضور مردم.
آیا با بررسی این محورها دیگر مقوله‌ای باقی نمی‌ماند که بخواهید به آن هم بپردازید؟
مصادیق بسیار زیادی در بررسی تاریخ مجلس داریم که باید به آنها بپردازیم.
با توجه به این‌که در آستانه برگزاری هفتمین همایش تاریخ مجلس قرار داریم دستاورد برگزاری این همایش‌ها چیست؟
ما در بررسی این مساله به ابعاد مختلفی پرداخته‌ایم. در یک بخش ما سعی داریم پژوهشگران و محققان و نویسندگان حوزه تاریخ مجلس را به این موضوع و حوزه تاریخ‌نگاری مجلس معطوف کنیم. در دانشگاه‌های مختلفی در کشور در حوزه ایران‌شناسی، تاریخ و علوم سیاسی و حقوق با موضوع تاریخ معاصر و مجلس در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا تربیت می‌شوند. همچنین بتوانیم موضوعات پایان‌نامه‌ها را در زمینه تاریخ مجلس مشخص و پژوهش‌هایی برای آن در نظر بگیریم. اما یکی از اهداف اصلی این است که پژوهشگران را به این سمت هدایت کنیم.
همان‌طور که می‌دانید نمایندگان در سرنوشت مردم و تصمیم‌گیری‌های قانونگذاری نقش بسیار بالایی دارند، آیا در همایش تاریخ مجلس نمایندگان مجلس هم حضور خواهند داشت؟
یکی دیگر از اهداف مهم ما حضور نمایندگان مجلس است. نمایندگان ادوار مجلس که در حقیقت برای آگاه‌سازی و روشن کردن بسیاری از مسائل نیاز دارند که بیشتر در زمینه تاریخ و گذشته مجلس کار کنند. هدف عمده ما اکنون این است که بررسی کنیم که مجلس چه پیشینه و تاریخچه‌ای داشته است و اصرار داریم که نمایندگان مجلس در همایش حضور داشته باشند. هدف اصلی ما در درجه نخست حضور نمایندگان و سپس در مرحله بعدی حضور پژوهشگران و محققان است. زیرا نمایندگان مجلس بر سرنوشت مردم تصمیم می‌گیرند و این تصمیم‌گیری‌ها در قانونگذاری تاثیر بسیاری دارند. در پله‌های بعدی می‌توان از موسسات و مراکز مرتبط با حوزه قانونگذاری نام برد. نظیر شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام و... همچنین ادارات دیگر مجلس و مرکز پژوهش‌های مجلس نیز باید در جریان همایش تاریخ مجلس قرار گیرند و در گام‌های بعدی قوه قضائیه و مجریه هستند که در تصمیم‌گیری‌ها تاثیرگذار هستند نیز باید از تصمیم‌گیری‌هایی که در مجلس وجود داشته است، اطلاع پیدا کنند و از ساختار و کارکرد ادوار بیست سوم و بیست و چهارم آگاهی یابند.
به همایش ششم تاریخ مجلس برگردیم چه محورهایی در این همایش مورد بررسی قرار گرفت؟
در حوزه احزاب، مطبوعات مرتبط با حوزه عملکرد مجلس، تحلیل برخی از قوانین و طرح‌ها در مجلس، فعالیت سیاسی برخی از نمایندگان مجلس، نقش مصوبات مجلس، مطالبات اصناف مختلف، کارگران، مردم، روابطی که مجلس با کشورهای دیگر داشته، بررسی روابط مجلس با ایالات متحده و آمریکایی‌ها، برنامه‌های اقتصادی که در مجلس بررسی شده، عملکرد خدمات اجتماعی زنان، قانون‌هایی مربوط به حوزه زنان، قوانین حوزه کشاورزی و صنعتی، مقایسه پایگاه طبقاتی نمایندگان در این ادوار و موضوعاتی مثل اقلیت‌های دینی و مذهبی و میزان مشارکت آنها در مجلس مورد بررسی قرار گرفته است.
گویا هنوز بعد از گذشت ۴ سال از همایش ششم تاریخ مجلس مجموعه مقالات آن منتشر نشده است؟
جلد نخست مجموعه مقالات ششمین همایش تاریخ مجلس با عنوان «نگاهی به ساختار و کارکرد مجلس شورای ملی» در ادوار بیست و یکم و بیست ودوم سال ۱۳۹۶ منتشر شد. این کتاب در بردارنده ۳۳ مقاله و در ۶۲۰ صفحه به چاپ رسید. در این کتاب، کارکرد و عملکرد پارلمان به عنوان نهاد مؤثر در پیشرفت و توسعه کمی و کیفی جوامع انسانی، در دوره مورد نظر مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. بسیاری از آنچه در این مجالس مطرح و مورد مباحثه و مناقشه بود، در راستای ارتقاء نظام اجتماعی و مدنی، مطلوب و مترقی به نظر می‌رسید و برخی نیز حاصل مهندسی سیاسی و دسیسه‌های استعماری اجانب بود.
جلد دوم و سوم مجموعه مقالات همایش ششم نیز هم اکنون در مراحل انتشار قرار دارد. این دو جلد شامل ۳۳ مقاله است که البته برخی از مقالات این همایش در فصلنامه علمی ترویجی اسناد بهارستان منتشر شده یا در شرف انتشار است. حدود ۱۳۵ مقاله در این همایش پذیرش اولیه را اخذ کردند، در نهایت ۷۸ مقاله برگزیده توسط کمیته داوری پذیرفته شد و مرکز اسناد این کتاب‌ها را برای چاپ در فرایند انتشار در قالب کتاب یا فصلنامه قرار داد. در مجموع ۶۶ مقاله برگزیده در سه جلد منتشر خواهد شد و ۱۲ مقاله برگزیده دیگر نیز مربوط به این همایش در فصلنامه علمی ترویجی اسناد بهارستان منتشر خواهد شد.
چرا از برگزاری ششمین همایش تاریخ مجلس ۴ سال گذشت و هفتمین همایش تاریخ مجلس پس از سپری شدن یک دوره چهار ساله برگزار می‌شود؟
دلایل مختلفی برای تعویق انتشار داشته‌ایم. تغییر و تحولات بسیاری در پنج سال گذشته در کتابخانه مجلس اتفاق افتاد و سه مدیر عوض شد و دوره‌ای نیز تحت سرپرستی بود و پنج شش ماه سرپرستی از سوی هیات رئیسه مجلس معین شده بود تا مدیریت کتابخانه را به عهده بگیرد. چهار نگرش و مدیریت مختلف داشت. زمانی که ما اعلام کردیم همایش ششم مجلس را برگزار کنیم، ۲۰ روز بعد از اعلام برگزاری همایش، مدیریت کتابخانه تغییر کرد و مدیریت جدید که سرپرست و عهده‌دار کتابخانه بود گفت همایش را برگزار نکنیم تا مدیر قطعی به کتابخانه بیاید، به همین دلیل برگزاری هفتمین همایش تاریخ مجلس به تعویق افتاد و تمام برنامه‌های ما به هم ریخت. بخش مهم این مساله معضل مدیریتی بود و گرنه ما و کارشناسان دیگری که در این زمینه در مرکز اسناد فعالیت می‌کردیم آمادگی لازم را برای برگزاری همایش داشتیم و مشکلی هم برای تامین اعتبار و بودجه هم نداشتیم.
معضل مدیریتی کتابخانه بیشتر با برکناری رسول جعفریان اتفاق افتاد؟
بله. بعضی از مدیرانی که پس از جعفریان به کتابخانه آمدند، به برگزاری تاریخ همایش مجلس رضایت نداشتند که بیشتر پس از تغییر رسول جعفریان این اتفاق افتاد. اما با آمدن سید علی عماد دوباره همایش راه‌اندازی شد و حتی پست کارشناسی برای دبیرخانه دائمی همایش پیش‌بینی و در شوراهای گوناگون مصوبات مختلفی را مطرح کرد که بحث‌های مرتبط با همایش را پیش ببرد. وی دستوری از ریاست مجلس برای برگزاری همایش هفتم گرفت و همایش هفتم در حقیقت با دستور علی لاریجانی ریاست مجلس برگزار می‌شود.
آیا در هفتمین همایش تاریخ مجلس مقاله‌هایی را به اقلیت‌های دینی اختصاص داده‌اید؟
در همه همایش‌ها یک یا دو مقاله و یا سخنرانی درباره اقلیت‌های دینی داشته‌ایم. در همه مجموعه مقالات همایش تاریخ مجلس از هموطنان زردشتی، کلیمی و ارمنی مقاله داشته‌ایم. در مجموعه مقالات همایش ششم مجلس درباره جمشید کشفی، نماینده کلیمیان در دوره ۲۱ مجلس شورای ملی مقاله داشته‌ایم که خانم دانیالی آن را ارائه داده است. برخی از اقلیت‌های دینی خودشان علاقه دارند مقاله بنویسند و برخی را نیز ما پیشنهاد می‌دهیم. فراخوان مقاله نیز ارائه داده‌ایم و اقلیت‌های دینی موضوع را از طریق رسانه‌ها دریافت می‌کنند و طبق روش تحقیقی که ما تعیین می‌کنیم برای ما مقاله می‌نویسند و استقبال آنها در مجموع خوب بوده است.
برای هفتمین همایش تاریخ مجلس کتاب مجموعه مقالات آماده انتشار شده است؟
کتاب مجموعه مقالات هفتمین همایش تاریخ مجلس با رویکرد بررسی ساختار و کارکرد مجلس شورای ملی در ادوار بیست و سوم و بیست و چهارم دربرگیرنده ۲۹ مقاله است. دبیرخانه همایش مجلس ۵۳ اصل مقاله را دریافت کرده که این مقاله‌ها دو بار از سوی کمیته علمی داوری شده است. از مجموع ۵۳ مقاله وصولی به دبیرخانه همایش، ۲۹ مقاله توسط کمیته علمی همایش برای انتشار در مجموعه مقالات، مناسب تشخیص داده شد.
همایش مجلس تاکنون توانسته ۴۰۰ مقاله منتشر کند و ۵۰۰ تن از پژوهشگران حوزه تاریخ معاصر را ترغیب کند تا مقاله‌هایی را برای همایش تاریخ مجلس تدوین کنند. همچنین دبیرخانه دائمی در درون کتابخانه تشکیل شده و این‌ها از ثمرات همایش تاریخ مجلس است.
چرا با گذشتن ۱۱۳ سال از تاریخ پارلمان در ایران و حوزه قانونگذاری اما هنوز با مشکلات جدی مواجه هستیم؟
باید به جامعه هدف بیشتر بپردازیم، قصد ما تولید علم است اما هنوز در تاریخ پارلمان در ایران با مشکلات جدی مواجه هستیم. برخی از این مشکلات را باید در پژوهش‌های تاریخی علوم سیاسی و جامعه‌شناسی حقوقی استخراج کرد. در حوزه انتخابات هم با مشکلات بسیاری مواجه هستیم. همچنین قوانین و چالش‌های بسیاری در حوزه قانونگذاری داریم که باید برای پژوهش به سمت آن برویم و اگر به آن نپردازیم تبدیل به ابرچالش می‌شود و مشکلات و معضلات لاینحلی در آینده تشکیل می‌دهد.
با به پایان رسیدن هفتمین همایش تاریخ مجلس که تا سال ۱۳۵۷ را دربرمی‌گیرد، پرونده مجلس شورای ملی بسته می‌شود و مجلس شورای اسلامی آغاز می‌شود. برای این دوره از مجلس نیز همایشی در نظر دارید؟
پرونده باز دیگری پیش از انقلاب داریم که مجلس سنا نام دارد. این مجلس هفت دوره حیات پیش از انقلاب داشته است که از سال ۱۳۲۸ تا ۱۳۵۷ را دربرمی‌گیرد، سپس قرار است مجلس شورای اسلامی را بررسی کنیم. ممکن است که وارد تحلیل شویم و انتخابات ایران را بررسی کنیم و یا این‌که مجلس شورای اسلامی را بررسی کنیم و این مساله به تصمیمات مدیران کتابخانه و کمیته‌های علمی و دانشگاهی بستگی دارد.