به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛  مراسم پایانی دوازدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد عصر شنبه ۲۳ آذرماه در تالار قلم کتابخانه ملی ایران برگزار شد.

خاطراتی از جلال آل احمد

حجت الاسلام سیدهادی خسروشاهی به عنوان نخستین سخنران مراسم، آشنایی خود با آل احمد را معطوف به دوره اوج نهضت ملی ایران دانست. آن زمان نوجوانی بودم ساکن تبریز و علاقه بسیاری به خواندن روزنامه ها داشتم. یک روزنامه فروش توده ای در تبریز بود که روزنامه های حزب توده را بر تابلویی می چسباند تا همه آن را بخوانند. من هم بسیاری از روزنامه ها از جمله روزنامه شاهد که ارگان حزب زحمتکشان بود و آل احمد در آن مقاله می نوشت را به این شکل می خواندم. سال ۱۳۳۳ به قم و تهران آمدم و در خدمت دوستان در مسجد هدایت رسیدم. از آنجا بود که به توصیه مرحوم آیت الله طالقانی با جلال آشنا شدم. به او تلفن کردم و به دیدارش رفتم و دوستی ما با همدیگر نزدیک تر شد و در همان دیدار بود که جلال ماجرای رسانه هواداری های نامشروع و آنچه بر سر آنها آمد را برای من تعریف کرد و نسخه ای از آن را هم از آن گرفت. سالها بعد به همت موسسه اطلاعات تجدید چاپ شد.

وی تصریح کرد: خاطره دیگری که از جلال دارم درباره مقاله ای بود که با موضوع اسرائیل در مجله جنگ هنر امروز نوشته بود و باعث شد که کل آن ویژه نامه توقیف شود. به دیدارش رفتم و خواستار نسخه ای از آن مقاله شدم که تنها نسخه ای که از آن داشت به من داد و سالها پس از آن در قالب کتابی با عنوان اسرائیل؛ عامل امپریالیسم در قم با شمارگان ۵ هزار نسخه چاپ کرده بود. استقبال از آن آنقدر زیاد بود که در چاپ دوم خواستار انتشار ۵۰ هزار نسخه ای آن شدند که عنوان کردم بیش از این برایم مقدور نیست و خودتان تجدید چاپش کنید. این مسئله برای متولیان امروز کتاب هم که در قالب هزار نسخه کتاب را چاپ می کنند قابل توجه است.
خسروشاهی در بخش دیگری از این سخنرانی به خاطره ای خود از  آل احمد پس از انتشار کتاب غربزدگی یاد کرد و گفت:  آقای داریوش آشوری پس از انتشار این کتاب مقالاتی را با عنوان عرب زدگی نوشت و آل و احمد را متهم به عرب زده شدن کرد. من در همان موقع آل احمد را دیدم و به او گفتم نمی خواهی به این مقالات پاسخی بدهی، گفت: اینها می خواهند من را ردیه نویس کنند اما من دارم اثری می نویسم با عنوان خدمت و خیانت روشنفکران که پاسخ آنها را  می دهم و وارد بازی ای که آنها می خواهند نمی شوم.

نویسنده ای که روح ناآرام جامعه خود بود

در ادامه این مراسم اشرف بروجردی رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نیز با اشاره به اینکه تکریم علما، پاسداشت یاد آنها و فعالیت هایی است که به سامان رسانده اند، عنوان کرد: ادای احترام به ارباب فکر تلاشی است برای جاودانه کردن انسانهایی که به اندیشیدن بها داده اند.  

وی آل احمد را روح ناآرام جامعه خود نامید و گفت: ذهن او به همه جا سرک می کشید و همه نظرها را می آزمود اما همواره از رنج مردم روزگارش سخن می گفت و نگاهی منتقدانه به موضوعات خرد و کلان در کشورش داشت تا جایی که اسرار زندگی خصوصی خود را نیز در کمال صراحت و شجاعت به زبان آورد. به همین خاطر امروز می گوییم که آل احمد چشم و گوش ما بود و بلوغ فکری او به سمتی سوقش داد که بتواند راه خروج از روزگار زمانه خود را در مذهب و معرفت شرقی بجوید.

واکنش به حواشی ممیزی کتاب

در ادامه این مراسم و پس از اعطای جایزه های بخش نقد ادبی احمد شاکری نویسنده و منتقد تقدیر شده در این بخش در سخنانی عنوان کرد: جمهوری اسلامی تکمیل کننده قیام لِله است و این اتفاق با هدایت امام راحل و معرفت او صورت پذیرفته و مصداق یخرج الظلمات الی النور بوده است. همه شرافت و عزت ما نتیجه انقلاب و حکمت امام راحل است که حرکت بخش و قیام آفرین بوده است. اگر امروز برخی می گویند که حدودشان در ممیزی کتاب، وطن است و نه انقلاب باید بدانند که اگر انقلاب نبود حتی ایران هم شرافتی نداشت که به آن افتخار کند.

وی افزود: جایزه جلال جایزه ادبیات جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی است نه جایزه ای از جلال و برای جلال. این جایزه به نام جلال آل احمد است که انسانی آزاده بود و خطایش را شناخت و به دامن اسلام بازگشت. به همین خاطر می گویم که نباید جایزه ادبی جمهوری اسلامی را به فرد تقلیل داد.  
شاکری همچنین گفت: کتابی که مبنایش جبرگرایی و فرویدزدگی است یا مضمون اروتیک دارد نمی تواند ما را به معرفت الله برساند. کتابی شک را جایگزین یقین می کند هم همینطور. ما امسال هم از انتخاب برخی نامزدها که آثارشان چنین چیزی را القا می کرد خون دل خورده ایم اما ممنون هستم که در میانه این اختلاف ها بنیاد ادبیات داستانی و دبیرعلمی جایزه به نقدهای من نگاه جناحی و باندی نیانداخت و نشان داد که جایزه دادن و تقدیر کردن از مخالف کاری نیست که از عهده هر کسی برآید.

ارائه گزارش جایزه

مهدی قزلی دبیر اجرایی جایزه جلال نیز در ادامه مراسم به ارائه گزارشی از روند برگزاری این رویداد پرداخت و عنوان کرد: سال گذشته در مراسم پایانی جایزه از طرح سربازفرهنگ یاد کنیم و امسال هم خوشحالم که اعلام کنم به تازگی نخستین فردی که مشمول این اتفاق شده است خدمت سربازی اش را در قالب کار فرهنگی شروع کرده است.

قزلی در پایان نیز اشاره ای به صحبت های احمد شاکری داشت و گفت: برگزارکنندگان این جایزه همگی محب وطن و دوستدار انقلاب اسلامی هستند. کارشان تامین سبد مطالعه کتابخوانان حرفه ای است و می خواهم عرض کنم خداوند پرونده ای که دیگران بنویسند نمی خواند.  

در ادامه مراسم و پس از قرائت متنی از سوی محمدرضا شرفی خبوشان دبیر علمی جایزه، سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی  به سخنرانی پرداخت.
صالحی با بیان اینکه در روند برگزاری جایزه جلال  سعی شده شفاف سازی و اعتمادسازی توأمان ارتقا پیدا کند عنوان کرد: چرخه علمی و داوری جایزه در طی این سالها چرخه بسته ای نبود و همواره سعی شد که امکان ورود سلیقه های بیشتری به آن مهیا شود و در کنارش نویسندگان کتاب اولی هم دیده شوند و به طور کلی در فضای جامعه اعتماد سازی شود. به نظر من وقتی به دوره های اخیر جایزه نگاه می کنیم شاهدیم که گامهای مهمی در حوزه فرهنگ و هنر ما برداشته شده است. صالحی در ادامه عنوان کرد: جایزه جلال در این سالها شاهد دو اتفاق ویژه بوده است نخست ورود نویسندگان جوان به این جایزه که معدن و ذخیره آینده ایران هستند و دوم حضور پررنگ بانوان در ادبیات داستانی ما.

صالحی با نگاه به بخش های مختلف جایزه و اشاره به گزارش داوران جایزه عنوان کرد: گرچه مشکلات بسیار زمین گیر کننده است  اما شرایط موجود باعث شده روحیه فعالان حوزه ادبیات هم بالاتر برود و فضای تساهل و تسامح نیز بیشتر شود که این اتفاق هم برای خودش نعمتی است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به بستر مناسب ایران برای ارائه سوژه های متنوع فرهنگی به منظور مکتوب شدن گفت: سوژه های بسیاری در گستره ایران و در دل تاریخ باقی مانده اند که منتظر شما اهل قلم هستند تا کشفشان کنید و به همگان منتقلش کنید. هنر و ادب ایران همواره حافظ اخلاق و زبان فارسی بوده است و این دو نگاهبان هویت ایرانی و اخلاق ما هستند و این دو باید همچنان در چنین موقعیتی به نگاهبانی خود ادامه دهند. شاید فضای سریع مجازی تلاش کرده تا عامه مردم را در حوزه زبان بی بندو بار کند اما آنها که در این وادی کار می کنند به خوبی با این مسئله آشنا و از عهده آن برخواهند آمد.

در ادامه مراسم نیز جوایز سایر بخش های این جایزه اهدا شد که در میان آنها حامد جلالی نفر شایسته تقدیر بخش رمان که نامزد شدن اثرش در این بخش در روزهای اخیر با حواشی همراه بوده است در سخنانی کوتاه با یادبودی از پدر روحانی اش که بیش از ۳۰ سال پیش درگذشته است، گفت: من در طول روایتم از این داستان لحظه ای از اعتقادم، کشورم و ارزش هایم خارج نشده ام و این هم از برکت پدرم بوده است.  

همچنین محسن کاظمی برگزیده بخش مستندنگاری نیز پس از دریافت جایزه خود، این جایزه را به همسرش تقدیم کرد.