به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ کتاب «تأثیر فرهنگی معماری ایران در چین؛ نمونه‌هایی از هنر معماری اویغوری» نشانگر نفوذ معماری ایرانی در معماری ایالت شین جیان (سین کیانگ) چین است. در زبان اویغوری چین که سرشاراز واژه‌های فارسی است، بسیاری از واژه‌ها و اصطلاحات معماری نیز راه یافته است مانند خشت، آجر، آهک، گچ، ایوان و پیش‌ایوان، علاوه برآن شیوه معماری، نوع کاشی‌کاری‌ها، گونه‌های گوناگون گچ‌بری، گنبدسازی، محراب‌ها و... را در خانقاه‌ها، مسجدها، مدرسه‌های قدیمی و خانه‌ها و حیاط‌های مردمان اویغور، کوچه‌ها و سابات‌ها و حتی نشانه‌های نمادین فرهنگ ایرانی مانند نشانه گردونه مهر و یا چرخه خورشید در ساختمان مسجدها و خانقاه‌ها دیده می‌شود.
همچنین در ساختمان‌های امروزی مانند تئاترها و سالن‌های اپرا عناصری دیده می‌شود که از معماری ایرانی سرچشمه گرفته‌اند. در این کتاب خواننده با این معماری و نشان و نمادهای فرهنگی وگستره تاثیرفرهنگ ایرانی در دیگر سرزمین‌های تاریخی آشنا می‌شود.
در این کتاب افزون بر مقدمه به نقش‌مایه‌های ایرانی در هنر معماری اویغوری، دروازه‌ها، مناره‌ها، گنبدها، حیاط پیش‌ایوان (طاق‌نما)، ایوان، هشتی، دالان، روان، پیش‌آمدگی لبه بام‌ها، سقف و پوشش داخلی سقف‌ها، درها، دریچه‌ها، پنجره‌ها، دیوارها، طاقچه‌ها، بخاری‌های دیواری و محراب، سقف‌ها، خشت و کاشی و شیوه هنر معماری سنتی در ساختمان‌های جدید اویغوری پرداخته شده است.
شین‌جیان چین (سین‌کیانگ یا ترکستان شرقی یا اویغورستان) ایالتی است خودمختار که در شرق چین قرار دارد و از سوی غرب با کشورهای پاکستان، افغانستان و تاجیکستان هم‌مرز است. بیشتر مردم این سرزمین ترکان اویغورند که همگی مسلمان‌اند. در طول تاریخ اویغوریان نخست فارسی‌زبان بودند و بعدها زبان ترکی اویغوری میان آنها رواج یافت و سپس سیاست‌های بیگانه برای این زبان، خطی را پدید آورد که امروزه به نام «خط اویغوری» و خود آنان آن را به نام «خط اسلامی» می‌شناسند و همانندی‌های بسیاری با خط کردی دارد که در غرب ایران رواج دارد؛ چنان‌که گویی خط اویغوری و خط کردی هر دو یک خاستگاه دارند.
آرایه‌های معماری اویغوری دارای قدمتی طولانی هستند و قدمت‌شان به «عصر سنگ» می‌رسد. این طرح‌ها با چند خط منحنی و قوس‌های ساده که برای نمایاندن قله‌ها و کوه‌ها به کار رفته و نشان‌دهنده احترام مردمان به طبیعت بود، شروع شد. گسترش اسلام دیدگاهی نو در معماری اویغوری پدید آورد و طرح‌ها و آرایگی‌های دل‌پسندانه و مطبوع در مغازه‌ها، گنبدها، دروازه‌ها، سنگ‌های سردرها، طاقچه‌ها، بخاری‌های دیواری، دالان‌ها، محراب و ستون‌ها اجرا و پدیدار شد. این نقش‌مایه‌ها همچنین در قالی‌ها، پوشش بادامی (خاص اویغور)، سقف تکیه‌ها، کلاه‌خودها، سپرها، زین و یراق اسب‌ها و رکاب‌ها و میله‌های جلوی گاری‌ها و ارابه‌ها نیز دیده می‌شدند که تمامی اینها مختص هنرهای تزئینی اویغوری شده که خود بخشی از گنجینه و اندوخته هنری و فرهنگی چین و جهان را شکل می‌دهد.
آنچه در این کتاب آمده، خود گویای خویشتن است که چه‌سان هنر، فرهنگ، معماری و ساختمان‌سازی ایران از راه ابریشم و خراسان بزرگ به ایالت شین‌جیان چین (سین‌کیانگ - ترکستان شرقی) راه یافته و در آنجا پیروی و دنباله‌روی شده است که نه‌تنها شیوه ساختمان‌سازی، بلکه شیوه در و پنجره‌سازی، مشبک‌کاری‌های چوبین، قرنیزها، گچبری‌ها، آرایه‌های ساختمانی، ایوان‌ها، پیش‌ایوان‌ها، طاق‌ها و طاق‌نماها، شیوه گره‌چینی و آجرچینی، کاربرد کاهگل و... همه و همه ایرانی است.
این گفته‌ای گزاف نیست که همیشه در درازنای تاریخ، همیشه ترکان در پرتو فرهنگ ایرانی زیسته‌اند و همه داشته‌های فرهنگی خود را از ایران و ایرانیان گرفته و آموخته‌اند؛ از شعر و موسیقی و معماری گرفته تا هنرهای دستی، بسیاری از قراردادها و سنت‌ها، دین و آیین و بسیاری از شیوه‌های زندگی و پخت بسیاری از خوراک‌ها، پزشکی و اخترشماری به‌تمامی از ایران بدان سامان راه یافته و رنگ‌وبوی ایرانی خود را نگاه داشته است.
دلیل بارز این سخن، حضور پررنگ واژه‌ها و اصطلاحات فارسی است که در پزشکی، موسیقی، شعر و ادبیات، هنرهای دستی، معماری و... وارد زبان ترکی اویغوری شده است و این خود گویای آن است که همه این دانش‌ها و هنرها از ایران‌زمین به آن سامان راه یافته‌اند.
«تأثیر فرهنگی معماری ایران در چین» بیشتر یک کتاب تصویری است و خواننده با دیدن تصویرهای دل‌انگیز این کتاب به چشم خویشتن، حضور مسلم فرهنگ ایرانی و زبان فارسی را در شین‌جیان چین یا ترکستان شرقی می‌بیند و از آن رو که هدف ناشر و نگارندگان کتاب نیز نشان دادن شیوه ساختمان‌سازی و هنر و معماری شین‌جیان بوده است، خود به نگارش چند برگ در آغاز کتاب بسنده کرده و دیگر برگ‌های کتاب را به تصویرهای گوناگون از معماری شین‌جیان اختصاص داده‌اند.
کتاب «تأثیر فرهنگی معماری ایران در چین؛ نمونه‌هایی از هنر معماری اویغوری» در 106 صفحه، با شمارگان هزار نسخه و به بهای 25 هزار تومان از سوی انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شده است.