فرهنگ امروز/ روزنامه اعتماد
بکر است، هم در نام و هم در ساحل. «مکسر» نام ساحلی است که پیش از انتشار تصاویر ورود لودر به آن نه جایی در میان عکس‌های گردشگران داشت و نه در کلام متولیان توسعه گردشگری. ساحل مکسر در کرانه بخش شیبکوه شهرستان بندرلنگه، مملو از کوه‌های ماسه‌ای پر نقش و حجم‌های غریبی است که تاکنون دست زباله‌ها و سودجویان از آن به دور بوده، اما همین نقطه گمنام و شگفت‌آور نیز از هجوم لودرها در امان نمانده است. تصاویر لودری را نشان می‌دهند که چنگک‌هایش را تا عمق خاک ساحل فرو کرده و با غرش خود، تصویر ساحلی بکر را برای همیشه مخدوش می‌کند. فعالان محیط‌زیستی استان هرمزگان با اعتراض خود توانستند به‌طور موقت فرماندار بندرلنگه را قانع کنند تا دستور توقف عملیات را دهد و برای مدتی ساخت «سایت تکثیر میگو در بندر مقام» برای بررسی‌های بیشتر به تعویق بیفتد. نابود شدن زیستگاه لاک‌پشت‌های پوزه عقابی، گونه‌ای در معرض جدی خطر انقراض و تخریب ساحل دو رکن اصلی اعتراض فعالان محیط‌زیستی است. با این حال پاسخ مسوولان استان هرمزگان نشان می‌دهد، این سایت تکثیر میگو از تمام مراجع ذی‌ربط مجوز دریافت کرده است و در عمل اقدامی غیرقانونی در حال رخ دادن نیست. نگاهی به تصاویر منتشر شده از این منطقه تنها می‌تواند یک تصور را در ذهن ایجاد کند: «اینجا بهترین نقطه برای گردشگری ساحلی است.» گرچه مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان هرمزگان در گفت‌وگو با ایرنا بر همین تصور صحه گذاشته است، اما مدیرکل میراث‌فرهنگی استان هرمزگان در گفت‌وگو با «اعتماد» این منطقه را منطقه حفاظت شده محیط‌زیستی می‌داند که میراث‌فرهنگی و گردشگری حتی اجازه فرستادن گردشگر به آنجا را ندارد اما پیش از او روابط عمومی محیط‌زیست استان هرمزگان به «شهروند» گفته است: «این ساحل جزو مناطق حفاظت شده نیست.»
تردید در حضور لاک‌پشت‌ها
لاک‌پشت‌های پوزه عقابی در فهرست گونه‌های در حال انقراض قرار دارد و از این‌رو تحت حفاظت اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت و کنوانسیون‌های بین‌المللی است. تخریب زیستگاه و اکوسیستم، گرفتار شدن در تور ماهیگیران و صیادها، برخورد با پروانه‌های کشتی و از آن مهم‌تر، توسعه شهرها در نواحی ساحلی از عواملی است که در انقراض این‌گونه دخیل دانسته شده است. لاک‌پشت‌هایی که یادگار روزگار حکومت دایناسورها بر زمین هستند، در سواحل جنوبی استان هرمزگان، بوشهر و سیستان و بلوچستان تخم‌ریزی می‌کنند. اما پس از انتشار تصاویر ساحل «مکسر»، مسوولان استان هرمزگان یکصدا معتقدند در این ناحیه حفاظت شده مدت‌هاست لاک‌پشتی تخم‌ریزی نکرده است. «سایت تکثیر میگو در بندر مقام دارای مجوز قانونی است.» «داوود میرشکار»، مدیرکل دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست در «پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست» مدعی می‌شود که فعالیت سایت تکثیر میگو در بندر مقام استان هرمزگان بر مبنای مجوزهای صادره از 19 دستگاه دولتی است. یعنی تمام 19 دستگاه از جمله سازمان حفاظت محیط‌زیست، وزارت جهاد کشاورزی، شهرسازی، آب و فاضلاب، میراث فرهنگی و در مرحله آخر، شیلات به احداث کارگاه تکثیر میگو و ورود لودرها به حریم بکر این ساحل آری گفته‌اند. میرشکار به استعلامی از اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان هرمزگان و دانشگاه‌های همکار اشاره می‌کند که طبق این استعلام، این ساحل محل تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های پوزه عقابی نیست. علاوه بر آن مدیرکل دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست مدعی شده که این واحد تولید و تکثیر میگو با حریم ساحلی 60 متر فاصله دارد و در حال فعالیت در حریم قانونی است، زیرا اگر چنین نبود: «اصلا جواب استعلام آن از سوی سازمان محیط‌زیست داده نمی‌شد.» «میثم قاسمی»، معاون فنی محیط‌زیست استان هرمزگان در گفت‌وگو با «اعتماد» با اشاره به اینکه شکی در زیبایی منطقه ساحلی و اطراف آن، از بندر مغان گرفته تا پارسیان نیست، می‌گوید: «این سایت، سایت تکثیر میگو مولد و لارو است. این طرح در منطقه‌ای مجوز به کار گرفته که نزدیکی منطقه دوبرکه یا ساحل مکسر واقع شده است. از نظر ضوابط محیط‌زیستی، آنچه باید صورت می‌گرفت، صورت گرفته است.» قاسمی محل اجرای طرح را 60 متر بالاتر از محدوده حفاظت شده می‌خواند و از ربط این منطقه به زیستگاه یا محل تخم‌ریزی لاک‌پشت‌های پوزه عقابی انتقاد می‌کند و می‌گوید: «این منطقه پتانسیل گردشگری دارد، اما مجوزهایی که سازمان محیط‌زیست به این طرح داده مربوط به سال 97 می‌شود، یعنی قبل از ورود میراث فرهنگی.» حتی در صورت وجود لاک‌پشت‌های پوزه عقابی در این منطقه قاسمی معتقد است که محل اجرای طرح از محدوده حفاظت شده فاصله دارد. علاوه بر این او اشاره می‌کند: «برخلاف سایر سایت‌های پرورش میگو، این سایت محیط بسته‌ای به وسعت 3 هکتار دارد. این سایت باید ایزوله باشد تا بتواند آب پرکیفیت از دریا بگیرد و لارو میگوی مولد تولید کند.» انتقاد دیگر معاون فنی سازمان محیط‌زیست استان متوجه اجرایی نشدن مصوبه پهنه‌بندی سواحل است. به‌زعم او اگر این طرح ابلاغ می‌شد، هر پهنه ساحلی با توجه به استعدادها و توانایی‌هایش برای امور مختلفی به کار گرفته می‌شد. برای مثال همین پهنه به جای تولید و پرورش لارو میگو، به گردشگری اختصاص می‌یافت. به‌زعم قاسمی در نبود چنین طرح‌های بالادست، هم پهنه‌ها به چنین کاربری‌های متناقضی می‌سرند و هم سرمایه‌گذار سرگردان می‌ماند، زیرا «اگر این پهنه‌بندی‌ها مشخص باشد، سرمایه‌گذار تکلیف خود را می‌داند. در حال حاضر سرمایه‌گذار خود محل را انتخاب می‌کند و برای آنجا درخواست می‌دهد، اما اگر این برنامه از پیش تهیه شده و اولویت‌ها هم مشخص باشند، شاید در آینده شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم.» در آخرین اظهارنظری که نسبت به وضعیت این پروژه شده، فرماندار شهرستان دستور توقف آن را صادر کرده است. «علی نیکویی»، فرماندار شهرستان بندرلنگه در گفت‌وگو با «ایسنا» احداث مجتمع پرورش میگو را در ساحل رد می‌کند و می‌گوید: «مجوز اعطا شده جهت پرورش لارو میگو در حدود 3 هکتار و مجتمع آزمایشگاهی است و به هیچ‌وجه تخریب ساحلی در کار نیست.» با این حال علی نیکویی به دلیل حساسیت‌های ایجاد شده و برای بررسی اینکه شرکت بهره‌بردار، منطقه مورد نظر را طبق موافقتنامه به مرحله اجرا رسانده یا خیر، دستور تعطیلی فعالیت را صادر کرده تا بررسی‌های بیشتری صورت بگیرد.
گردشگری یا محیط‌زیست؟
«حبیب مسیحی»، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان هرمزگان روز گذشته به ایسنا گفته بود که این منطقه از لحاظ گردشگری اهمیت دارد: « بنده متولی این امر نیستم و باید اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز وارد شود. باید این نهاد نیز پهنه‌های گردشگری را مشخص و ابلاغ کند و در استعلامات نیز مجوز بلامانع صادر نکرده و بگوید از مناطق گردشگری بهره‌برداری گردشگری شود.» مسیحی اما در همین گفت‌وگو تاکید کرده بود که تمامی ضوابط زیست‌محیطی این منطقه رعایت شده است و «اگر از لحاظ گردشگری آن منطقه اهمیت دارد، باید فرمانداری شهرستان بندرلنگه وارد کار شده و با وساطت کاربری این نقطه را به بهره‌بردار گردشگری دهد و نقطه‌ای دیگر را به بهره‌بردار فعلی دهند.» مسیحی همان روز اما در گفت‌وگو با «ایرنا» اشاره کرده بود که عملیات عمرانی در ساحل «حدود 500 متر با صخره‌های شنی فاصله دارد و محیط‌زیست نیز بر همین اساس مخالفتی با طرح نکرده، اما نظر محیط‌زیست استان این است که ساحل مکسر بهترین پهنه برای گردشگری است.» مسیحی در این گفت‌وگو بود که تاکید داشت سازمان میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان هنوز اقدامی برای ثبت پهنه به عنوان محدوده گردشگری نکرده است و محیط‌زیست هم نمی‌تواند خودسرانه برای آن حریم گردشگری کند. «رضا برومند»، مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان هرمزگان به «اعتماد» می‌گوید: «این منطقه حفاظت شده و از آن محیط‌زیست استان است. به همین دلیل به ما هم مجوز نمی‌دهند و می‌گویند این منطقه محل تخم‌ریزی لاک‌پشت‌های پوزه عقابی است و ما حتی نمی‌توانیم یک گردشگر را به این منطقه بفرستیم.» برومند تاکید می‌کند که اگر این منطقه تحت حفاظت وزارت میراث‌فرهنگی و گردشگری بود، حتما دخالت می‌کردند اما این منطقه نه در میراث‌فرهنگی ثبت شده است و نه مجوز ورود گردشگر دارد. برومند با اشاره به وضعیت گردشگری در استان هرمزگان می‌گوید: «استان هرمزگان به عنوان مقصد گردشگری دریایی از سواحل پارسیان تا مکران معرفی شده است. بسته‌های گردشگری را آماده کرده‌ایم و سرمایه‌گذاران روی بزرگ‌ترین اسکله گردشگری در بندرعباس و بزرگ‌ترین کشتی گردشگری در حال کار هستند و کارها با سرعت قابل قبولی در حال انجام است.» برومند در مورد اینکه چرا چنین منطقه بکر و زیبایی از پتانسیل‌های بوم‌گردی بهره نبرده است، می‌گوید: «این منطقه مشخصا حایز اهمیت محیط‌زیستی است. اگر برای ما بود که مجوز مشروط می‌دادیم و لحظه به لحظه و با حساسیت اتفاقات را دنبال می‌کردیم.» با این حال مدیرکل میراث‌فرهنگی و گردشگری استان هرمزگان معتقد است تمام اتفاقات رخ داده از حریم این منطقه حفاظت شده فاصله دارد و بهتر است اصل خبر دوباره بررسی شود. نقض ادعای منطقه حفاظت شده بودن این ساحل را اداره روابط عمومی محیط‌زیست استان هرمزگان به «شهروند» گفته است: «این ساحل جزو مناطق حفاظت شده نیست و جزو زمین‌هایی است که تحت مدیریت اداره منابع طبیعی است و طبق درخواست به متقاضیان واگذار شده و مجوز فعالیتش را از اداره شیلات گرفته است. محیط زیست تنها زمانی وارد ماجرا می‌شود که از طرف شیلات نامه‌ای برای بررسی ابعاد محیط زیستی، خروجی و ورودی پساب دریافت کرده باشد.» با کنار هم گذاشتن این دو گفته این سوال مطرح می‌شود که اگر این منطقه، منطقه حفاظت شده نیست، چرا تاکنون وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان هرمزگان به ثبت و حفاظت از آن اقدامی نکرده و گردشگری پایدار را به عنوان یکی از بهترین منابع رشد و توسعه محلی در آن به اجرا نگذاشته و اگر این منطقه، منطقه‌ای تحت حفاظت شدید است، آنقدری که رییس‌سازمان میراث‌فرهنگی استان حتی اجازه فرستادن گردشگر به آن را ندارد، این حفاظت شدید از چه بخشی از ساحل صورت می‌گیرد؟ در حالی که به ادعای سازمان حفاظت محیط‌زیست همچنان مستنداتی بر تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های پوزه عقابی در این منطقه به چشم نمی‌خورد، همچنان این تعارض میان گفته‌های متولیان سازمان محیط‌زیست و میراث‌فرهنگی باقی می‌ماند.
گردشگری تابلویی
«اینجا را که زیباترین ساحل است، مخفی نگه داشتیم تا آسیبی نبیند و خواستیم یکی‌یکی معرفی کنیم تا گردشگری بی‌رویه اینجا را نابود نکند.» این جمله را «عیسی غواصی»، عضو سازمان نهاد سرزمین شرجی و راهنمای گردشگری به «شهروند» می‌گوید، تایید بر این ادعا که ساحل «مکسر» تاکنون به عنوان نقطه گردشگری مطرح نشده و آنقدر «بکر» مانده که لودرها چشم طمع به آن دوخته‌اند. «تابلو، سهم گردشگری ساحلی هرمزگان است.» پیش از آنکه خبر هجوم لودرها به یکی از بکرترین سواحل جنوبی کشور خبرساز شود، روزنامه دریا (1 آبان 1396) در گزارشی اشاره کرده بود که استان هرمزگان به‌رغم کیلومترها سواحل دنج و شگفت‌آور، سهمی از گردشگری ساحلی ندارد. این روزنامه نوشته بود: «متاسفانه گردشگری دریایی در استان مورد غفلت واقع شده و از این ظرفیت خدادادی به درستی استفاده نشده است و در دریا نخاله ریخته می‌شود و دریا را خشک می‌کنند و رفت‌وآمد مسوولان به کشورهای مختلف هم نتوانسته است ایده و طرحی برای بهره‌گیری بیشتر سواحل را در اختیارشان قرار دهد.» گرچه صحبت‌ها نشان می‌دهد که طرح تکثیر میگو فواصل معینی از منطقه حفاظت شده یا از حریم ساحلی دارد، این سوال همچنان از طرف مسوولان استان هرمزگان بی‌پاسخ مانده است که چرا تاکنون طرحی برای اولویت‌بخشی به گردشگری، آن هم گردشگری پایدار و دوستدار محیط‌زیست برای این منطقه صورت نگرفته و اگر این منطقه محل زیست و تکثیر لاک‌پشت‌های پوزه عقابی است، چرا متولیان محیط‌زیست این منطقه را برای گردشگری مناسب می‌دانند.