به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛  به همت خانه اخلاق پژوهان جوان، پنجاه و سومین کارگاه فلسفه اخلاق با عنوان نقد اخلاق سکولار با تکیه بر اخلاق وظیفه گرایانه کانت با ارائه محمد محمدرضایی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران یکشنبه ۲۷ بهمن ماه برگزار شد.

محمدرضایی در این نشست گفت: اخلاق کانت یک اخلاق وظیفه‌گرایانه است و از اقسام اخلاق دستوری است که خوبی و بدی عمل را بر حسب خود عمل یا انگیزه ورای آن مشخص می‌کند.

وی افزود: کانت عقیده دارد که آدمی می‌تواند احکام اخلاقی خود را مستقل از دین تعیین کند. از این رو، به نظر وی، اخلاق نه نیازمند تصور وجود دیگری بالای سر آدمی است تا او وظیفه خود را بشناسد و نه محتاج انگیزه‌ای غیر از قانون اخلاقی تا به وظیفه خود عمل کند، بنابراین اخلاق به برکت عقل محض عملی، خودبسنده و بی‌نیاز است.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: کانت معتقد است که از طریق تحلیل معانی اخلاقی است که به مفاهیم خدا، جاودانگی نفس و اختیار می‌رسیم، نه از طریق عقل نظری و در اخلاق خود از احکام اخلاقی متعارف شروع می‌کند و می‌گوید تنها چیزی که در جهان و حتی خارج از جهان بدون قید و شرط خیر است، اراده نیک است.

محمدرضایی تصریح کرد: کانت اراده‌ای را نیک می‌داند که از سر تکلیف عمل کند، البته این‌طور نیست که هر اراده خیری، ضرورتاً همان اراده‌ای باشد که به خاطر تکلیف عمل می‌کند، بلکه اراده کاملاً خیر یا اراده مقدس، هرگز به خاطر تکلیف عمل نمی‌کند؛ زیرا در خود مفهوم تکلیف، مفهوم غلبه بر خواست‌ها و امیال وجود دارد و عمل به خاطر تکلیف را عمل از سر احترام به قانون و قانون را اصلی می‌داند که هر فاعل عاقلی براساس آن عمل می‌کند، چون آدمیان تابع احساساتند، قانون در نظر آنان به صورت امر و فرمان جلوه می‌کند.

این نویسنده و محقق کشورمان با بیان اینکه کانت اوامر را به دو دسته تقسیم می‌کند: اوامر شرطی و اوامر مطلق؛ گفت: در اوامر شرطی، فرمان عقل به وسیله غایتی مشروط است، ولی در اوامر مطلق عمل به خاطر خود عمل طلب می‌شود و نه به خاطر غایتی دیگر.

وی تأکید کرد: کانت اوامر مطلق را در پنج قالب صورت‌بندی می‌کند که عبارتند از: ۱. صورت‌بندی قانون کلی ۲. صورت‌بندی قانون طبیعت ۳. صورت‌بندی غایت فی‌نفسه ۴. صورت‌بندی خودمختاری اراده ۵. صورت‌بندی کشور غایات.

این استاد دانشگاه تهران بیان کرد: اگر عملی بتواند در قالب این صورت‌بندی‌ها درآید اخلاقی و الا غیراخلاقی است. کانت برای توجیه امر مطلق، متوسل به آزادی می‌شود، همچنین از طریق قانون اخلاقی، به اصول موضوعه آنها یعنی خدا و جاودانگی نفس می‌رسد. بدین ترتیب او از اخلاق به دین منتهی می‌شود، البته تلاش کانت در این فرآیند ستودنی است، ولی عاری از خطا و نقص نمی‌باشد.