به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ «جایزه شعر احمد شاملو از سال ۱۳۹۴ به همت و با تلاش اعضای موسسه الف. بامداد بنیان گذاشته شد که موسسه‌ای است فرهنگی پژوهشی، به مدیریت آیدا شاملو، همسر احمد شاملو و به یاری چند تن از دوستان و علاقه‌مندان به شاعر اداره می‌شود. جایزه شعر شاملو هر سال از میان مجموعه‌شعرهای نو ِ چاپ اول ِ منتشرشده در سال قبل که برای دبیرخانه این جایزه ارسال می‌شود، مجموعه شعر برگزیده سال را انتخاب و معرفی می‌کند.» این‌ها توضیحاتی بود که درباره جایزه احمد شاملو در سایت این جشنواره آمده است؛ جایزه‌ای که به تازگی فراخوان ششمین دوره خودش را ثادر کرده است و بدون شک نقاط قوت و ضعف فراوانی دارد؛ بنابراین وقت آن رسیده تا این جایزه را از دیدگاه‌های مختلف ریشه‌یابی کنیم تا بتوانیم با نقطه ضعف کمتری به مسیر ادامه دهیم؛ در همین راستا با سولماز سپهری، دبیر این دوره از جایزه شاملو هم‌کلام شدیم و با او درباره این جایزه و انتقاداتی که به دوره گذشته آن بود، بحث و گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
در دوره گذشته، یک سری اتفاقاتی رخ داد که در نهایت منجر به برگزار نشدن مراسم اختتامیه جایزه شاملو شد؛ در دوره قبل حتی برگزیده‌ای هم نداشتید. با همه این تفاسیر خیلی‌ها تصور می‌کردند که جایزه شاملو دیگر برگزار نخواهد شد؛ اما امسال هم فراخوان دادید. کمی درباره این حواشی برای مخاطبان ایبنا صحبت کنید و توضیح دهید که چه اتفاقاتی رخ داد؟
در دوره قبل همچنان که در بیانیه هیأت داوران مرحله دوم نیز عنوان شده بود، بنا بر نظر اکثریت هیات داوران و بر اساس حد نصاب امتیازی که دبیرخانه تعیین کرده بود، جایزه شاملو برگزیده‌ای نداشت و تنها دو اثر به‌عنوان آثار شایسته تقدیر معرفی شدند. دلیل برگزار نشدن مراسم اختتامیه نیز به این دلیل بود که برگزیده‌ای نداشتیم و از طرفی هم شرایط برگزاری مراسم وجود نداشت. در مراسم اختتامیه امسال حتما در کنار مجموعه شعر برگزیده این دوره از دو مجموعه‌شعری که در دوره قبل به عنوان شایسته تقدیر معرفی شدند نیز، تقدیر خواهد شد.
قبول دارید در تمام دوره‌های برگزاری جایزه شاملو، حاشیه‌ها بر متن غلبه داشته است و ما شاهد برگزاری یکی از پرحاشیه‌ترین جوایز کشور هستیم.
به این شکل که شما می‌گویید، خیر. به هر حال، اگر فعالیتی نباشد، انتقاد و قضاوتی هم در کار نخواهد بود؛ اما حاشیه‌ها از اهمیت این جایزه برای اهل ادبیات و جایگاه آن در تاریخ ادبی نشان دارد. اگر این جایزه برای اهالی ادبیات اهمیتی نداشت، بدون شک حاشیه‌ای هم به وجود نمی‌آمد و همه این‌ها به این دلیل است که این جایزه توانسته نظر اهل ادب را به خود جلب کند.
به عقیده بسیاری از کارشناسان شعر، در همین دوره‌ای که شما برگزیده نداشتید، کتاب‌هایی بودند که از هر نظر از کتاب‌هایی که در سال‌های قبل این جایزه به عنوان اثر برگزیده معرفی شده‌اند، کیفیت بهتری داشته‌اند. نظر شما درباره این موضوع چیست؟
داورهای این جایزه از میان کارشناسان حوزه شعر و نقد ادبی و ترجمه شعر انتخاب می‌شوند و دبیرخانه و موسسه هیچ دخالتی در آرای داوران ندارد. نتایج هر دوره، نظر مستقیم و مستقل داوران است. در هر دوره که اکثریت داوران به این نتیجه برسند که آثار بررسی‌شده تقریبا هم‌سطحند و امتیازی که کتاب‌های راه‌یافته به مرحله دوم از سوی داورهای این دوره کسب کرده‌اند نیز به هم نزدیک باشد، جایزه برگزیده‌ای نخواهد داشت. موسسه و دبیرخانه ضمن آن که در آرا و نظر داورها دخالت نمی‌کند، الزامی هم نمی‌بیند که تحت هر شرایطی حتما هر سال اثری به عنوان برگزیده معرفی شود.
از طرفی باید توجه داشته باشیم، معرفی شدن اثری به عنوان اثر برگزیده و یا شایسته تقدیر در یک جایزه ادبی، به معنای نفی ارزش آثار دیگر نیست بلکه به این معناست که آن اثر مورد توجه داوران آن دوره آن جایزه ادبی قرار گرفته است. در واقع معیارهایی ثابت و الگوهای دقیقی برای انتخاب شعر وجود ندارد، معیار در جوایز ادبی در اصل به نظر داورانی بستگی دارد که آن سال مجموعه‌ها را بررسی می‌کنند. البته جایزه شاملو تعدادی شاخص و معیار سنجش در اختیار داورهای مرحله اول قرار می‌دهد که از نظرات مکتوب احمد شاملو در مورد شعر استخراج، مقوله‌سازی و مدون شده است. با این حال باز داوران، بود و نبود همان معیارها را هم در هر مجموعه بر اساس دیدگاه و منظر خودشان در نظر می‌گیرند و قضاوت می‌کنند.
یعنی جایزه شاملو اساسنامه خاصی دارد؟
بله. همان طور که اشاره شد شاخص‌هایی برای داوری در مرحله اول در نظر گرفته شده است، که این معیارها در بیانیه‌های هر ساله هیات داوران هم اعلام می‌شود.
کمی درباره این معیارها و ملاک‌ها توضیح می‌دهید؟
ما مثل هر نهادی یک سری چارچوب‌های کلی برای ادامه فعالیت داریم که بر اساس امکانات و شرایط‌مان است، این چهارچوب‌های کلی شرایط لازم برای شرکت در این رقابت ادبی است. یک، مجموعه‌شعر باید چاپ اول سال گذشته باشد. دوم، شعر نو باشد (و ما بررسی روی شعر کلاسیک نداریم)، سوم ارسال اثر به منزله تمایل شاعر به شرکت در رقابت است.
به جز این سه مورد که چهارچوب کلی برای شرکت در این رقابت ادبی است، یک سری معیار هم برای داوری داریم که دبیرخانه در اختیار داورهای مرحله اول قرار می‌دهد تا بر اساس آن معیارها روی مجموعه‌شعرها داوری کنند. یعنی مبنای امتیازدهی در مرحله اول همان طور که در بیانیه‌های مرحله اول دو سال گذشته آمده، هم بر اساس دانش ادبی داورهاست و هم بر اساس نظرگاه‌های احمد شاملو در مورد شعر نو. از جمله آن معیارها می‌توان به این موارد اشاره کرد: «شاعرانگی و برخورداری از منطق شاعرانه، آرمان‌خواهی در عین شعارزده نبودن، بی‌عار و درد نبودن، صدای جامعه بودن و حدیث نفس نبودن، واجد مسئولیت تاریخی و نگاه انتقادی بودن، حضور عشق و التزام انسانی در شعر، تعهد در قبال زبان به لحاظ شناخت زبان و به کارگیری ظرفیت‌های آن، پالودگی و پویایی و نوآوری در عین برخورداری از فصاحت، تناسب قالب و محتوا و برخورداری از انسجام ساختاری.» از معیارهای داوری که به برخی از آنها اشاره شد و بر اساس دیدگاه شاملو در مورد شعر است، هر سال در بیانیه هیات داوران هم نام برده می‌شود.
اینکه در سال گذشته این جایزه برگزیده‌ای نداشته و درهمین راستا مراسم اختتامیه برگزار نشده است، به موضوعات مالی برنمی‌گردد؟
واقعیت این است که مسائل مالی تاثیرگذار نبوده است.
هیات داوران را چه زمانی اعلام می‌کنید؟
امسال هم همانند سال‌های گذشته اسامی داوران مرحله اول، روز اول مهر همزمان با اعلام اسامی نامزدهای مرحله اول اعلام خواهد شد.
شما فقط آثار ارسالی را داوری می‌کنید یا دبیرخانه کتاب هم تهیه می‌کند؟
ملاک برای تمایل به شرکت در این رقابت ادبی، ارسال اثر از سوی شاعر و یا ناشر است و فقط آثاری بررسی می‌شود که شاعرش مایل به حضور در جایزه باشد.
جدا از اخباری که در رسانه‌ها منتشر می‌شود، آیا شما با ناشران هم رایزنی می‌کنید؟
در سال‌های گذشته علاوه بر اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌ها، فراخوان جایزه را برای همه ناشرانی که در حوزه شعر فعالیت دارند، ایمیل می‌کردیم و در نمایشگاه کتاب تهران نیز فراخوان را به دست آنها می‌رساندیم؛ اما امسال که نمایشگاه برگزار نمی‌شود، فراخوان را برای این عزیزان ایمیل می‌کنیم و از طریق اینستاگرام نیز به ناشران اطلاع خواهیم داد.
قبول دارید که نام احمد شاملو به قدری بزرگ است که با رایزنی با نهادهای مختلف می‌توان این جایزه را به شکل بهتری برگزار کرد؟ مثلا اختتامیه جایزه شاملو را با جایزه‌ای مثل جایزه افشین یداللهی که آن هم به شکل خصوصی برگزار می‌شود، مقایسه کنید، متوجه خواهید شد که چقدر تفاوت است.
علاوه بر این که طبعا امکان‌های لازم برای چه طور برگزار کردن مراسم اختتامیه یک جشنواره به مسائل مالی و بودجه جایزه بستگی دارد، از طرف دیگر باید در نظر داشت که احمد شاملو شاعری مردمی‌ست و خود ایشان هم طرفدار تجمل و برگزاری مراسم مجلل نبود. سعی ما بر این است که تا حد امکان، مراسم فرهنگی باشد و شان و جایگاه احمد شاملو رعایت شود.
واقعا معرفی نکردن برگزیده کار منطقی‌ای نیست؛ چراکه به هر صورت در میان آثار منتشر شده در یک سال، اثری وجود دارد که از سایر آثار کمی بهتر باشد و به شخصه معتقدم که اعلام نشدن اثر برگزیده تنها دلیل مالی دارد. برای مثال هر چقدر هم که مسابقات برگزار شده در یک سال فوتبالی ضعیف باشد و بازی‌ها از کیفیت مطلوبی برخوردار نباشد، باز هم امکان ندارد لیگی در فوتبال پیدا کنید که قهرمان نداشته باشد. این موضوع را قبول دارید؟
مساله مهم در پاسخ به سوال شما این است که شعر را نمی‌توان تنها با معیارهای کمی سنجید و ناگزیر معیارهای کیفی را هم باید در نظر گرفت. بنابراین اگر در سالی اثر برگزیده نداریم و فقط به معرفی آثار شایسته تقدیر بسنده می‌کنیم، به معنای ضعیف بودن مجموعه‌های منتخب نیست بلکه ناشی از نزدیک بودن مجموعه‌ها به یکدیگر است.
خب می‌توانیم به جای دو اثر شایسته تقدیر، دو اثر برگزیده داشته باشیم و نه اینکه اعلام کنیم، اثری صلاحیت برگزیده بودن را نداشته است.
اگر امتیازهایی که داوران به مجموعه‌ها داده‌اند خیلی به هم نزدیک باشد و یا در شرایطی که مجموع آرای حاصل‌شده کمتر از حد نصاب متوسط به بالا باشد، نمی‌توان چنین تفاوتی را میان مجموعه‌ها قائل شد و یکی دو اثر را به عنوان برگزیده یا برگزیدگان متمایز کرد. جشنواره شعر مسابقه ورزشی نیست که اول و دوم داشته باشد.
من از این پاسخ قانع نشدم و فکر می‌کنم که این بهانه‌ای است که بارها در جوایز دولتی مطرح شده است و در هیچ جایزه‌ای قابل قبول نیست. به هرحال برویم سراغ فراخوان جایزه. علاقه‌مندان تا چه زمانی فرصت دارند تا آثار خود را برای دبیرخانه ارسال کنند؟
شاعران تا پایان خرداد 99 زمان دارند تا آثار خود را برای جشنواره ارسال کنند. داوری‌ها تا اواخر شهریور انجام خواهد شد و ما نتایج مرحله نخست را روز اول مهر اعلام خواهیم کرد. خوشبختانه تا کنون استقبال خیلی خوبی از این جشنواره شده است. بدون شک دست به عمل زدن و وارد هر کار اجرایی شدن مشکلات و دشواری‌هایی دارد و با نواقص و کاستی‌هایی همراه است. جایزه شاملو هم از این قاعده مستثنی نیست اما ما امید داریم با همکاری و همیاری علاقه‌مندان بتوانیم در بهبود روند کار بکوشیم و بر مشکلات فائق بیاییم.