فرهنگ امروز/ بابک احمدی:
بحث بازگشایی مجدد سالن‌ها و مجموعه‌های تئاتری چند روزی است در محافل مختلف از جمله اتاق‌های تصمیم‌گیر جدی‌تر شده، البته مانند بسیاری مواقع همچنان از مشورت با صنف خبری نیست. عاملی که در اظهارات مدیرعامل خانه تئاتر هم دیده می‌شود، گواینکه همین تشکل نیز وقتی قرار است از یک بنیاد حاکمیتی کمک‌هزینه دریافت کند با اعضای خود مشورت نمی‌کند اما به هرحال این انتظار از مسوولان دولتی بیشتر از تا صنف! که وقتی پای تصمیم‌های جدی در میان است با جامعه هدف خود مشورت کنند. در گزارش پیش‌رو نظر چند تن از فعالان تئاتری را در خصوص بازگشایی مجدد سالن‌های تئاتری، آن‌هم در شرایطی که حداقل وضعیت تهران همچنان «سفید» به نظر نمی‌رسد، جویا شده‌ایم.
خسارت مالی قابل‌جبران است ...
مسعود دلخواه، کارگردان و مدرس تئاتر تاکید دارد که در زمینه بازگشایی اماکن فرهنگی به ویژه تئاتر باید به بعضی اولویت‌مندی‌ها توجه شود. ضمن اینکه برخلاف بعضی فکر می‌کند این خانه‌نشینی اجباری می‌تواند با خود آورده نیز داشته باشد: «معتقد نیستم که اگر مدتی در خانه بمانیم بیکار خواهیم شد، بلکه می‌توانیم به مطالعه بپردازیم و دانش خودمان نسبت به حرفه‌مان را افزایش دهیم. همچنین از ظرفیت‌های فضای مجازی هم می‌توان بهره گرفت، البته اعتقادی به برگزاری کلاس‌های عملی به صورت آنلاین ندارم چون بخشی از آموزش تئاتری باید از طریق دیگری اتفاق بیفتد. کلاس‌های نظری را می‌توان به صورت مجازی برگزار کرد ولی کلاس‌های آموزش عملی این‌گونه نیست. اولویت همه سلامت هنرمندان و مردم است و باید به دوستان در ستاد مبارزه با کرونا متذکر شویم که بین برگزاری مسابقه ورزشی با تماشاگر و برپایی اجرای تئاتر با حضور تماشاگر تفاوت دارد. اگر ستاد اعلام کند یک مسابقه ورزشی می‌تواند بدون ریسک برگزار شود آن زمان شاید بتوان به میزانی از فعال‌سازی اماکن هنری نیز فکر کرد اما در نهایت اتخاذ این تصمیم برعهده تماشاخانه‌های خصوصی یا اداره کل هنرهای نمایشی نیست.»
کارگردان نمایش «ژولیوس سزار» همچنین به انتشار بعضی دستورالعمل‌ها از سوی وزارت بهداشت نیز اشاره می‌کند و به هر تصمیمی که به مشورت اهل فن نیاز دارد، اشاره دارد: «وقتی نظر متخصصان اصناف هنرهای نمایشی خلاف نظر ستاد مبارزه با کرونا باشد کار به سرانجام درست نمی‌رسد، چون سالن‌ها و جامعه تئاتر باید برای تماشاگران و هنرمندانش ارزش قائل باشد. این نگرانی براساس تخصص است درحالی که امکان دارد دست‌اندرکاران وزارت بهداشت تخصصی در زمینه تئاتر نداشته باشند. چنانکه دیدم در پروتکلی که اعلام شد مواردی مد نظر قرار گرفت که اجرای‌شان از منظر حرفه‌ای امکان‌پذیر نبود. مانند اینکه بین هر تماشاگر چند صندلی فاصله بگذاریم! به این ترتیب باید بگوییم یک سالن 200 نفره با کمتر از نصف ظرفیت فعالیت کند، برای گروه و سالن میسر نیست. از سوی دیگر با تجمع مردم در کافه‌ها پس از افطار چه کنیم؟ ازدحام افرادی که بلیت تماشای نمایش خریده‌اند چه می‌شود؟ اگر کافه‌ها قرار است باز شوند پس چرا رستوران‌ها بسته‌اند؟ این پرسش‌های بی‌پاسخ نشان می‌دهد وضعیت عادی نیست.»
دلخواه تاکید دارد: «باید قدر بیشتری صبوری به خرج دهیم و ریسک نکنیم چون اگر دو تماشاگر مبتلا شوند و جان دهند هیچکس پاسخگو نخواهد بود. شاید گفته شود امکان دارد مردم در مترو و تاکسی هم به کرونا مبتلا شوند ولی تفاوت ماجرا در این است که آنجا ما تبلیغ و تشویق نمی‌کنیم ولی در اجرای تئاتر تبلیغ می‌کنیم. به نظرم در این مدت بهتر است کمی بیشتر به کاستی‌های موجود در تئاتر بیندیشم و به دیالوگ بپردازیم.» این هنرمند همچنین تذکری می‌دهد که نباید از نظر مسوولان و تصمیم‌گیران دور بماند: «باید به کشورهای دیگر جهان هم توجه داشته باشیم، وقتی به رسانه‌های جهان نگاه می‌کنیم می‌بینیم این روزها هیچ اجرای حرفه‌ای هنری در سطح جهان اتفاق نمی‌افتد و امکان فرهنگی تعطیلند. بار دیگر تاکید می‌کنم که هر تصمیمی در این زمینه باید با نظارت و همراهی کامل صنف اتخاذ شود چون غیر از این کار به جایی نمی‌رسد. گرچه تماشاخانه‌ها با خسارت مواجه شده‌اند و افرادی که در این مجموعه‌ها کار می‌کردند زیان دیده‌اند اما از یاد نبریم خسارت مالی قابل جبران است ولی خسارت جانی خیر.»
درخواست جلسه با ستاد ملی مقابله با کرونا
اظهارات دلخواه در شرایطی صورت می‌گیرد که مدیرکل هنرهای نمایشی نیز تا حدی بر همین موضوع صحه می‌گذارد، گرچه می‌دانیم او نیز به عنوان یک مسوول مشغول در بدنه دولت باید تابع ابلاغیه‌های ستاد مبارزه با کرونا باشد. قادر آشنا درباره بحث مطرح شده در فضاهای مختلف درباره بازگشایی سالن‌های تئاتری از یک ماه آینده، به مهر می‌گوید: «هر صنف، اداره و وزارتخانه‌ای دغدغه‌های خاص خود را برای از سرگیری فعالیت‌ها با بهبود شرایط دارد و در حوزه سینما و تئاتر نیز از سرگیری فعالیت‌ها از جمله دغدغه‌های وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی است. معاونت هنری دغدغه فعالیت‌های زیرمجموعه‌های پنج‌گانه‌اش شامل تئاتر، موسیقی، هنرهای تجسمی، مد و لباس و مراکز آموزشی را دارد و در خصوص هر کدام از حوزه‌ها از جمله تئاتر، جلسات مختلفی را با حضور مدیران و مسوولان حوزه برگزار کرده است. نکته‌ای که به ذهن‌مان رسید ارایه پیش‌نویسی به ستاد ملی مقابله با کرونا است، مبنی‌بر اینکه در صورت بازگشایی سالن‌های تئاتر چه اتفاقاتی باید رخ دهد و به چه نکاتی باید توجه شود. علاوه‌بر ارایه پیش‌نویس مدنظر، درخواست جلسه حضوری با ستاد ملی مقابله با کرونا را مطرح کرده‌ایم و منتظر جواب هستیم. قصدمان این است در جلسه مذکور دغدغه‌های جامعه تئاتری، تفاوت فعالیت تئاتر با سینما و موسیقی و همچنین تفاوت سالن‌های تئاتری مختلف را تشریح کنیم تا برای چگونگی از سرگیری فعالیت‌ها در زمان پایان یافتن بحران، به یک جمع‌بندی برسیم.
با جان مردم بازی نکنیم
هرچه آشنا تلاش دارد بین اصناف متضرر شده و دولت میان‌داری کند، مدیرعامل خانه تئاتر در گفت‌وگویی با همین خبرگزاری آب پاکی را روی دست ستاد ملی مبارزه با کرونا ریخته است. شهرام گیل‌آبادی درباره مطرح‌شدن بحث بازگشایی سالن‌های تئاتر در محافل مختلف هنری و مدیریتی در شرایط فعلی می‌گوید: «موضوع زمان بازگشایی مجدد سالن‌های تئاتر هنوز به صورت رسمی اعلام نشده، البته موضوعی است که در فضاهای مختلف مطرح می‌شود ولی در این خصوص با خانه تئاتر طرح موضوع و مساله نشده است. بحث بازگشایی سالن‌های تئاتر در شرایط فعلی کار اشتباهی است. همان‌طورکه جامعه پزشکی متخصصان حوزه خود هستند ما تئاتری‌ها هم متخصص کار خودمان هستیم. حداقل انتظاری که از وزارت بهداشت می‌رود این است که اطلاعات تخصصی صنوف تئاتری را بگیرد. متاسفانه این هم‌گرایی یا مصاحبت تخصصی میان وزارت بهداشت و صنف تئاتر وجود ندارد. ما تلاش‌های خودمان را برای نزدیک شدن به جامعه پزشکی انجام دادیم ولی با توجه به درگیری‌های جامعه پزشکی در شرایط فعلی، این امکان میسر نشده است. اگر قرار باشد در زمینه بازگشایی سالن‌های تئاتر تصمیم‌گیری کنند باید به نکات تخصصی تئاتر توجه شود، اگر به نکات تخصصی توجه نشود با جان مردم بازی خواهد شد. به یقین باید برای بازگشایی سالن‌های تئاتر برنامه‌ریزی جدی کرد و این برنامه‌ریزی نیازمند مصاحبت جامعه پزشکی با صنف تئاتر است تا ما مختصات دقیقی را در اختیار آنها قرار دهیم در غیر این‌صورت نتیجه شکل‌گیری دستورالعمل اول وزارت بهداشت درباره فضاها و فعالیت‌های تئاتری می‌شود که بسیار غیرتخصصی بود.
سکوت آزاردهنده وزارت ارشاد
در این بین سالن‌های غیردولتی هم با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند که پرداخت حقوق پرسنل و اجاره‌بهای بناها ابتدایی‌ترین آنها به شمار می‌رود. البته ماجرا به نظر سعید نادری و هومن پناهی که به صورت مشترک مجموعه «عمارت روبرو» را مدیریت می‌کنند قدری پیچیده است. نادری در این باره می‌گوید: «از بس آمارهای متفاوت مطرح شده ما هم نمی‌توانیم اظهارنظر دقیق داشته باشیم ولی در عین حال یک نکته کاملا روشن است، اینکه موظف هستیم به سلامت مردم فکر کنیم. ایده ما به عنوان مجموعه خصوصی همین است ولی از سوی دیگر ماجرای مالی و ضررهای متعدد هم وجود دارد. ما تا یک مرحله‌ای امکان مقاومت داریم و از جایی به بعد همه داشته‌های‌مان کاملا نابود خواهد شد. متاسفانه تا این لحظه که چند ماه از تعطیلی سالن گذشته هیچ حمایتی صورت نگرفته، درحالی که نیاز است ارگان‌های دیگر به ما کمک کنند.» به گفته نادری «سختی دیگر ماجرا این است که اداره کل هنرهای نمایشی تاکنون حتی یک تماس ساده نگرفته و جویای وضعیت سالن‌های خصوصی نیست.»
هومن پناهی یکی دیگر از مدیران این مجموعه نیز در همین باره می‌گوید: «مساله این است که فعال شدن مجموعه دقیقا موجب می‌شود دوباره با تجمع مردم مواجه شویم، گرچه معتقدم حتی در صورت بازگشایی سالن‌ها هم بعید است تماشاگر خطر کند و بیاید. در هر صورت برای ادامه تعطیلیِ سالن‌ها به چند فاکتور نیاز داریم، نخست بحث اجاره‌بهای مجموعه‌هایی است که مالک دارند. اینجا به حمایت نیاز داریم که معلوم نیست برنامه دولت چیست. حتی حاضرم وام بگیرم و قسط بپردازم اما سازوکار مشخص نیست. شنیده‌ام که مدیر کل هنرهای نمایشی به جد پیگیر است اما باید در نظر بگیریم اینجا فقط بحث گروه‌های نمایشی مطرح نیست و ماجرا ابعاد دیگری هم دارد.» پناهی در پایان سوالی هم مطرح می‌کند: «مگر در کل ایران چند سالن تئاتر خصوصی وجود دارد که برایش آنقدر آسمان و ریسمان می‌بافیم؟ مگر این روزها کارمندان دولت حقوق نمی‌گیرند؟ یا از مزایای دولتی مانند کالابرگ خرید مواد غذایی استفاده نمی‌کنند؟ پس دولت چرا حتی ساده‌ترین کارهای حمایتی از جامعه تئاتری را انجام نمی‌دهد؟ به نظرم مساله ما امروز بازگشایی سالن‌های تئاتر نیست، چون اطمینان دارم در صورت بازگشایی هم تا شش ماه آینده همه‌چیز معلق می‌ماند. این سکوت مطلق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از هر چیز دیگری آزاردهنده‌تر است.»
روزنامه اعتماد