به گزارش فرهنگ امروز به نقل از اعتماد؛ یک سوی سکه ابتلا و مرگ است، همان سوی سکه است که باعث شده شیوع کرونا در تمام کشورهای درگیر تبدیل شود به زنگ خطری که به یک‌باره به صدا درآمد و به نگرانی بسیار سبب تعطیلی یک به یک مراکز گردهمایی عمومی شد. در این میان مراکز آموزشی از قبیل مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها از اولین مراکزی بودند که کرکره‌شان را پایین کشیدند که مبادا کلاس‌های درس و محیط‌های همیشه شلوغ و پر رفت‌وآمدشان تبدیل به کانون شیوع شود. روی دیگر سکه دوران شیوع این است که در این مدت چه بر سر این مراکزی آمد که به ناچار ارتباط فیزیکی خود را با مخاطبان حوزه آموزش قطع کردند. در این میان حرف از کم و کاستی‌ها و شیوه‌های خلاقانه آموزش و پرورش بسیار گفته شده اما دانشگاه‌ها و دانشجویان هم اثر دور ماندن از رویه معمول خود را به شدت حس کردند. رویه‌ای که با همه کاستی‌هایی که دارد حالا به معرض آزمونی تازه گذاشته شده و سوالات و ابهامات بسیاری را تجربه کرده است. نفس آموزش آنلاین خود سبب یک گونه از نارضایتی شده و نحوه بازگشت به دانشگاه و حضور برای امتحانات مختلف از جمله آزمون‌های جامع دوره دکترا دغدغه‌های دیگری را به همراه آورده است. این گزارش نگاهی است به خواسته‌ها و مطالبات دانشجویان که تلاش دارند در این آزمون و خطای آموزش از راه دور و زمزمه حضور برای امتحانات، از دغدغه‌ها و راهکارهای‌شان بگویند.
«از ابتدای برگزاری کلاس‌های آنلاین برای دانشجویان زمزمه‌های تحریم این نوع شیوه آموزشی به دلیل مشکلات پر تعداد از سراسر کشور شنیده می‌شد. افت شدید کیفیت آموزشی به دلیل عدم ارتباط مستقیم دانشجو با استاد و سردرگمی این قشر در رابطه با نحوه ارزشیابی میان‌ترم و پایانی و نگرانی دانشجویان از حجم درسی و نامطلوب بودن سامانه‌های آموزش آنلاین از جمله معضلات این شیوه جدید آموزشی است. همچنین عدم آگاهی و نبود آموزش مناسب برای عده‌ای از اساتید در ارتباط با برگزاری کلاس‌های آنلاین بر افت کیفیت آموزش مجازی افزوده است که مجموعه تمام این کاستی‌ها و بی‌تفاوتی مسوولان دانشگاه‌ها و مسوولان وزارتخانه، دانشجویان و شوراهای صنفی بعضی از دانشگاه‌ها را مجبور کرده، به‌طور خودجوش بیانیه تحریم آموزش مجازی بنویسند و شروع به جمع‌آوری امضای الکترونیک برای تحریم کلاس‌های مجازی تا اطلاع ثانویه جهت رفع معضلات این نوع شیوه آموزش کنند.» این بخشی از متنی است که توسط فعالان دانشجویی دانشگاه صنعتی امیرکبیر تنظیم شده و به دست «اعتماد» رسیده است. هنوز فروردین به آخر نرسیده بود که جمعی از شوراهای صنفی دانشجویان خبر از جمع‌آوری امضا برای تحریم آموزش مجازی دادند و آن را « آموزش بی‌کیفیت و نابرابر مجازی» خواندند. آنچه در متن تنظیم شده در دانشگاه امیرکبیر هم به آن اشاره شده و مشکلات دیگری از جمله دسترسی به اینترنت، هزینه اینترنت و البته موضوع دانشجویان شهریه‌پرداز را هم به آن افزوده‌اند. هادی بزرگمهر، دبیر انجمن اسلامی دانشجویان ترقی‌خواه دانشگاه امیرکبیر به «اعتماد» می‌گوید که جلسات هفتگی آنلاین با معاونت دانشجویی دانشگاه دارند که محلی شده است برای انتقال دادن مشکلات دانشجویان و همین سبب شده تا حالا فهرستی از مشکلاتی که توسط دانشجویان مختلف به آنها انتقال داده شده داشته باشند. اما مهم‌ترین این مشکلات چیست؟ بزرگمهر می‌گوید: «مهم‌ترین مشکل بلاتکلیفی دانشجویان است و خود دانشگاه. هیچ‌کس نمی‌داند برنامه آموزشی قرار است چطور ادامه پیدا کند؛ دانشگاه می‌گوید وزارت علوم باید بگوید و حرف ما این است که بسیاری از این مسائلی که وجود دارند را خود هیات امنای دانشگاه می‌توانند پیگیری کنند. مهم‌ترین این مسائل این است که نمرات ترم به صورت قبولی و ردی باشد نه نمره عددی، دانشگاه می‌گوید وزارتخانه باید در این مورد تصمیم بگیرد. البته می‌دانم آقای آهنچیان وزارت علوم در مصاحبه‌ای از امکان آن نوع نمره‌دهی صحبت کرده بود، اما هنوز هیچ دستورالعملی برای اجرای آن به دانشگاه‌ها نرسیده.» اشاره او به صحبت‌های محمدرضا آهنچیان، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم است که اول اردیبهشت ماه گفت: « لازم است با تشخیص شورای آموزشی دانشگاه و با پیروی از برنامه معینی، بخش یا تمام ارزشیابی آموخته‌های دانشجویان را به شیوه مستمر در طول نیم‌سال و با بهره‌گیری حداکثری از امکانات فضای مجازی برگزار کنند. با این روش که استاد از فروردین ماه هفته به هفته ارزشیابی را انجام می‌دهد و در نهایت در نیمه خرداد می‌تواند ارزشیابی دانشجو را جمع کرده و یک نمره برای دانشجو در نظر بگیرد و در واقع یک امتحان پایانی وجود ندارد.» او البته گفته بود که این روش درباره همه دروس نبوده، بلکه در برخی درس‌ها به تشخیص استاد صورت می‌گیرد. این نوع نمره‌دهی باعث می‌شود که به قول بزرگمهر بار روانی کمتری روی دوش دانشجویان باشد. «یک موضوع دیگر این بود که وزارت علوم گفت که حذف ترم بدون احتساب سنوات امکان‌پذیر است، اما یک‌سری تبصره‌ها خورد که حالا دانشگاه می‌گوید تنها دانشجویانی که خودشان یا اعضای درجه یک خانواده‌شان مبتلا شدند، می‌توانند حذف ترم کنند.» حالا سوال این است که اگر کسی خودش یا نزدیکانش درگیر بیماری نبوده چرا باید از این امکان استفاده کند؟ مگر نه اینکه در این مدت در صورت سلامت می‌توانسته است کلاس‌ها را به صورت مجازی دنبال کند. این دانشجوی دانشگاه امیرکبیر می‌گوید: «چون آموزش مجازی به شدت بی‌کیفیت بوده است، خیلی از استادان در مقطع کارشناسی یک فایل پی‌دی‌اف آماده کرده بودند و روخوانی می‌کردند. این آموزش درستی نیست و کیفیتش به شدت پایین است و در عوض حجم‌شان را به شدت بیشتر کرده‌اند چون دیگر مثل کلاس نیست حین درس دادن روی تخته نکاتی را بنویسند یا مثالی بیاورند، همه چیز را در همان فایل گذاشته‌اند و ورق می‌زنند و تند به پیش می‌روند. برای همین خیلی‌ها متقاضی هستند که با این شرایط و با توجه به اینکه واحدهای عملی هم نامشخص مانده‌اند، حتی اگر مبتلا هم نبوده‌اند بتوانند حذف ترم کنند.» یک خواسته دیگر هم حذف واحد به جای حذف ترم است. تا همین حالا هم تکلیف نامشخص واحدهای عملی سبب شده تا دانشجویان حدس بزنند که عاقبت باید دست به حذف این واحدها بزنند اما از آنجایی که طبق قانون، حذف واحد تنها تا جایی مجاز است که تعداد واحدهای هر دانشجو در هر ترم به زیر 12 واحد نرسد، با حذف واحدهای عملی دیگر اختیار چندانی در دست دانشجویان نمی‌ماند تا دست به حذف کلاس‌هایی بزنند که از آموزش مجازی آنها راضی نبوده‌اند. این موضوع چرا اهمیت پیدا می‌کند؟ چون دانشجویانی هستند که با همین تعداد ترم‌های مجازی که در پیش دارند، می‌توانند همچنان خدمت سربازی را به تعویق بیندازند و در حال حاضر رایزنی برای مجاز بودن ترم‌ها با زیر 12 واحد درس هم برای‌شان غنیمت است تا بتوانند بدون دغدغه دوران تحصیل را به پایان برسانند.
همه اینها به کنار، موضوع دانشجویان شهریه‌پرداز هم یکی از مسائلی است که در میان مطالبات دانشجویان دیده می‌شود؛ دانشجویان شبانه و پردیس‌های بین‌الملل شهریه کامل را ابتدای ترم پرداخت کرده بودند و حالا معترض‌اند که با این آموزش مجازی و با این کیفیت دست‌کم بخشی از شهریه باید به آنها بازگردانده شود. او می‌گوید هیات رییسه دانشگاه امیرکبیر با این خواسته موافقت نکرده است، چون معتقد است مخارج دانشگاه در این مدت افزوده شده و علاوه بر حقوق استادان و پرسنل، باید خرجی هم بابت ارتقای سیستم‌های آنلاین خود می‌پرداختند. دانشجویان می‌گویند که با حذف مخارجی مانند هزینه غذا و کاهش شدید استفاده از انرژی در ساختمان‌های دانشگاه نمی‌توانند چنین توجیهی را بپذیرند.
این اعتراضات و این دغدغه‌ها همه بر حالت موقت تنظیم شده‌اند. مشکلاتی هستند که گویا قرار است ترم نصفه و نیمه‌ای که گذشت را تحت تاثیر قرار دهند و باید برای‌شان راهکاری یافت تا نوبت به پاییز برسد. اما مشکل جایی شروع می‌شود که به یاد آوریم هیچ نقطه پایانی برای دوره شیوع در نظر گرفته نشده است، نه تنها با آغاز فصل گرم هم بیماری همچنان حضور دارد، بلکه هشدارهای وزارت بهداشت و البته سیستم‌های درمانی سایر کشورها حاکی از این است که این روندی که کم و بیش کند شده با شروع نیمه دوم سال قرار است باز تبدیل شود به موجی بزرگ از کرونا، موجی که با آنفلوآنزا هم همراه می‌شود و حتما باز هم محیط‌های آموزشی را تبدیل می‌کند به مراکزی پرخطر. بزرگمهر می‌گوید که دانشجویان این مساله را درک می‌کنند و برای همین هم به دنبال چاره‌ای بلندمدت‌تر هستند و باز برمی‌گردد به همان دغدغه اول؛ اینکه تکلیف روشن شود: «حرف ما این است که وزارت علوم باید چند سناریو داشته باشد. بگویند اگر تا پایان خرداد ماه دانشگاه‌ها باز شدند، می‌توانید همه کلاس‌ها را مجازی تمام کنید و امتحانات را حضوری بدهید، اگر تا پایان تیر مقدور نشد، برنامه دیگری بدهد. باید برای هر احتمالی که وجود دارد برنامه‌ای داشته باشند تا تکلیف دروس تئوری و عملی و پایان‌نامه‌ها روشن شود.»
این خواسته، خواسته روشنی است. وزارت علوم و دانشگاه‌ها چه سناریوهایی برای ادامه کار آموزش دارند؟ در وضعیتی که همه دنیا همچنان درگیر احتمالات و بی‌ثباتی‌های ناشی از شیوع کروناست، برای ادامه کار در هر بخشی باید بخشی از این بی‌ثباتی‌ها دست‌کم به مدد برنامه‌ریزی و آمادگی برای وضعیت‌های احتمالی برچیده شوند. با این حال دانشجویان معترض به وضعیت آموزش مجازی می‌گویند که میان بی‌تصمیمی‌ها دانشگاه‌ها و وزارت علوم همچنان سرگردان مانده‌اند.
دغدغه‌های جامع
«جناب آقای دکتر طهرانچی: آسیب‌های وارده به مردم عزیز کشورمان و از آن مهم‌تر بخشی از کادر درمان و خط مقدم جبهه سلامت بدانجا رسید که رهبر فرزانه انقلاب برای کاستن از تالم و اندوه خانواده‌های آنها و ابراز همدردی با جامعه و مردم، درگذشتگان جامعه پزشکی کشور را با مقام شهادت معرفی کردند و این در حالی است که تعداد قابل توجهی از دانشجویان دکترا (حاضران در این کمپین 1100نفری) عضوی از کادر درمان، جامعه پرستاران، روانشناسان، مشاوران، پرسنل بانک، بهزیستی و از مشاغل بسیار پرخطرهستند (آمار دقیق عبارت است از 635نفر یا 69درصد) و موضوع دردناک اینکه تعداد زیادی از دانشجویان و همسران‌شان بر اثر ابتلا به بیماری کرونا و مبارزه شدید با آن حتی به مرز شهادت هم رسیدند و با تحمل رنج و غم این بیماری ناشناخته و دردناک به نوعی از جانبازان و جانفشانان کشور محسوب می‌شوند (63 نفر) و در مواردی تعدادی از دانشجویان دارای بیماری‌های خاص هستند و دوره‌های شیمی درمانی را طی می‌کنند.» این بخشی از نامه‌ای است که هزار و 100 نفر از دانشجویان مقطع دکترای دانشگاه‌های آزاد سراسر کشور با نام «کمپین کشوری آزمون جامع 99» آن را امضا کرده‌اند. نامه بلندبالایی که دغدغه‌ها و مشکلاتی که در ماه‌های گذشته و جاری بر سر راه این دانشجویان بوده را بیان کرده و به مسوولان دانشگاه آزاد خاطرنشان می‌کند که باید فکری به حال آزمون جامع دکترا کرد.
محمد امامی‌کورنده، دانشجوی مقطع دکترای رشته مدیریت و رسانه دانشگاه آزاد اسلامی است و سخنگوی دانشجویان دکترای دانشگاه آزاد به «اعتماد» می‌گوید: کمپینی که با 40 نفر شروع شد ظرف یک هفته به هزار و صد نفر رسید: «در این کمپین سوالاتی مطرح شده که با دغدغه‌های ما مرتبط است. مثلا از همه اعضا پرسیدیم که تعداد افراد فوت شده نزدیک و درجه یک شما چقدر بوده است؟ تعداد افراد درگیر با کرونا در فامیل و نزدیکان‌تان چند نفر بوده؟ آیا خودتان به کرونا مبتلا شده‌اید؟ از هزار و 100 نفر تا همین الان به این نتیجه رسیدیم که 70 نفر دچار کرونا شده‌اند. این آمار دردناکی است. شرایط ما شرایط بحرانی است که هر روز دارد دشوارتر می‌شود. بسیاری از شهرستان‌ها همچنان وضعیت قرمز دارند و لذا در این شرایط بحران، منِ دانشجو آیا باید بنشینم و حرص بخورم یا به عنوان دانشجوی مقطع دکترا تلاش کنم؟ من می‌توانم برای حفظ جان و سلامت دست‌کم هزار و 100 نفر از دانشجویان مانند خودم فکری بکنم و ایده بدهم. این اصل داستان است.» خواسته مشخص آنها در این کمپین این است که آزمون جامع حذف شود: «با توجه به بحران پیش آمده 16 مورد از چالش‌ها را مورد بررسی قرار داده‌ایم و به دنبال آن درخواست کرده‌ایم با توجه به اخباری که از دانشگاه‌های دیگر داریم، آزمون جامع حذف شود. دانشگاهی مثل امیرکبیر به خاطر عبور از بحران کرونا آزمون جامع را حذف کرده است. گفته‌اند میانگین دروس را اعمال یا پروژه‌ای جایگزین آن می‌کنیم. چون نمره آزمون جامع در معدل کل دانشجو تاثیری ندارد و به یک واحد پیش‌نیاز می‌ماند. به نوعی تکرار مکررات هم هست که البته طی یک مرحله بسیار پراسترس و در طول دو روز بسیار وحشتناک گرفته می‌شود. حالا در شرایط کرونا چطور یک دانشجو را می‌خواهید 48 ساعت به خاطر آزمون به جای دیگری بکشانید؟ مساله اینکه همه 270 نفری که در چهار رشته دانشگاه آزاد سمنان درس می‌خوانند، همه تهرانی هستند و همه باید با قطار و اتوبوس یا چند نفر در یک اتومبیل خودشان را به دانشگاه برسانند.»
تاریخ اعلام شده به آنها برای آزمون جامع، 28 تیر ماه تا 10 مرداد است. آزمونی که اگر طبق روال عادی قرار بود، پیش برود در همین ماه اردیبهشت باید برگزار می‌شد. حالا آنها معتقدند که وقتی این آزمون به خاطر خطرات ناشی از کرونا در اردیبهشت ماه لغو شده حالا هم باید این خطرات همچنان مورد توجه قرار بگیرند: «حدود 95 درصد این دانشجویان در این شرایط از کار بیکار شده‌اند، هزینه‌های سرسام‌آور ترم‌های تحصیلی دانشگاه آزاد را می‌توان به راحتی پرداخت کرد؟ نه! در این داستان کرونا بنده دانه به دانه دغدغه‌ها را بررسی کردم، با همه این افراد صحبت کردم. خانواده‌ها به شدت تحت تاثیر فوت عزیزان‌شان و دچار سوگ ابراز نشده‌ای هستند که سبب پریشانی آنها شده. یک نفر به من می‌گفت من الان اصلا نمی‌فهمم کتاب یعنی چه!» این دغدغه‌های روحی و روانی و فیزیکی و معیشتی دست به دست هم داده‌اند تا دانشجویان بگویند که دیگر اصلا به موضوع هزینه ترم‌ها فکر نکنند و تنها در پی این هستند که برای عبور از بحران فکری بکنند تا به خاطر آزمون جامع، بالای دو هزار نفر دانشجو مجبور نشوند از شهرهای مختلف راهی جایی دیگر شوند تا در این مسیر سلامت خود یا دیگران را به خطر اندازند. «2 هزار و 500 دانشجوی دکترا باید برای این آزمون جابه‌جا شوند، کسانی که ممکن است درگیر بیماری شوند یا خود ناقل باشند و سلامت استادان و کارمندان دانشگاه را به خطر بیندازند. حالا اگر در مورد این قضیه کاری نکنیم، می‌توانیم بگوییم به مسوولیت اجتماعی‌مان عمل کرده‌ایم؟» امامی می‌گوید آن زمان که هنوز 40 نفر بودند کسی گوشش به آنها بدهکار نبوده اما از وقتی این کمپین به بالای هزار نفر رسیده است و شرایط و دلایل برای مسوولان توضیح داده شده، موضوع قرار است بررسی شود.
امامی با کمک اعداد و آمار تلاش می‌کند تا تصویر دقیق‌تری از میزان درگیری دانشجویان دکترا با آلام جسمی و روحی ارایه دهد: «70 نفر از این دانشجویان یا خودشان یا همسران‌شان به کرونا مبتلا شده بودند که همه از نظر روحی داغان هستند و هنوز به زندگی طبیعی برنگشته‌اند. 921 نفر از عزیزان نزدیک‌شان و 3 هزار و 820 نفر هم از اعضای فامیل و بستگان‌شان را از دست داده‌اند و این یعنی جدا از آثار روحی و مشکلات معیشتی، ممکن است بخش قابل توجهی از این افراد ناقل یا در معرض ابتلا باشند.»
نقشه پراکنده واحدهای مختلف دانشگاه آزاد در سراسر کشور سبب شده تا هر یک از دانشجویان دکترا خودشان را از گوشه نقشه به گوشه‌ای دیگر برسانند تا بتوانند در آزمون جامع شرکت کنند. هرچند امید می‌رود تا نیمه تابستان، روند کاهشی بیماری قابل توجه‌تر از حال حاضر باشد، اما هجمه دوباره ویروس به استانی مانند خوزستان نشان داده است که چندان نمی‌توان به پیش‌بینی‌پذیر بودن آن دل خوش کرد. دانشگاه آزاد هم مانند سایر دانشگاه‌های کشور درگیر این برنامه‌ریزی روی حدس و احتمال شده است در حالی که دانشجویان در هر دانشگاهی که هستند، می‌گویند باید برای بی‌ثبات‌ترین شرایط هم برنامه و نقشه راه مطمئنی وجود داشته باشد.