به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ رده‌بندی گروه‌های سنی، ازجمله مواردی است که معمولا خانواده‌ها در زمان خرید کتاب برای فرزندانشان مورد توجه قرار می‌دهند. این رده‌بندی که در آغاز انقلاب اسلامی از سوی کارشناسان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با هدف کمک به مخاطبان در انتخاب کتاب‌های مناسب، در شناسنامه کتاب‌ها درج می‌شد، به‌تدریج در بین سایر ناشران نیز شایع شد. اما به تدریج و با توجه به تغییر نظام آموزشی و در عین حال تغییرات نسلی و دانشی مخاطبان، این رده‌بندی‌های سنی دیگر برای بسیاری از کارشناسان حوزه ادبیات و تعلیم و تربیت کودک و نوجوان قابل قبول نبود و گاه‌وبی‌گاه بر لزوم ارایه دسته‌بندی جدید سنی بر روی کتاب‌های کانون و دیگر ناشران این حوزه تاکید می‌کردند.
در این راستا کانون پرورش فکری، تغییر رده‌بندی گروه سنی را در دستور کار قرار داد و این رده‌بندی که از آغاز به صورت گروه «الف» شامل کودکان پیش از دبستان، گروه سنی «ب» (۷ سال به بالا)، «ج» (۹ سال به بالا)، «د» (۱۱ سال به بالا)، «هـ» (۱۴ سال به بالا) و «اولیای تربیتی کودکان و نوجوانان» در نظر گرفته شده بود، اخیرا با اعمال تغییرات اساسی به گروه‌های سنی همچون ۰+ «نوزاد»، ۲+ «نوگام»، ۴+ «نوباوه»، ۷+ «نوخوان»، +۹ «نونهال»، ۱۲+ «نونگاه»، ۱۵+ «نوجوان» و «اولیای تربیتی، مربیان و پژوهش‌گران» تغییر کرد.
روح‌الله کاظمی‌زاده، مدیرکل نظارت بر انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در این باره به ایبنا می‌گوید: موضوع تغییر رده‌بندی سنی در کانون از تیرماه 1397 که وارد کانون پرورش فکری شدم در دستور کار ما قرار گرفت و افرادی که قبلا از اعضای هیات کارشناسی تعیین رده‌بندی سنی یعنی (الف، ب، ج، د، ه) بودند و الان هم جزء شورای عالی کتاب در کانون هستند، عقیده داشتند که باید گروه سنی را تغییر دهیم. البته این اتفاق به تناسب شرایط امروز بازار نشر و شرایط نشر در دنیا باید رخ می‌داد زیرا براساس نظر بسیاری از کارشناسان، کتاب‌ها نمی‌توانند مختص یک گروه سنی باشند و گاهی مثلا یک کتاب خردسال ممکن است برای یک نوجوان یا بزرگسال هم جذابیت داشته باشد، براین اساس در ساختار جدید، کمترین سن لازم برای مطالعه، پشت جلد کتاب‌ها درج شده و سقفی برای هر گروه سنی تعیین نشده است.
او با بیان اینکه با اعمال تغییرات جدید، تقسیم‌بندی تا حدی دقیق‌تر شده، می‌افزاید: ما گروه‌بندی جدیدی را به گروه‌بندی‌مان اضافه کردیم و آن‌هم 0+ است که مخصوص نوزادهاست و بعد از آن گروه‌های سنی دیگر شامل 2+ با عنوان نوپا، 4+ با عنوان نوباوه، 7+ با عنوان نوخوان، 9+ با عنوان نونهال، 12+ با عنوان نونگاه و 15+ با عنوان نوجوان ارائه دادیم. این گروه‌بندی‌ها براساس بررسی‌هایی که کارشناسان روی ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری بچه‌ها انجام دادند، اعمال شد و الان هم در جدولی که پشت جلد کتاب‌ها چاپ می‌شود، گروه سنی برای استفاده مخاطب ارائه شده است. کتاب‌هایی هم که به تازگی تجدید چاپ می‌شوند، بر مبنای گروه سنی جدید تعریف و دسته‌بندی می‌شوند.
به گفته این مقام مسئول، برای کودک و نوجوان امروز به لحاظ نوع دریافتی که از اطلاعات دارند مرزبندی مشخصی وجود ندارد و همه تلاش کارشناسان در کانون پرورش فکری این است که آثار کیفی‌تری را به دست مخاطب برساند.
کاظمی‌زاده در ادامه به تولید کتاب‌هایی برای گروه سنی زیر صفر اشاره می‌کند و می‌گوید: نکته بعدی این است که بجز اینکه به نوزادان می‌پردازیم، در حال تولید کتاب‌هایی برای قبل از تولد و دوران بارداری هم هستیم. یعنی کتاب‌هایی که مادر باید در زمان بارداری استفاده کند و بعد از تولد بچه هم بتواند از این کتاب‌ها براساس تناسب سنش استفاده کند، یعنی بعد از تولد تا قبل از یک‌سالگی نوزاد با کتاب‌های تصویری طرف است و متنی برایش تولید نمی‌شود. اگر هم متنی نوشته شود برای والدین است تا بدانند چگونه باید رفتار کنند یا برای کودکشان کتاب بخوانند.
به گفته وی هنوز گروه سنی خاصی برای قبل از تولد، در رده‌بندی‌ها مطرح نشده اما ممکن است بعدا در شورای عالی کتاب این بحث مطرح شود.
گروه‌بندی سنی در نهایت باید از سوی خانواده‌ها انجام شود
مصطفی رحماندوست از اعضای شورای تصمیم‌گیری تعیین گروه سنی کتاب‌ها در کانون پرورش فکری نیز در این باره به ایبنا می‌گوید: اوایل انقلاب یعنی در سال‌های 58 – 59، زمانی که می‌خواستیم گروه‌های سنی را برای کتاب‌های کودک و نوجوان مشخص کنیم من هم از اعضای شورای تصمیم‌گیری بودم. انجام این کار در آن زمان لازم بود چون در آن زمان تعداد کتاب‌های کودک درحال افزایش بود و درهر صورت پدرومادرها قدرت انتخاب کتاب برای فرزندانشان را نداشتند، از سویی به‌دلیل بالا بودن تعداد خانواده‌های کتاب‌خوان شمارگان کتاب‌ها هم زیاد بود، مثلا کتاب‌های من با عکس‌های رنگی روی کاغذهای کاهی با تیراژ 50 یا 70 هزار نسخه منتشر می‌شد.
این نویسنده و شاعر پیشکسوت در ادامه می‌افزاید: براین اساس با مشورت اهالی فن در آن زمان تقسیم‌بندی گروه‌های سنی انجام شد و سال‌های سال، این تقسیم‌بندی رواج داشت. البته من با اینکه از افرادی بودم که این تقسیم‌بندی را در کانون ایجاد کردم اما همان‌زمان مقاله‌ای نوشتم مبنی بر اینکه این تقسیم‌بندی درست نیست. زیرا مبنای این تقسیم‌بندی، کمک به افزایش قدرت انتخاب خانواده‌ها است اما مشکلاتی هم در آن وجود دارد چون بین بچه‌ها از نظر قدرت کتابخوانی، مکان زندگی از نظر جغرافیایی، زبان مادری، فرهنگ و ... تفاوت‌های زیادی وجود دارد و وقتی می‌گوییم فلان کتاب برای گروه سنی «ب» مناسب است، تعریفی کلی است و در نهایت تعیین گروه سنی نهایی را باید خود خانواده‌ها انجام دهند و پله به پله بالا بیایند.
رحماندوست، می‌گوید: اما در سال‌های اخیر با توجه به کاهش تعداد مخاطبان کتاب‌خوان، شمارگان کتاب پایین آمده و با موضوع دیگری به نام تعدد عنوان کتاب مواجه شده‌ایم و حالا خانواده‌ها با تعداد زیادی عنوان مواجه هستند که باید از بین آن‌ها کتاب مناسبی را برای فرزندشان انتخاب کنند و انتخابشان دشوارتر شده است. در این شرایط فکر کردیم باید تقسیم‌بندی ریزتری در رده‌بندی سنی کتاب‌ها ایجاد کنیم.
هرکتابی با هرگروه سنی برای بچه‌ها قابل استفاده نیست
خالق «صد دانه یاقوت» با بیان اینکه این تقسیم‌بندی براساس تقسیم‌بندی‌های کل دنیا انجام شده که روی فیلم، تئاتر، اسباب‌بازی و ... اعمال می‌شود، می‌افزاید: ما هم براساس نیازهای جامعه خودمان و مسائلی که وجود دارد، بعد از برگزاری نشست‌ها و جلسات متعدد با اهل فن و متخصصان در حوزه کودک و نوجوان، رده‌بندی سنی جدیدی را ارائه دادیم که عمده کاربردش برای خانواده‌هاست و به آن‌ها یادآوری می‌کند که هرکتابی با هرگروه سنی برای بچه‌ها قابل استفاده نیست و بچه‌ها باید کتاب‌های مناسب خودشان را بخوانند و خانواده‌ها باید براساس شناختی که از فرزندانشان دارند، کتاب انتخاب کنند.
رحماندوست معتقد است هنوز هم همان مشکلاتی که درباره رده‌بندی قبلی وجود داشت، در این رده‌بندی صدق می‌کند و می‌گوید: البته حسن رده‌بندی جدید این است که ما دیگر سقفی برای سن مخاطب تعیین نکرده‌ایم زیرا گاهی سطح مطالعه کودکی از کتاب‌های رده سنی خودش فراتر رفته و کتاب‌های گروه سنی بالاتر برایش جذاب‌تر است و این نقصان جبران شده. البته نمی‌شود برای بچه‌ها گروه سنی خاصی تعیین کرد. حتی از نظر علمی هم دانشمندان نمی‌گویند مثلا بچه دقیقا در دوونیم سالگی فلان کار را انجام می‌دهد و همیشه تلورانسی را برایش درنظر می‌گیرند، به عنوان مثال می‌گویند بین دو تا سه سال.
آثاری برای متولد نشده‌ها در راه است
او در ادامه به تولید کتاب برای گروه سنی منهای سه ماه تا مثبت یک سال اشاره می‌کند و می‌گوید: همراه با گروه مفصل و متخصصی در کانون پرورش فکری مشغول تولید کتاب‌هایی برای گروه سنی منهای سه ماه تا مثبت یک سال هستیم براساس آواها و صوت‌ها و صداهایی هستیم که برای این گروه سنی کاربرد دارد. البته با تجربیاتی که با کودکان خودمان داریم، می‌بینیم برخی آواها و صداها برای نوزادان ما کاربردی ندارند و ما باید این آواها را بومی‌سازی کنیم و تصمیم داریم گروه سنی جدیدی برای مخاطبان تعریف کنیم و بعد از اینکه کتاب‌هایش منتشر شد این گروه سنی هم درنظر می‌گیریم.