به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ دوره ابتدایی زندگی اجتماعی علامه علی‌اکبر دهخدا، بیش از هر چیز با فعالیت‌های او در مقام روزنامه‌نگار و یک فعال سیاسی آزادی‌خواه شناخته می‌شود. کتاب «نامه‌های سیاسی دهخدا» که به کوشش ایرج افشار گردآمده و ویراست تازه آن را نشر روزبهان در سال 1399 به بازار نشر فرستاده است، به‌طور ویژه به این دوره از زندگی او نظر دارد و مجموعه‌ای است از نامه‌های دهخدا به سرشناسان دوران مشروطیت در باب موضوعاتی نظیر مبارزه با محمدعلی‌شاه، نشر روزنامه صوراسرافیل در اروپا، انتخابات مجلس دوم مشروطه و نیز راه‌سازی شوسه خراسان.
با افتتاح مدرسه سیاسی در تهران، دهخدا در آن مدرسه مشغول تحصیل گردید. معلم ادبیات فارسی آن مدرسه، محمدحسن فروغی (مؤسس روزنامه تربیت و پدر ذکاءالملک فروغی) بود و آن مرحوم گاه تدریس ادبیات کلاس را بر عهده دهخدا می‌گذاشت. در همین ایام به تحصیل زبان فرانسه پرداخت. بعداً هنگامی که معاون‌الدوله غفاری به سفارت ایران در بالکان منصوب شد، دهخدا را با خود به اروپا برد و استاد دو سال در اروپا و بیشتر در وین، اقامت داشت و در آنجا زبان فرانسه و معلومات جدید را تکمیل کرد.
دهخدا زمانی که به ایران بازگشت، انقلاب مشروطه درگرفته بود و از آن موقع با همکاری میرزا جهانگیرخان شیرازی و قاسم‌خان روزنامه «صوراسرافیل» را منتشر کرد. جذاب‌ترین قسمت این روزنامه، ستون فکاهی بود که به عنوان «چرند و پرند» به قلم استاد و با امضای «دخو» نوشته می‌شد. سبک نگارش این بخش‌ها در ادبیات بی‌سابقه بود و مکتب جدیدی را در عالم روزنامه‌نگاری ایران و نثر معاصر پدید آورد. قلم دهخدا هیچ‌کس را بی‌نصیب نمی‌گذارد. طنزهای او نشان می‌دهد که در جریان کامل نوسانات اجتماعی روز است و کمتر واقعه مهمی از چشمان تیزبینش مخفی است.
در روز بیست‌ودوم جمادی‌الاول سال 1326 قمری، مرحوم میرزا جهانگیرخان شیرازی یکی از دو مدیر «صوراسرافیل» را قزاق‌های محمدعلی شاه دستگیر کرده و به باغ شاه بردند و دو روز بعد در همان‌جا او را به طناب خفه کردند. بیست‌وهفت هشت روز بعد چند تن دیگر از آزادی‌خواهان از جمله دهخدا را از ایران تبعید کردند و پس از چند ماه با خرج زنده‌یاد ابوالحسن‌خان معاضدالسلطنه پیرنیا بنا شد که در شهر «ایوردون» سوئیس این روزنامه منتشر شود.
دهخدا که نخست به پاریس رفت، در آنجا بیشتر با علامه قزوینی معاشر بود، سپس به سوئیس رفت و در ایوردون سه شماره از «صوراسرافیل» را انتشار دارد. پس از آن به استانبول رفت و با همراهی گروهی از ایرانیان مقیم آنجا، روزنامه‌ای به زبان فارسی به نام «سروش» منتشر کرد که پانزده شمار انتشار یافت. بعد از خلع محمدعلی شاه، دهخدا از تهران و کرمان به نمایندگی مجلس شورای ملی برگزیده شد و با خواهش آزادی‌خواهان و سران مشروطیت از عثمانی به ایران بازگشت و به مجلس شورا رفت. از همین دوران دهخدا افزون بر انتشار مقالات خود و انتشار بعضی از مطالب چاپ‌شده در روزنامه‌های جدید، به کار جمع امثال و حکمت‌های ملی و عامیانه ایران پرداخت. با شروع جنگ جهانی اول، دهخدا از تهران خارج و در نقطه‌ای از چهارمحال‌وبختیاری در انزوا به جمع‌آوری لغات و فیش‌کردن آنها پرداخت و در واقع «لغت‌نامه دهخدا» در این زمان پایه‌گذاری شد.
علامه علی‌اکبر دهخدا روز دوشنبه، هفتم اسفندماه سال 1334 در خانه مسکونی خود در خیابان ایرانشهر درگذشت. دو روز بعد، پس از تشییع، جنازه او در مقبره خانوادگی ایشان در ابن بابویه دفن شد. این کتاب دربرگیرنده آن مقدار از نامه‌های دهخداست که جنبه سیاسی و اجتماعی دارد و منتشر شده تا علاقمندان نسبت به احوال او بتوانند در نگارش و تحقیق آنچه درباره او نوشته می‌شود، بهره درست ببرند و دهخدا را از روی نوشته‌های دوستانه و سیاسی‌اش بیشتر و بهتر بشناسند.
دو نامه بخش اول ـ که یکی خطاب به سیدنصرالله تقوی و دیگر خطاب به حاج سیدمحمد صراف است ـ آن روزی نوشته شده که دهخدا به اجبار و به عنوان تبعید به مدت یک‌سال و نیم از طرف محمدعلی شاه به خارج از ایران رانده می‌شد. قضیه از این قرار بود که چون مجلس به توپ بسته شد، دهخدا به همگامی تقی‌زاده توانست در سفارت انگلیس پناهنده شود و جان از مهلکه حتمی به در برد، تا اینکه شاه به خروج و تبعید آنها از ایران رضا داد.
قسمت اعظم و مهم این نامه‌ها آنهایی است که در مجموعه معاضدالسلطنه (ابوالحسن پیرنیا) برجای مانده است. دهخدا و معاضدالسلطنه با هم دوست و شریک نشر روزنامه «صوراسرافیل» در سوئیس و معاشر سیاسی بودند و در مبارزات علیه محمدعلی شاه قاجار همکاری و هم‌فکری داشتند.
در انتهای این مجموعه، چند نامه و گزارش که در خاندان حاجی امین‌الضرب محفوظ است، منتشر شده است. این نامه‌ها و گزارش‌ها مربوط به دوره‌ای است که دهخدا در دستگاه امین‌الضرب کار می‌کرد و سمت معاونت و مترجمی مهندسی بلژیکی را یافته بود که خط شوسه میان خوار و سمنان برای اتصال به خراسان را می‌ساخت.
در ابتدای این کتاب، زندگی‌نامه علامه دهخدا آورده شده که در این نوشتار همه آن چیزی نگارش یافته که از زندگی سیاسی و ادبی علامه فقید ضرورت ابراز داشته و در برخی مواضع نقلی مستقیم از خودش ـ چنانچه در دسترس بوده ـ آورده شده است.
انتشارات روزبهان کتاب «نامه‌های سیاسی دهخدا» را به کوشش ایرج افشار در سال 1399 با تیراژ 500 نسخه در 158 صفحه با قیمت 45000 تومان منتشر کرده است. البته در صفحه شناسنامه کتاب ذکر شده که مرجع قیمت وب‌سایت نشر روزبهان است. به عبارتی قیمت 45 هزار تومان قیمتی موقتی برای کتاب است و احتمال دارد در آینده، بدون تجدید چاپ، قیمت کتاب افزایش پیدا کند.