فرهنگ امروز/ سیدابوالقاسم حسینی (ژرفا): دکتر لاله بختیار در بیست و هفتم مهرماه ۱۳۹۹ جان عاریت را به حضرت دوست سپرد. لاله (مهری) بختیار در سال ۱۳۱۷ (۱۹۳۸ م) زاده شد. پدرش ابوالقاسم پزشک ایرانی بود که از دانشگاه‌های آمریکا فارغ‌التحصیل شد و بعد از بازگشت به ایران، دانشکده پزشکی دانشگاه تهران را به کمک چند تن دیگر تأسیس کرد. پدر و مادرش نخستین بیمارستان خصوصی ایران را در خیابان استانبول تهران ساختند. مادر لاله، هلن جعفری، پرستاری امریکایی اهل آیداهو بود که پس از ازدواج، به ایران سفر کرد و به مردم مناطق قحطی زده و فقیر، پیش و پس از جنگ جهانی دوم، خدمات درمانی ارائه داد. او بهداشت عمومی را در چهارمحال و بختیاری نهادینه کرد. در آنجا کوه زیبایی را به یاد او «هلن» نام گذاشتند که در سال ۲۰۰۷ م. جنگل حفاظت شده آن منطقه نیز به همین نام ثبت جهانی شد.
لاله در سال ۱۳۳۹ همراه مادر به آمریکا بازگشت. وی در ۱۳ سالگی از مذهب کاتولیک دست کشید. در کالج، تاریخ خواند و پس از دریافت لیسانس، با نادر اردلان، معمار ایرانی - آمریکایی ازدواج کرد. در ۲۴ سالگی، یعنی اوایل دهه ۴۰ شمسی، همراه همسر و دو دختر خردسالش به ایران سفر کرد. وی در کلاس‌های درس فلسفه و عرفان سیدحسین نصر حضور یافت. بدین‌سان، به اسلام و عرفان و تصوف اسلامی علاقه‌مند شد و در ۲۶ سالگی اسلام آورد. به‌گفته خودش، آنچه بیش از هر چیز او را شیفته اسلام کرد، عشق به همه انسان‌ها در تعالیم اسلام و همراهی این مفهوم با آدابی مانند نماز و روزه است که پیوسته یاد خدا را در ذهن زنده می‌کند.
درباره اسلام و عرفان و هنر اسلامی بسیار مطالعه کرد. «بنیاد همدمی» را بنا نهاد و به ترجمه و تألیف کتاب‌هایی درباره عرفان اسلامی پرداخت. نیز کتاب‌هایی از علی شریعتی و مرتضی مطهری را به انگلیسی ترجمه کرد. ترجمه‌ای از قرآن کریم و نهج‌البلاغه به زبان انگلیسی ارائه داد که به دلیل برخی از خوانش‌ها، در محافل اسلام‌شناسی محل بحث و گفتگوی جدی است. مثلا در ترجمه قرآن، همه جا «کافر» را به مفهوم «ناسپاس» و نه غیرمسلمان ترجمه کرده و نیز در ترجمه آیه مربوط به تنبیه بدنی زن، فعل «اضربوهنّ» را از ریشه «ضرب» به معنای «ترک کردن و دوری کردن» و نه به‌معنای تنبیه بدنی دانسته است. لاله بختیار از محققان برجسته «سنت‌گرا» در هنر ایران و اسلام بود.
یکی از کتاب‌های مهم او «نه‌گانه ایرانی (نشانی از حضور خداوند مفاهیم بنیادین نماد)» است که با موضوع فهم شخصیت انسان یا «اناگرام» نگاشته شده است. وی در این کتاب، نمادها را داخل خیابان‌ها و فضای اجتماعی و ... نشان می‌دهد. دروازه، بازار، کاروانسرا، محله‌ها، خانه‌ها، دیوار اتاق‌ها و تزئینات آن، مدارس، مکان‌های حکمرانی، مرکز شهر که مسجد است و گنبدش رو به اوج دارد، شهرهایی که به هم ربط دارند و به کعبه می‌رسند، از این جمله‌اند.
از دیگر آثار برجسته وی در همین زمینه، کتاب «حس وحدت» است که همراه با همسرش نادر اردلان نوشت. این کتاب که نخستین بار در سال ۱۳۴۹چاپ شد، از مهم‌ترین کتاب‌هایی است که درباره معماری ایرانی نوشته شده است. از بن‌مایه‌های این کتاب می‌توان به ریشه‌یابی سنت‌های معماری به طور کلی، و سنت‌های معماری ایرانی و ایرانی-اسلامی به طور خاص، و ارتباط آن با سایر هنرها و نحله‌های ادبی و فلسفی و نیز نمودهای آن در جامعه سنتی و کارکردهای مختلفش اشاره کرد.
روانش آمرزیده باد که به عشق اسلام و پیامبر و عرفان اسلامی، سالیان بسیار کوشید و اندیشید و قلم زد. آمین.
ایبنا