فرهنگ امروز/ محمد صابری: شب گذشته و با پایان مهلت تکمیل فرم تقاضای حضور در سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر، فهرست نهایی متقاضیان حضور در این رویداد، برای اولین بار به‌صورت رسمی منتشر شد. براساس این فهرست تا ساعت ۲۴ روز دوشنبه ۱۵ دی‌ماه، فرم تقاضای حضور در جشنواره برای ۱۱۰ فیلم پر شده است که بنابر توضیحات مدیر روابط عمومی، پس از فرآیند تطبیق شرایط فیلم‌های متقاضی با شرایط مندرج در فراخوان، می‌توان پیش‌بینی کرد بیش از نیمی از این آثار بدون ورود از خوان «هیأت انتخاب» مستقیماً به بخش «سودای سیمرغ» جشنواره سی‌ونهم راه پیدا می‌کنند و در همه بخش‌ها امکان رقابت برای کسب سیمرغ را به‌دست خواهند آورد.
مسعود نجفی در گفتگویی با خبرنگار مهر، پیش‌بینی کرده است که از میان فیلم‌های راه‌یافته به مرحله داوری نیز ۲۰ فیلم نماینده‌ای در میان کاندیداهای نهایی خواهند داشت و بنابر آنچه پیش‌تر از سوی سید محمدمهدی طباطبایی‌نژاد دبیر جشنواره تشریح شده بود، این ۲۰ فیلم همان آثاری خواهند بود که علاوه‌بر حضور در فرآیند داوری، شانس دیده شدن بر پرده از سوی اصحاب رسانه و منتقدان را نیز به‌دست خواهند آورد. ۲۰ فیلمی که براساس فهرست آثار متقاضی، بخش عمده‌ای از آنها همین امروز هم قابل پیش‌بینی هستند اما باید منتظر ماند تا پس از اعلام ترکیب داوران و برمبنای سلیقه آنها، بتوان نظر قطعی‌تری درباره جدول اکران کاخ جشنواره داد.
اما تا همین جا ترکیب فیلم‌های متقاضی حائز نکات قابل توجهی است که در ادامه مروری‌بر این نکات خواهیم داشت.
سهم فیلمسازان مطرح از ویترین «فیلم فجر ۳۹»
از همان روزهای نخست اعلام نظر قطعی مسئولان جشنواره سی‌ونهم مبنی‌بر برگزاری در موعد مقرر، یکی از مهمترین چالش‌های پیش روی جشنواره، ترکیب فیلم‌های حاضر بود. اینکه آیا در شرایط کرونایی حاکم بر کشور از اسفندماه سال گذشته و در حالی که فرآیند تولید بسیاری از فیلم‌ها به حال تعلیق در آمده بود، ویترین جشنواره از حضور فیلمسازان مطرح و آثار شاخص خالی نخواهند ماند؟
حالا و بر اساس فهرست فیلم‌های متقاضی تا حدود زیادی این نگرانی مرتفع شده است.
فیلم‌های «قاتل و وحشی» به کارگردانی حمید نعمت‌الله، «شیشلیک» ساخته محمدحسین مهدویان، «ابلق» به کارگردانی نرگس آبیار، «روشن» ساخته روح‌الله حجازی، «بدون همه چیز» ساخته محسن قرایی، «تی‌تی» ساخته آیدا پناهنده، «رمانتیسم عماد و طوبا» ساخته کاوه صباغ‌زاده و «ستاره بازی» به کارگردانی هاتف علیمردانی از مهمترین فیلم‌هایی محسوب می‌شوند که فرم حضور در جشنواره سی‌ونهم را پر کرده‌اند.
حمید نعمت‌الله باسابقه‌ترین فیلمساز متقاضی حضور در «فجر ۳۹» محسوب می‌شود
«طلاخون» به کارگردانی ابراهیم شیبانی، «موسی» ساخته احسان عبدی‌پور، «کارو» ساخته احمد مرادپور، «چپ راست» ساخته حامد محمدی، «هستی و زمان» ساخته محمد باغبانی، «صحنه‌زنی» ساخته علیرضا صمدی، «مجوز خروج» ساخته کیارش اسدی‌زاده «گورکن» کاظم مولایی و «مهران» ساخته رقیه توکلی هم از دیگر فیلم‌های کنجکاوی‌برانگیزی هستند که به استناد ساخته‌های قبلی سازندگان‌شان می‌توانند سهمی در گرم‌تر کردن تنور «فجر ۳۹» داشته باشند.
نکته عجیب در این ترکیب موضع‌گیری کیارش اسدی‌زاده ساعتی پس از انتشار فهرست روابط عمومی جشنواره است؛ اسدی‌زاده که تهیه‌کنندگی «مجوز خروج» را هم خود برعهده داشته، از اساس پرکردن فرم تقاضای حضور در جشنواره را تکذیب کرده و حتی گفته که فیلم برای نمایش در جشنواره آماده نخواهد شد؛ باید دید روابط عمومی سازمان چه توضیحی در این زمینه خواهد داشت.
فیلم‌اولی‌های نه‌چندان گمنام
یکی از بخش‌های کنجکاوی‌برانگیز جشنواره فیلم فجر در هر دوره که ظرفیت بالایی برای شگفتی‌سازی دارد، بخش «نگاه نو» یا همان فیلم‌اولی‌ها است. بخشی که در آن اولین ساخته فیلمسازان غالباً گمنام رونمایی می‌شود و از دل آن سینماگران معتبری سال‌های آتی سینمای ایران معرفی می‌شوند.
جشنواره سی‌ونهم فیلم فجر اما براساس فراخوان بخش «نگاه نو» نخواهد داشت و فیلم‌اولی‌ها هم آثارشان در کنار فیلمسازان دیگر داوری و ارائه خواهد شد. با این وجود اما بنابر فهرست متقاضیان و آمار ارائه‌شده از سوی مدیر روابط عمومی جشنواره، فیلم‌اولی‌ها حضوری پررنگ در جشنواره امسال خواهند داشت.
حمیدرضا آذرنگ از فیلم‌اولی‌های شناخته‌شده «فجر ۳۹» است
از میان ۱۱۰ فیلم متقاضی حضور در جشنواره نزدیک به یک سوم آثار ساخته‌های نخست کارگردانان‌شان محسوب می‌شوند که این آمار در نوع خود قابل توجه است. هرچند به‌نظر می‌رسد بخش عمده‌ای از این فیلم‌ها به دلیل پروانه ساخت ویدئویی احتمالاً شرایط راه‌یابی به جشنواره را نداشته باشند.
با این همه اما در میان اسامی فیلم‌اولی‌ها همه نام‌ها نیز ناشناخته نیستند؛ هوشنگ گلمکانی منتقد نام‌آشنا پس از سال‌ها فعالیت مطبوعاتی حالا «آهو» را کارگردانی کرده است. حمیدرضا آذرنگ بازیگر شناخته شده در اولین تجربه کارگردانی «روزی روزگاری آبادان» را بر اساس یکی از نمایشنامه‌های خود مقابل دوربین برده است. حسین سهیلی‌زاده سریال‌ساز نام‌آشنای در تلویزیون و شبکه نمایش خانگی در اولین تجربه سینمایی خود «نیلگون» را راهی فجر کرده است. ستاره اسکندری هم دیگر بازیگری است که با اولین تجربه کارگردانی خود «خورشید آن ماه» را به فجر فرستاده است.
«گیج‌گاه» ساخته عادل تبریزی، «خط فرضی» ساخته فرنوش صمدی، «زاوالا» ساخته ارسلان امیری و «حکم تجدیدنظر» ساخته محمدامین کریم‌پور هم از دیگر فیلم‌های اول کنجکاوی‌برانگیز جشنواره امسال محسوب می‌شوند.
در این ترکیب می‌توان به «مصلحت نظام» به کارگردانی حسین دارابی هم اشاره کرد. فیلمی که محمدرضا شفاه پس از فیلم جنجالی «دیدن این فیلم جرم است» آن را تهیه کرده و احتمالاً یکی از آثار سیاسی جشنواره پیش رو نیز خواهد بود.
سیاوش سرمدی هم از مستندسازان شناخته شده است که حالا فیلم سینمایی «اوج ۱۱۰» را به تهیه‌کنندگی جلیل شعبانی برای سازمان اوج کارگردانی کرده است. فیلمی درباره سال‌های پایانی جنگ که از فیلم‌های اول کنجکاوی‌برانگیز جشنواره امسال محسوب می‌شود.
پرکارها در یک جشنواره متفاوت
علیرضا امینی با دو فیلم «رقص دلفین‌ها» و «راند چهارم» و علی عطشانی با دو فیلم «کوسه» و «سلفی با دموکراسی» دو کارگردان دو فیلمه جشنواره امسال محسوب می‌شوند که باید دید آیا می‌توانند با هر دو فیلم خود در مرحله داوری حضور داشته باشند.
در میان تهیه‌کنندگان اما جواد نوروزبیگی به سنت چند سال گذشته، همچنان جزو تهیه‌کنندگان پرکار سینما محسوب می‌شود و امسال هم برای چهار فیلم فرم تقاضا پر کرده است که آماری قابل توجه است.
جواد نوروزبیگی با ۴ فیلم پرکارترین تهیه‌کننده متقاضی حضور در «فجر ۳۹» است
«آهو» نخستین تجربه کارگردانی هوشنگ گلمکانی و «آهنگ دونفره» ساخته آرزو ارزانش دو فیلم کارگردانانی فیلم‌اولی به تهیه‌کنندگی نوروزبیگی در جشنواره امسال محسوب می‌شوند. او برای «بدون همه چیز» فیلم پربازیگر محسن قرایی هم فرم حضور پر کرده و به‌عنوان تهیه‌کننده مشترک در کنار روح‌الله حجازی فیلم «روشن» را هم در جشنواره امسال دارد.
علی قائم‌مقامی هم برای دو فیلم‌اولی فرم تقاضا پر کرده است؛ «گل به‌خودی» به کارگردانی احمد تجری و «سیاه‌باز» ساخته حمید همتی هر دو به تهیه‌کنندگی علی قائم‌مقامی متقاضی حضور در جشنواره شده‌اند.
علی اوجی دیگر چهره دو فیلمه جشنواره امسال محسوب می‌شود البته یکی در مقام کارگردان و دیگری به‌عنوان تهیه‌کننده علی اوجی در اولین تجربه کارگردانی خود برای فیلمی با نام عجیب و غریب «عرعروها و مزقون‌زن‌ها» فرم حضور در جشنواره را پر کرده و به‌عنوان تهیه‌کننده هم به‌صورت مشترک با عبدالله اسکندری برای اولین ساخته سینمایی حمیدرضا آذرنگ یعنی «روزی روزگاری آبادان» متقاضی حضور در جشنواره شده است.
جشنواره سی‌ونهم و امید کمدی‌سازان به توجه داوران
یکی از نکات بارها مطرح‌شده در نقد جشنواره فیلم فجر، کم‌توجهی آن به سینمای کمدی طی ۳۸ دوره برگزاری بوده است. تا جایی که در این رویداد تنها یک بار فیلم «آپارتمان شماره ۱۳» به کارگردانی زنده‌یاد یدالله صمدی به‌عنوان یک فیلم کمدی موفق به کسب سیمرغ بهترین فیلم شده است و در میان بازیگران مطرح سینمای کمدی هم چهره‌هایی چون اکبر عبدی و علیرضا خمسه مهمترین سیمرغ‌های خود را برای فیلم‌های جدی و غیرطنز خود کسب کرده‌اند.
با این وجود در ترکیب فیلم‌های متقاضی حضور در جشنواره سی‌ونهم چند فیلم کمدی شاخص به چشم می‌خورد که باید دید آیا می‌توانند نظر هیأت داوران را به سمت خود جلب کنند.
محمد حسین مهدویان پس از تجربه‌های موفق خود در زمینه کارگردانی فیلم‌های سیاسی، تاریخی و اجتماعی، امسال «شیشلیک» را با بازی رضا عطاران و پژمان جمشیدی به‌عنوان اولین فیلم کمدی خود به جشنواره فرستاده است.
محمدحسین مهدویان با اولین فیلم کمدی خود یعنی «شیشلیک» به «فجر ۳۹» می‌آید
حامد محمدی هم که در کارنامه خود کارگردانی فیلم موفق «فرشته‌ها با هم می‌آیند» را دارد، پس از تجربه ساخت دو فیلم کمدی «اکسیدان» و «چهارانگشت» حالا فیلم «چپ، راست» را با ترکیب ویژه بازیگرانش به جشنواره فرستاده است. حضور رامبد جوان، سروش صحت و پیمان قاسم‌خانی به‌عنوان سه کارگردان کمدی‌ساز موفق، در مقام بازیگر در این فیلم از ویژگی‌ها کنجکاوی‌برانگیز آن محسوب می‌شود.
کاوه صباغ‌زاده هم که پیش‌تر با کمدی رمانتیک «ایتالیا ایتالیا» توانایی خود را در این سبک ثابت کرده بود، حالا «رمانتیسم عماد و طوبی» را در همان حال و هوا به جشنواره سی‌ونهم رسانده است.
علی عطشانی هم که سبک و سیاق خاص خود را در ساخت فیلم‌های کمدی دارد با دو فیلم «کوسه» و «سلفی با دموکراسی» می‌تواند شانس خود را در رقابت با دیگر آثار کمدی جشنواره امسال بیازماید.
در انتظار شگفتی‌سازان، در غیاب قدیمی‌ترها
فارغ از نکاتی که درباره حاضران در جشنواره سی‌ونهم فیلم فجر مرور شد، فهرست آثار متقاضی رقابت در این رویداد، از منظر نام‌های غایب هم فهرستی قابل تأمل است. در میان فیلم‌هایی که گمانه‌زنی‌هایی برای حضور آنها در جشنواره امسال در جریان بود، نام دو فیلم «خائن کشی» به کارگردانی مسعود کیمیایی و «لامینور» به کارگردانی داریوش مهرجویی هم مطرح بود که اولی به دلیل طولانی شدن مراحل ساخت به جشنواره نرسید و برای دومی هم فرم تقاضا تکمیل نشد تا جشنواره امسال از فیلمسازان نسل اول هیچ نماینده‌ای نداشته باشد.
چند نام معتبر از فیلمسازان نسل‌های بعدی هم شرایط مشابهی داشته‌اند. فیلم‌های شاخصی چون «قهرمان» ساخته اصغر فرهادی، «نگهبان شب» ساخته سیدرضا میرکریمی، «گشت ۳» سعید سهیلی، «شب، داخلی دیوار» ساخته وحید جلیلوند و «دسته دختران» به کارگردانی منیر قیدی در مراحل مختلف تولید قرار دارند و هر یک به دلایلی موفق به تکمیل فرم تقاضای حضور در موعد مقرر نشدند.
به این ترتیب یکی از ویژگی‌های مهم جشنواره سی‌ونهم فیلم فجر، حضور کم‌رنگ فیلم‌های نسل اول و دوم سینمای پس از انقلاب دانست که این ویژگی همزمان با سهم عمده فیلم‌اولی‌ها می‌تواند جشنواره امسال را تبدیل به فرصتی برای عرض اندام فیلمسازان گمنام اما شگفتی‌ساز کند.
سازندگان فیلم‌های متقاضی جشنواره فجر سی‌ونهم، تنها تا تاریخ ۲۰ دی‌ماه فرصت دارند تا نسخه نهایی و کامل آثار خود را به دبیرخانه جشنواره ارائه دهند و بعد از آن است که با حذف فیلم‌های فاقد شرایط لازم، ترکیب نهایی فیلم‌های جشنواره امسال مشخص می‌شود. باید منتظر ماند و دید سیمرغ‌های متفاوت‌ترین جشنواره فجر بر دوش کدام فیلمسازان خواهد نشست.
مهر