فرهنگ امروز/ ساره بهروزی

یک‌سالی هست که جهان با ویروس کرونا دست به گریبان بوده و هنوزم در جدال است. سال‌های بیشتری که سپری شوند قطعا این ویروسی که امروز ناشناخته و هراس‌انگیز بود، یا مانند دیگر بیماری‌ها از ابتدا زندگی واکسیناسیون دارد یا دارویی موثر بر بیماری‌. مرگ و میرهای ناشی از ویروس کرونای امروزی هم که کام جهان را تلخ کرده برای آیندگان پیش پا افتاده ‌می‌شود. یعنی آنچه امروز برای‌مان غریب است در ۵۰ سال آینده موضوعی حل شده و بی‌خطر خواهد بود. اینها را گفتم که بیان کنم چند روزی است به یاد فیلم «پروفسور و مرد دیوانه» به کارگردانی فرهاد صفی‌نیا افتاده‌ام. فیلمی منسجم، خوش ساخت و بر مبنای واقعیت تاریخی که قابلیت جذابیت برای هر دو گروه مخاطب عام و خاص را دارد. داستان فیلم سرگذشتی جالب توجه از واژه‌نامه‌های آکسفورد و چگونگی گردآوری آن را به تصویر می‌کشد. غیر از اهمیت گردآوری لغات، چند ماجرای مرتبط دیگر نیز، واقعیت زمان گذشته را شگفت‌انگیز کرده است.
ویلیام چستر ماینر با بازی «شان پن»، زندگی آشفته‌ای دارد. او در یکی از حملات عصبی بیماری‌اش در انگلیس مردی را به قتل می‌رساند. مرد مقتول ۶ فرزند دارد و همسرش هم باردار است. در جلسات محاکمه بر اثر تشخیص جنون او به آسایشگاه روانی فرستاده می‌شود. ماینر پزشک جراح در قرن نوزدهم است که مدتی در ارتش امریکا هم کار کرده و ماجرایی تلخ از جنگ در ذهن دارد که بسیار برایش آزاردهنده است. او مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی است، اما به دلیل ناشناخته بودن و نبود درمان، حدود ۲۸سال را در آسایشگاه روانی سپری می‌کند. او در مدت بستری‌اش بی‌آزار و آرام است و برای همین از خدمات خوبی مانند کتاب خواندن و نقاشی کشیدن بهره می‌برد. از طرفی دیگر مردی اسکاتلندی به نام جیمز آگوستوس هنری موری، با بازی «مل گیبسون» با تایید اعضای آکسفورد، برای پروژه لغات و تعریف واژگان فرهنگ آکسفورد نیاز به کمک داوطلبان دارد. او فراخوانی می‌نویسد و به کتابفروشی‌ها می‌دهد. ماینر بستری در آسایشگاه هم، در ابتدای کتابی که هدیه گرفته است فراخوان را می‌خواند و هیجان‌زده می‌شود. او برای هنری موری عباراتی را می‌فرستد که بیشترشان از کتب قدیمی هستند. دکتر ماینر به یاری موری می‌شتابد و حدود ۱۰ تا ۱۱هزار واژه با عنوان داوطلب گمنام برای پروژه آکسفورد به موری می‌فرستد تا اینکه پس از مدت‌ها آنها یکدیگر را در آسایشگاه ملاقات می‌کنند. اما این تمام ماجرا نیست! عشقی که بین الیزابت زن مقتول با بازی «ناتالی دورمر» و دکتر ماینر به وجود می‌آید، سخت‌کوشی و خستگی‌ناپذیری‌ هنری موری برای تعریف درست و نجات زبان هر کدام در نوع خود جالب توجه هستند و جای بحث و تحلیل دارند که فرصتی جداگانه می‌طلبند. ولی نگاهم بیشتر به بیماری اسکیزوفرنی است که در آن زمان درمان موثری نداشت، درست مانند ویروس کرونای جهان امروز. پس از سپری شدن زمانی بسیار از اوج‌گیری دوباره بیماری دکتر ماینر، نظریه‌های بیشتری توسط روانپزشکان و محققان در اروپا ارایه شد و مدتی پس از آن هم دارو مورد آزمایش قرار گرفت. اگرچه این گذر زمان جز با سفیدی موهای دکتر در فیلم به خوبی ملموس نیست، اما روی سخنم با بیماری است و قصدم از یادداشت، نگاهی به زمان‌های گذشته و بیماری‌هایی است که جان بسیاری از آدم‌ها را گرفته و جهان را از نبوغ افرادی محروم کرده که دنیا به آنها نیاز بیشتری داشت. قطعا در گذر زمان، ویروس کرونا بیشتر شناخته می‌شود. کشف راه‌های درمانی موثر، رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی، سختی‌های اکنون و واکسن تازه امروزی نیز وقتی به تصویر کشیده ‌شوند؛ برای بسیاری از نوادگان هر یک از ما، موضوع ساده‌ای است که تنها جذابیت تاریخی خواهد داشت.

روزنامه اعتماد