فرهنگ امروز/ محمود فاضلی
کتاب تاریخ حقوق در اروپا (از آغاز قرون وسطی تا امروز)، با ترجمه بهاءالدین بازرگانی‌گیلانی به تازگی روانه بازار نشر شده است. این، هفتمین کتاب از مجموعه اروپایی موسوم به «احداث اروپا» است که وی تاکنون به فارسی برگردانده است. کتاب «تاریخ حقوق در اروپا» نوشته پائولو گروسی ایتالیایی، استاد تاریخ حقوق اروپایی از قرون وسطی تا عصر جدید در دانشگاه فلورانس ایتالیاست. او از سال 2009 تا 2018 قاضی دادگاه قانون اساسی ایتالیا بوده و از 2016 به مدت دو سال نیز ریاست این دادگاه را برعهده داشته است. از او آثار متعددی درباره تواریخ حقوقی ایتالیا و اروپا انتشار یافته است.
بهاءالدین بازرگانی دیپلمات پیشین وزارت امور خارجه و مترجم کتاب اعتقاد دارد: نویسنده، تحولات حقوق و قانون در اروپا را از ابتدای قرون وسطی تا امروز، به درازای بیش از یک‌هزار و پانصد سال به تصویر کشیده و روند دگرگونیهای آن را، از حقوق و قوانین برآمده از کلیساها و جوامع محلی و منطقهای گرفته تا سیستم‌های حقوقی حکومتهای متمرکز و دولتهای سکولار، مورد واکاوی قرار داده است. او با مقایسه تجارب و معارف حقوقی گوناگون و تنوعات هنجاری مختلف در این مدت دراز، نشان داده که این دگرگونیها، چه اندازه تحولات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در تاریخ اروپا را از خود متاثر کرده است. پائولو گروسی به خوبی روشن کرده است که تنوع عرفها و هنجارها در کشورهای اروپایی، چه فرصتها و محدودیتهایی برای نیل به ارزشهای مشترک اروپایی ایجاد کرده است.
کتاب صرفا به گاهنگاری و بیان رخدادهای تاریخی مستمر و یک شکل در عرصه حقوق و قانون نپرداخته، بلکه با نگاهی کاملا عینی بر انقطاع و عدم استمرار این تحولات انگشت گذاشته و تاثیرات متقابل سیستم‌های حقوقی مختلف را در ازمنهای دراز بررسی و آنها را باهم مقایسه کرده است. وجه بارز کتاب این است که نویسنده به هیچ‌وجه حقوق را در قامت خشک و خالی قانون و هنجار ندیده، بلکه بیشتر آن را موجد روحیات و فرهنگهای مختلف و جهتدهنده کنشهای جوامع فهمیده است. حقوق در حقیقت تجارب روزمره زندگانی جوامع بشری را به قاعده و سامان می‌آورد و اساسا بیانگر این تجارب است و از این سبب، حقوق خصوصی در مرکز توجهات نویسنده قرار گرفته است.
به اعتقاد بازرگانی‌گیلانی مترجم کتاب اثر این مورخ و حقوقدان برجسته ایتالیایی هرگز بر مقولات آموزشی در وجه متعارف آن در عرصه حقوق دلالت ندارد، بلکه میخواهد تواریخ دور و دراز اروپایی را این‌بار با «عینک حقوقی» برانداز کند. از این منظر شاید بتوان بر کتاب قبل از آنکه «تاریخ حقوق در اروپا» نام نهاد و عنوان «حقوق در تاریخ اروپا» را برای آن برگزید. نویسنده به دلیل تواناییهایش بر مقولات حقوقی تاریخی توانسته است بر چالش بزرگ مطالعه بیش از 1500 سال سیر توامان تاریخ و حقوق فایق آید و در یک کتاب نسبتا کمحجم، موضوعات حقوقی و تاریخی را با تأنی و با سادهسازی مبانی تخصصیتر و گاهی هم با عمق‌بخشی به مفاهیم، آن را برای فهم همگانی مهیا کند.
پائولو گروسی در مقدمه کتاب خود صراحتا تاکید می‌کند: «آن را برای نخبگان و متخصصان مباحث حقوقی ننوشته، بلکه آن‌گونه که جزو ویژگی مجموعه اروپایی «احداث اروپا» است، کوشیده کارِ علمی دشوار و پیچیده را در نوشتاری با حداکثر فهم و درک خوانندگان به فرجام برساند با این هدف که اقشار خیلی گستردهتری مخاطبان این مباحث شوند.»
این هفتمین کتاب از مجموعه اروپایی موسوم به «احداث اروپا» است که مترجم تاکنون به فارسی برگردانده است. او درباره این مجموعه توضیح می‌دهد: «احداث اروپا» پاسخ به چالش‌های تازه‌ای است که در عرصه جهانی پیش روی اروپاییان قرار گرفته، نگاه کلاسیک به تاریخ قاره را تحت‌الشعاع قرار داده است. این مجموعه ابتکار قریب سه دهه گذشته پنج ناشر معتبر آلمانی، انگلیسی، ایتالیایی، فرانسوی و اسپانیایی است که دست‌اندرکار تالیف و انتشار تاریخ اروپا از جنبه‌های مختلف و از منظری جدید و محققانه شده‌اند. در این ابتکار حدود بیست مورخ و جامعه‌شناس غربی، مجموعه بررسیهای تاریخی پیرامون قاره اروپا را در 24 عنوان کتاب در یک کار مشترک به دست چاپ سپرده‌اند. از این گروه تاکنون 6 اثر با عناوین «انقلابهای اروپایی» نوشته چارلز تیلی مورخ و جامعه‌شناس امریکایی؛ «اروپا مولود قرون وسطی» اثر ژاک لو گوف؛ «تاریخ پیدایش علوم جدید در اروپا» نوشته پائولو گروسی مورخ ایتالیایی؛ «تاریخ روابط اسلام و اروپا» اثر فرانکو کاردینی مورخ ایتالیایی؛ «تاریخ پیدایش غرب مسیحی» نوشته پتر براون مورخ ایرلندی-امریکایی و «تاریخ حقوق در اروپا» (از آغاز قرون وسطی تا امروز) نوشته پائولو گروسی و «زنان در تاریخ اروپا» نوشته گیزلا بوک مورخ آلمانی و بالاخره کتاب حاضر را به فارسی برگردانده و همراه با توضیحات لازم، به دست چاپ سپرده است. مترجم هم‌اکنون ترجمه کتاب «تاریخ روشنگری در اروپا» از همین مجموعه را در دست ترجمه دارد.
روزنامه اعتماد