فرهنگ امروز: عصرِ کاغذ روبه‌پایان است. برخی آن‌را نمی‌پذیرند یا پذیرش آن برایشان بسیاردشوار است. اما واقعیت آن است که باید برای تشییع آن آماده شد و در روزگارانی نه‌چندان‌دور ختمش را برگزار کرد. اما برای کسان زیاد مخصوصاً برای نویسندگان و اصحابِ قلمی که سالیان بیش‌تری از زندگِی خود را سپری کرده‌اند قبول آن سخت است و خاطراتِ دل‌پذیر آن را هرگز فراموش نخواهند کرد.
من خود از کسانی هستم که هنوز با کاغذ سروکار دارم، مقالات و کتاب‌هایم را به‌صورت دست‌نویس تحویل ناشر و مؤسسات فرهنگی و علمی می‌دهم و برایم تایپ با کامپیوتر دشوار است و اگر مجبور شوم به‌اصطلاح تک‌انگشتی نیازم را برطرف می‌سازد. اما خوب می‌دانم که این‌ها واقعیت‌های جهان امروز است و نمی‌توان با آن مبارزه کرد بلکه به‌جای مبارزه و لج‌بازی که کسانی از اهل قلم درگیر آن هستند باید استفاده از ابزار آن‌را بیاموزند ولو آن‌که فراگیریِ فنون و دانشِ آن برایشان به‌آسانی ممکن نباشد.
نقل خاطره‌ای در این زمینه خالی از لطف نیست: حدود 27 سال پیش یعنی حوالی سال 1373 راقم این سطور به‌اتفاق استاد احمد سمیعی گیلانی پروژۀ فرهنگ ایرانی اسلامی را در انتشارات سروش آغاز کردیم و 25 سالِ مداوم آن‌را ادامه دادیم که تاکنون 4 مجلدِ آن تا ابتدای حروف ش به چاپ رسیده و انتشار یافته است. باری مقصود آن‌که از همان ابتدا استاد سمیعی با مسئولان سروش قرار گذاشت که نخستین ابزاری که ما به آن نیاز داریم یک کامپیوتر و کاربری است که با استفاده از آن به‌خوبی آشنا باشد و بتواند مقالات و نامه‌ها و بتواند مقالات و نامه‌ها و مطالب را با ایمیل ارسال کند یا با نویسندگان از این طریق ارتباط برقرار سازد. اما من مدتی با ایشان گفت‌وگو می‌کردم و آن‌را در آن‌سال‌ها ضروری به‌شمار نمی‌آوردم. یکی‌دوسال گذشت تا به اهمیت فوق‌العاده آن و آسانیِ امور و کارهایی که به‌نحوی با آن درگیر بودیم پی بردم. و همین سبب شد که راندمانِ ما در امر دریافت مقاله‌ها سرعت گرفت.
باری چه بخواهیم و چه پذیرشِ آن دشوار باشد، به‌نظر من عصر کاغذ روبه‌پایان است هرچند به‌نظر می‌رسد که سطحِ سواد و آگاهی و عمقِ آن با ازمیان‌رفتنِ کاغذ پایین خواهد آمد و تعجیل در خوانش و سطحی‌نگری جای آن‌را خواهد گرفت. اما قضاوتِ قطعی هنوز زود است و باید منتظر تحولاتِ آینده ماند. ولی از این نکته نمی‌توان غافل ماند که درهرحال آگاهیِ نوعِ بشر در همۀ زمینه‌ها در حال افزایش است و این نکته‌ای دل‌گرم‌کننده است.
منبع: مجلۀ آنگاه، شمارۀ 17، بهار 1401