«باشگاه تاب‌آوری» عنوان اثری است که با گردآوری و تدوین «جواد طلسچی یکتا؛ مدیر و موسس خانه تاب آوری ایرانیان» اخیرا از سوی نشر سخنوران منتشر و روانه‌ی بازار کتاب شده است. این اثر در واقع پنجمین کتاب سالِ مجموعه رسانه‌های تخصصی مددکاری اجتماعی ایرانیان است که طبق روال عملکرد هر ساله‌ی این رسانه و باتوجه به میانگینِ قابل توجه مطالب انتشاریافته در حوزه‌ی تاب‌آوری طی یکسال اخیر در این پایگاه اینترنتی، به مبحث «تاب آوری» اختصاص یافته است.
اما تاب آوری چیست و چگونه می توان بدان دست یافت؟ انتشار این کتاب بهانه‌ای شد تا با جواد طلسچی در این باره به گفت‌و گو بنشینیم. وی می‌گوید: وقتی فردی پس از یک واقعه‌ی ناگوار نیاز دارد که به حالت اول باز گردد، تاب آوری یک شیء حاضر و آماده بر روی قفسه نیست که دست بیندازد و آن را بردارد. بازگشت به حالت اول، یک بُعد از تاب‌آوری است و ممکن است مثل حرکت در مسیری باشد که انتهای آن، مقصد ما نباشد.
وی تصریح می‌کند: تاب‌آوری از لحاظ جسمی، تواناییِ بازگشت به حالت عادی‌ست. ما این توانایی را داریم که بدون قضاوت با بدن، احساس، فکر و واکنش‌هایمان ارتباط برقرار کنیم، اما این همه‌ی موضوع نیست. به زعم بنده وجود تاب‌آوری در انسان‌ها دو حالت می‌تواند باشد؛ نخست حالت ذاتی یعنی طرح‌واره‌های ذاتی تاب‌آوری و دیگری حالت اکتسابی که بر اساس کسب علم، دانش و تجربه اندوزی و مهارت آموزی حاصل می‌شود. ولی باید توجه داشت که درهر دو حالت مذکور، با آموختن و پرداختنِ به مولفه‌های اصلی و اساسیِ تاب‌آوری که همانا خودآگاهی، خودمدیریتی، خودمراقبتی و توسعه‌ی فردی، جهان‌بینی و گسترش روزافزون زوایای دیدگاه انسانی است، میسر می‌شود.
.
نقش متولیان‌ذی ربط
مدیر و موسس خانه تاب آوری در توضیح میزان سهم سازمانها و نهادهای ذی‌ربط دولتی در این عرصه بیان می‌کند: مسلما سازمانها و نهادهایی که آموزش تاب‌آوری با تخصیص اعتبارات ویژه از ردیف برنامه‌ی بودجه‌ی سازمانی‌شان در دستور کارشان قرار گرفته یا می‌گیرد، لازم است با مطالعه‌ی کلیاتی از تاب آوری در وهله‌ی اول، اهمیت مبحث تاب‌آوری را حس و باور کنند. بی‌تردید اگر آنها به درک درستی نسبت به میزان اهمیتِ این موضوع در آن سازمان نایل شوند، پرداختن به امور آموزشیِ مربوطه نیز جدی گرفته می‌شود و در قالب یک پروسه‌ی تیمی تحت برنامه‌ریزی‌های خوب و هدفمند همراه با پایش و ارزیابیِ میزان اثربخشیِ آموزش‌ها و تهیه‌ی سوسیوگرام‌های لازم، حاویِ بررسیِ شرایط تاب‌آوریِ گروههای هدف قبل و بعد از آموزش‌ها می‌پردازند. اما در غیر این صورت (مشابه برخی تجارب منفی صورت گرفته) در قالب برگزاری تعدادی کارگاه و همایش و کنگره بدون کمترین خروجی و صرفاً با نتایجی در محدوده‌ی بر جای ماندنِ تعدادی عکس و فیلم و چنین مستنداتی خواهد بود..
مسلما سازمانها و نهادهایی که آموزش تاب‌آوری با تخصیص اعتبارات ویژه از ردیف برنامه‌ی بودجه‌ی سازمانی‌شان در دستور کارشان قرار گرفته یا می‌گیرد، لازم است با مطالعه‌ی کلیاتی از تاب‌آوری در وهله‌ی اول، اهمیت مبحث تاب‌آوری را حس و باور کنند.
وی یادآور می‌شود: با رصد اقدامات روانشناختیِ جوامع پیشرفته از جمله توسعه‌ی برنامه‌های آموزشی، مشاوره‌ها و مددکاری‌های گروهی برای گروههای مختلفِ آسیب‌دیده یا در معرض آسیب، گروههای کم‌توان، ناتوان و کم‌برخوردار و یا حتی گروه‌هایی همچون معتادان بهبودیافته، زنان باردار و فارغ شده یا همچنین بیماران خاص و صعب‌العلاج که به دلایل مختلف دوران نقاهتشان را می‌گذارند، اهمیت قائل شدن به چگونگی میزان اثربخشیِ آموزش‌های مهارت‌های اساسیِ زندگیِ اجتماعی و پیشگیری از واردآمدن آسیب‌ها برای گروههای مختلف هدف و مهمتر از همه، توجه به میزان نشاط اجتماعیِ جامعه و ارزیابی مداومِ سطوح کمّی و کیفیِ آن و تلاش در جهت جاری بودنِ «نشاطِ باثباتِ احتماعی»، همه و همه نشان از برنامه‌ریزی‌های هدفمند، متفکرانه و خلاقانه این چنین سیستم‌هایی جهت ایجاد و تثبیت تاب‌آوری در آن جوامع دارد.
تاب‌آوری تنها تحمل نیست
مدیر و موسس خانه تاب آوری در بخشی از سخنانش تصریح کرد: باتوجه به علمی بودنِ مبحث تاب آوری، برخلافِ تصوراتِ عموم جامعه که تاب‌آوری را صرفاً صبر و تحمل تلقی می‌کنند، باید توجه داشت که هدف از ساختن یک جامعه‌ی قدرتمند در ابعاد گوناگون، توسعه و گسترش و نهادینه سازیِ مهربانی اجتماعی، پیدایش انسجام اجتماعیِ باثبات، ارتقاء سطوح کمی و کیفیِ مشارکت‌های اجتماعیِ آحاد مختلف جامعه در هر حیطه‌ای که فعالیت دارند و ارتقاء میزانِ انعطاف‌پذیری و سازگاری اجتماعیِ مردم استان و کشور عزیزمان است که نیازمندِ آموزشِ تاب آوری به شکل فراگیر ملّی به آحاد مختلف جامعه در سنین، جنسیت، سطح تحصیلات و مشاغل مختلف است.
مخاطبان کتاب باشگاه تاب‌آوری
و اما در پایان از این مددکار اجتماعی می پرسیم، مخاطبین کتاب «باشگاه تاب‌آوری» چه کسانی می توانند باشند و او چنین می‌گوید: محتوای این کتاب شامل «مطالب تاب‌آوری در حوزه های مختلف» است، از این رو بر حسب پیشنهادات و تصمیمات اتخاذ شده از سوی تیم تخصصی وبسایت مددکاری اجتماعی ایرانیان، «باشگاه تاب آوری» نام گرفت. در واقع محتوای این کتاب دربرگیرنده‌ی موضوعاتی چون تاب‌آوری در دوران کرونا تا تاب‌آوری با محوریت‌هایی چون کودکان و نوجوانان، زنان، مدارس، بیماران خاص، افراد دارای معلولیت و همچنین تاب‌آوری اقتصادی و حتی سایبری و سایر موضوعات در حیطه‌های مختلف تاب آوری است. بنابراین برای افراد و گروههای مختلف علمی و تخصصی اعم از دانشجویان و فارغ التحصیلانِ رشته‌های علوم یاورانه، مددکاران اجتماعی، روانشناسان، جامعه‌شناسان، مدیران و مربیان مهدهای کودک، پرستاران و سایر اصناف تخصصیِ اجتماعی مفید و موثر است.
فارغ از توجه به این کتاب که به زعم بنده در مقابل اهمیتِ موضوعِ پیدایشِ یک جامعه‌ی تاب‌آور، قطره‌ای در اقیانوس هم نخواهد بود، تأکید بنده به توجه و اهمیت قائل شدن به مؤلفه‌های تاب‌آوری چه در حوزه‌ی روانشناختی و چه اجتماعی، آموزشِ مؤلفه های اصلیِ تاب‌آوری، متناسب‌سازیِ آموزش‌ها و بومی‌سازیِ آنها متناسب با نظام فرهنگی اجتماعی کشوراست. فراموش نکنیم تحقق یافتنِ رشد و توسعه‌ی انسانی در جامعه‌ی ما و هرگونه برنامه‌ریزی جهت پیشرفت و توسعه‌ی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جز با توجه همه‌جانبه به آموزش فراگیر و نهادینه‌سازِ تاب‌آوری که مسلماً به پیدایش یک جامعه‌ی توانمند با بهداشت روانیِ بالا و در نهایت «تاب‌آور» خواهد انجامید، میسّر نمی‌شود.
عرصه تاب آوری کشور ارث پدری هیچکس نیست
مدیر و موسس خانه تاب آوری ایرانیان در پایان این گفتگو تأکید نمودند متأسفانه میزان مشارکت نویسندگان و پژوهشگران حوزه های روانشناختی پیرامون مبحث تاب آوری بسیار پایین است و این یکی از آسیبهای شناسایی شده در این عرصه تلقی می گردد. وی اظهار داشت عرصه تاب آوری کشور ارث پدری هیچکس نیست و مختص یک گروه خاص و یا در انحصار فعالیت یک یا دو سایت نمی باشد، به همین ضرورت رسانه مددکاری اجتماعی ایرانیان با چندین رسانه زیرمجموعه تحت مدیریتش، از همه علاقمندان به حوزه تاب آوری دعوت به عمل می آورد تا آثار خود اعم از ویدئو، یادداشت و مقالات مرتبط با مبحث تاب آوری را جهت انتشار در رسانه هوشمند اطلس فارسی، خانه تاب آوری ایرانیان و نیز باشگاه تاب آوری ایرانیان ارسال نمایند تا انشاالله شاهد افزایش کمی و کیفی در مسیر تولید محتوای تخصصی در حوزه تاب آوری ایران باشیم.
مصاحبه و گردآوری: مریم ساحلی