هشدار برای شما که علاقه زیادی به تاریخ و اسطوره دارید و گمان می‌کنید فیلم سیصد می‌تواند گزینه خوبی برای تماشا باشد، باید بدانید در اشتباه هستید! با تماشای این فیلم هیچ بار علمی به شما افزوده نخواهد شد. با این حال در این مقاله قرار است ما به نقد فیلم 300 از منظر نماد و نشانه‌شناسی اساطیری و فرهنگی بپردازیم تا پرده از حقایق برداشته شود.
خلاصه فیلم سینمایی سیصد
خلاصه فیلم سیصد، ده سال از نبرد ایران و یونان می‌گذرد. خشایارشا که حالا جانشینی قدرتمند برای پدرش شده قصد دارد به آتن حمله کند و انتقام مرگ پدرش را از یونانیان بگیرد. او به‌همراهی آرتمیس، نخستین دریاسالار زن، راهی نبرد با یونانیان می‌شود و جنگی عظیم میان دو ملت شکل می‌گیرد. در ادامه به نقد و بررسی فیلم سیصد می‌پردازیم.
وقایع را ملتی که در نبرد پیروز بوده‌اند شرح می‌دهند
همۀ ما این جمله را بارها شنیده‌ایم که «تاریخ را فاتحان می‌نویسند» مثل نبرد ایرانیان و اسکندر مقدونی که می‌توانید برای آگاهی بیشتر از این اتفاق نقد فیلم الکساندر را نیز بخوانید. اگر کمی فکر کنیم می‌بینیم در جنگ‌های بزرگی همچون سالامیس و ماراتون، که میان ایرانیان و یونانیان درگرفته بود، با آن همه کشتاری که رخ داده است، بدون‌شک روایت نبرد را ما از زبان ملتی که پیروز شده و جان سالم به‌در برده‌اند می‌شنویم نه مردگانی که قادر به بازگویی نیستند!
در کتیبه‌های باستانی به‌جا مانده از خشایارشا، هیچ سندی مبنی بر پیروزی بر یونانیان نمی‌بینیم؛ پس برای استناد باستانی تنها راه رجوع به اسناد تاریخ‌دانان بزرگی چون هرودوت است! در ادامۀ نقد فیلم سیصد که فیلمی مرتبط با اسطوره در سینما است، به اهمیت نویسندگان در عصر باستان می‌پردازیم.
هرودوت؛ ایرانیان را قابل ستایش می‌دانست
بخش بسیار زیادی از دانش ما دربارۀ نبرد سالامیس و مارتون، برگرفته از کتاب تاریخ جهان نوشتۀ هرودوت است؛ نویسندۀ یونانی که علاقه بسیاری به ایرانیان دارد و فرهنگ ایران را تمدنی دور از دروغ و ناپاکی معرفی می‌کند؛ این در حالی است که در تحلیل فیلم سیصد سپاه ایران به شکل دیو و یا مردمی مخوف نمایش داده شده است. خشایارشا در کتیبه‌ها همواره به یاری اهورامزدا تأکید دارد. این شاه بزرگ در فیلم سینمایی سیصد انسانی به دور از ایمان دیده می‌شود.
آیسخولوس؛ نمایشنامه نویسی که در ماراتون حاضر بود
ما به شما خواندن نمایشنامه پارسیان اثر آیسخولوس را پیشنهاد می‌دهیم! نمایشنامۀ بی‌نظیری که برخلاف داستان فیلم 300، فرهنگ و اساطیر ایران و یونان را شرح می‌دهد. آیسخولوس که خودش در این جنگ حاضر بوده، به خوبی در این نمایشنامه شرح می‌دهد که در این نبرد چه اتفاق‌هایی رخ داده است.
نکته مهم دروغ بزرگی است که فیلم سینمایی سیصد به شما دربارۀ مرگ داریوش شاه می‌گوید. داریوش شاه بر اثر بیماری می‌میرد؛ در حالی که در فیلم سینمایی سیصد وی به دست فرمانده سپاه یونیان کشته می‌شود!
آرتمیس؛ الهه‌ای از یونان یا زنی جنگجو از ایران؟
آرتمیس نام یکی از ایزدبانوهای محبوب در میان یونانیان است. همچنین آرتمیس نام دریاسالار و فرمانده نظامی ایرانی در دوران هخامنشیان بود. این اشتراک مهم نکته مثبتی در این فیلم است اما در عین‌حال این توجه نیز ضعف بزرگی در فیلم 300 دارد؛ چراکه آرتمیس در ایران باستان خواهر آریوبرزن سردار شجاعی بود که با وی در جنگ‌های زیادی جنگید.
معرفی کردن آرتمیس به‌عنوان دختری از یونان باستان که در ایران پرورش یافته است و ما مستندات بسیاری از ایرانی بودن او داریم، یک اشتباه بزرگ برای سازندگان فیلم سینمایی سیصد است.
نقد فیلم سیصد؛ عاشق خشایارشا شد
بر خلاف روایت‌های شفاهی باستان، که در آن آرتمیس عاشق خشایار شاه شده است، در فیلم ما عشق دیگری را می‌بینیم. اگرچه نمی‌توان آن را جزو دروغ های فیلم 300 به‌شمار آورد، اما فیلم سینمایی سیصد آرتمیس دل به فرمانده سپاه یونان می‌بندد که این علاقه کاملاً ساختۀ ذهن نویسندگان فیلم سینمایی 300 است.
نقش فرهنگ در فیلم سیصد نادیده گرفته شده است
اگر قرار باشد یک فیلم اسطوره‌ای خوب ساخته شود، باید به فرهنگ و جامعه‌ای که دربارهً آن صحبت می‌شود پرداخت. آیین و مراسم‌های مشخص مردمان آن سرزمین، تن‌پوش و ابزار جنگ؛ حتی ظروف و غذایی که می‌خورند همه اهمیت ویژه‌ای دارند. در نقد فلیم سیصد می‌بینیم که به هیچ‌یک از این موارد پرداخته نشده است که ما در ادامه به اهمیت این نکات بیشتر اشاره می‌کنیم.
لباس و ابزار جنگ هیچ‌کدام از دو ملت معرفی آنان نیستند
همۀ ما شنیده‌ایم که در جنگ‌ها، سپاهیان را بر اساس لباس، و ابزاری که دارند می‌شناسند. حتی پس از پایان جنگ و در هنگام جداسازی اجساد نیز با این نشانه‌ها سربازان را می‌شناسند. در تحلیل فیلم سینمایی سیصد سپاهیان، بی‌هویت‌ترین مردمان جهان هستند. اگر شما از ابتدا این فیلم را تماشا نکرده باشید و ماجرای آن را نیز ندانید، هرگز نمی‌فهمید که جنگ میان چه کسانی و بر سر چه چیزی رخ داده است.
نمادهای حیوانات مقدس ایرانی ارزش خود را دست داده‌اند
حیوانات اساطیری برای هر ملت و خدایی مهم هستند، اما در تحلیل و معرفی فیلم سینمایی سیصد می‌بینیم که حیوانات اساطیری ایران با شکی متفاوت و کاملاً اهریمنی نشان داده می‌شوند.
اگر هنگام تماشای فیلم سیصد به تخت پادشاهی خشایارشا توجه کنید دو اسب را می‌بینید که اصلاً ظاهری باستانی ندارند. واضح‌ترین تفاوت این موجودات با فرهنگ ایران که می‌توانیم در نقد فیلم سیصد به آن اشاره کنیم گردن‌آویز و گوشواره اسب‌هاست.
هنگام دیدن فیلم 300، به شاخ‌های اسب‌ها توجه کنید دومین تفاوت، شاخ‌های این اسب‌هاست که به‌شکل مار درآمده‌اند. باید بدانید که پایه‌های تخت شاهان ایران از شیر ساخته می‌شد نه سم چهارپایان. این موضوع نشان می‌دهد سازندگان فیلم سیصد هیچ ارزشی برای فرهنگ جوامع قائل نشده‌اند.
ایرانیان اهورامزدا را خدای یگانه می‌دانستند
برای پاسخ دادن به بخشی از این سؤال که چرا فیلم 300 ضد ایرانی است باید بگوییم که ایرانیان دینی تک خدایی داشتند و هریک از ایزدان دیگر نیز نیرویی از اهورامزدا را وام‌دار و فقط در حال انجام اعمال نیک بودند.
برخلاف یونانیان که خدایانشان هم‌زمان می‌توانستند خوب یا بد باشند؛ اما در ایران باستان خدایان و ایزدان نیک محسوب می‌شوند و دیوانِ همراهِ اهریمن بدکارانی هستند که باید از آنان دوری کرد.
در کتیبه‌های خشایارشا بارها اشاره شده که شاه می‌گوید من این تخت را از اهورامزدا وام دارم؛ اما در فیلم سینمایی سیصد می‌بینیم که خشایارشا نه‌تنها به اهورامزدا ایمان ندارد، بلکه خودش را خدا می‌داند!
نقد فیلم‌های اساطیری در سایت اهل سینما
در این مقاله دربارۀ نقد فیلم سیصد صحبت کردیم. روشن است که جامعه‌ای که فرهنگی اصیلی و تمدنی استوار دارد، هیچ‌گاه دربرابر چنین فیلم‌هایی که برساخته از تخیلات ساندگان آن است سرتعظیم فرود نمی‌آورد. نادیده گرفته شدن دو فرهنگ مهم و بی‌همتای ایران و یونان باستان در فیلمی که دربارۀ نبرد این دو سرزمین ساخته شده است، تبری محکم بر ریشه اعتماد مخاطبان به سازندگان این فیلم بود.
اگر به خواندن نقد فیلم‌های اساطیری علاقه‌مندید، ما به شما توصیه می‌کنیم به سایت اهل سینما سربزنید. تلاش نویسندگان و منتقدان سایت اهل سینما این است که بهترین، علمی‌ترین و تخصصی‌ترین نقدهای ممکن را به شما ارائه دهند تا از آگاهی بیشتری برخوردار شوید و با دقت و لذت بیشتری به تماشای فیلم‌های مورد علاقه خود بپردازید. کافی است سری به سایت اهل سینما به آدرس www.fromcinema.com بزنید و نقدهای نویسندگان این سایت را بخوانید.