فرهنگ امروز: رضا غلامی دبیر دومین کنگره علوم انسانی‌اسلامی درباره تفاوتهای کمی و کیفی این کنگره با اولین کنگره علوم انسانی‌اسلامی، به فرهنگ امروز گفت: در کنگرهی اول عمدتا مباحث ما روی فلسفه علوم انسانی‌اسلامی و تبیین مفهوم و مبنای علوم انسانی‌اسلامی متمرکز شده بود. مقالاتی که هم برای کنگره ارسال شده بود، بخش قابل توجهی از آنها مربوط به همین موضوع بود. اما در کنگره دوم تا حدی ما از این بحث عبور کردیم و وارد لایههای عمیقتری از بحث شدیم. تعداد کمیسیونها بیشتر شدند و برای خیلی از رشتههای علوم انسانی کمیسیون تخصصی دایر کردیم. و محدودیتی هم قائل نشدیم که مقالهای در لایههای عمیقتر حتا با نگاه کاربردی در کمیسیونها مطرح بشود. آنچه که برای ما مهم هست سطح علمی - پژوهشی مقاله و برخورداری آن از استانداردهای علمی است. و تا حد زیادی مقالاتی که اینجا ارائه شدند و یا بعدا چاپ میشوند، از چنین مختصاتی برخوردار هستند. و لذا میشود گفت که محصول این کنگره به نوعی یک تولید علمی به حساب میآید. این کنگره، حدود ۱۲۰ مقاله و بلکه بیشتر، مقالهی علمی - پژوهشی میتواند در اختیار جامعهی علمی قرار بدهد که این میتواند مرجع بسیار ارزشمندی باشد برای کسانی که میخواهند تحقیق کنند و کار علمی انجام بدهند؛ البته با یک فاصلهای این مقالات چاپ میشود. ولی اگر کسی در حین برگزاری کنگره در برنامه شرکت کند شاید بتواند ۵ یا ۶ مقاله را خودش مستمع باشد؛ که آن هم برای بسیاری از دانشجویان و پژوهشگران قابل بهرهبرداری است.
رئیس مرکز پژوهشهای علوم انسانی‌اسلامی صدرا در پاسخ به علت عدم حضور چهرههای نامآشنا در این حوزه چون حمید پارسانیا، سعیدزیباکلام، خسرو باقری و دیگران، اظهار داشت؛ اگر در کمیسیونهای تخصصی حضور داشته باشید، تقریبا در هر کمیسیون شما با اساتید بسیاری روبهرو میشوید که ممکن است شهرت آنها به اندازهی افرادی که نام بردید، نباشد اما در حوزهی تخصصی خود افرادی معتبر و کارکشته به حساب میآیند؛ کتابهای متعدد دارند، و به کتابها و مقالاتشان ارجاعات فراوانی نیز صورت میگیرد. اتفاقا معتقدم یکی از تفاوتهای کنگره سال پیش و کنگره امسال، همین حضور گستردهتر چهرههای دانشگاهی است؛ منتها نه فقط چهرههای دانشگاههای پایتخت. حتما ملاحظه کردید ما برای امسال دانشگاه شیراز، تبریز، اصفهان را داشتیم. در واقع دانشگاههای خارج از پایتخت هم در حال پیوستن به این حرکت هستند. و بعضی از اساتید برجستهی این دانشگاهها که استاد تمام نیز هستند، در هیات رییسهها حضور دارند و یا به یکی از کمیسیونهای تخصصی مقاله ارائه دادهاند. اما آنطور که انتظار میرود، شاید افراد مشهوری نباشند. به نظر من هم از جهت حضور نخبگان حوزوی و هم نخبگان دانشگاهی، پیشرفت خوبی حاصل شده است.
نکتهای که لازم است در اینجا به آن اشاره کنم این است که لزومی ندارد وقتی یک کنگره ملی برگزار میشود، همه حضور پیدا کنند یا اگر بخشی حضور نداشته باشند ما برای آن یک تفسیر خاصی درست کنیم. بالاخره ممکن است افرادی وقت داشته باشند یا وقت نداشته باشند، یا سلیقهی کسی به مدیریت علمی یک کنگره بخورد یا اینکه نخورد. آنچه که مهم است، ببینیم کنگره آیا توانسته بر اساس موازین علمی یک محتوای خوبی را جمعآوری بکند و نیز ارائه و مورد نقد قرار بدهد. اگر این شاخص مهم لحاظ شود در ارزیابی یک کنگره، میتوانیم یک قضاوت درستی نسبت این کنگره داشته باشیم.
غلامی در خصوص مشارکت فعال دانشگاههای کشور در کنگره افزود: در گذشته فقط تلاش میشد دانشگاههای مستقر در تهران در این عرصه وارد شوند. اما الان ما بیش از این، پیشنهاد داشتیم که بیایند و مسئولیت کمیسیونها را بر عهده بگیرند. برای امسال ۳ دانشگاه بسیار مهم کشور یعنی اصفهان، شیراز و تبریز عهدهدار مسئولیت کمیسیونها شدند؛ شاید سال آینده این تعداد افزایش پیدا کند.
نکتهی بعدی که لازم است به آن دقت داشته باشیم و آن که ما همچنان که موافق داریم یعنی کسانی که با ایدهی علوم انسانی‌اسلامی موافق و همراه هستند که البته اکثرت اساتید ما اینگونه هستند، ممکن است صد در صد با هم اشتراک نظر نداشته باشند، ولی اکثریت اساتید ما همسو و همراه هستند و دوست دارند علوم انسانی ما متحول شود. منتها عدهای را هم داریم که موافق نیستند، عدهای از روشنفکران سکولار را داریم که از موقعیتهای خوبی برخوردار هستند، در مسندهای مهمی هم همیشه در این چند دهه حضور داشتند، علیرغم اینکه میگویند در طول این سالها طرد شدیم یا عذر ما را خواستهاند، اصلا این طور نبوده است. در بیشتر دانشگاههای مهم کشور، آنها در گروهها حضور دارند، مسئولیت گروهها را عهدهدار هستند و حتا اجازه نمیدهند که مخالفانشان به عنوان استاد و به عنوان عضو هیات علمی وارد گروهها شوند. به جد جلوگیری میکنند و حتا یک نوع انحصار در ترکیب هیات علمی بعضی گروههای مهم دانشگاهی به وجود آوردهاند. طبیعی است این مخالفان نه تنها حضور پیدا نمیکنند بلکه ممکن است به این حرکت معترض هم باشند. ما اعتراض را امری طبیعی میدانیم، احترام هم برای آنها قائل هستیم؛ اما توصیهی ما این هست که به جای اینکه رفتار تبلیغاتی و سیاسی بشود با این نوع حرکتها، سر میز مناظره و کرسی های علمی آزاد اندیشی بیایند. و از مناظره و بحث طفره نروند. جای بحث علمی و تخصصی سالن آمفی تئاتر در حضور دانشجویان کارشناسی که تخصص آنها هیچ ارتباطی با آن بحث ندارد، نیست. جای بحث تخصصی عالی، مجامع عالی است. با اساتید و مجامعی که امکان نقد آرا را فراهم کردهاند. در این مجامع حضور پیدا کنند، با آنها با کمال احترام بحث میکنیم. و مطمئن هستیم خیلی از مخالفان هم اگر با ماهیت دقیق تحول علوم انسانی آشنا شوند با این حرکت همراه خواهند شد.
دبیر دومین کنگره علوم انسانی‌اسلامی درباره پراکندگی مراکز تحقیقاتی و پژوهشی تحول علوم انسانی اینکه این مساله آیا نقطهی آسیب این حوزه نمیباشد، گفت: خیر. بلکه این تنوع را ما باید به رسمیت بشناسیم. یعنی تنوع فینفسه چیز بدی نیست؛ حتا موازیکاری. اگر موازیکاری مضر نباشد خیلی جاها مفید خواهد بود. چون با رویکردهای مختلف، موازیکاری انجام میشود و با یک رویکرد واحد انجام نمیشود. البته این نکتهای که در مورد پراکندگی حوزهها به عنوان نقطهی آسیب به آن اشاره شد، از این جهت بله، خوب است همکاری صورت بگیرد. زیرا ظرفیتهای علمی ما در علوم انسانی کم است و بهتر است با هم همافزایی و همکاری داشته باشیم. در همین حرکتی که ما شروع کردیم، گفتم بیش از ۳۰ یا ۳۸ مرکز علمی- تحقیقاتی مشارکت واقعی دارند یعنی در بخشهای مختلف کار، حضور دارند.
از طرفی از جهت تعداد مراکزی که در تحول علوم انسانی حضور دارند و در حال کار با هم هستند، ما به جز این حرکت صدرا، یک حرکت رسمی در کشور داریم که بارها اعلام آمادگی کردیم که با این حرکت رسمی که در شورای عالی انقلاب فرهنگی به وجود آمده است همکاری و همراهی داشته باشیم؛ که آن دوستان هم ظاهرا خیلی دیدگاه ما را نمیپسندند و بلکه بعضی جاها هم به این کاری که ما میکنیم، انتقاد دارند. این انتقادات هیچ اشکالی هم ندارد، فکر میکینم حق آنها است که انتقاد بکنند و حق ما هم این است که اگر ما هم احساس کردیم که همسویی کامل با آنها نداریم یا انتقاد داریم به نوع حرکت آنها، حرکت خود را با قوت ادامه بدهیم. و این حرکت یک حرکت صفی است و یک حرکت ستادی نیست.
رضا غلامی در انتها افزود؛ ما خود را در مقام سیاستگذار نمیبینیم؛ ما خود را در مقام مجموعهای میبینیم که در حال انجام کار علمی است. لذا هیچ احساس رقابتی هم با آنها نمیکنیم.