به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان؛ شب گذشته برنامه "معرفت" شبکه چهار سیما با حضور دکتر "غلامحسین ابراهیمی دینانی" استاد دانشگاه به موضوع بررسی "شاهنامه فردوسی" به روی آنتن رفت.
در ابتدای برنامه دکتر "اسماعیل منصوری لاریجانی" استاد دانشگاه و مجری برنامه "معرفت" گفت: شاهنامه فردوسی یک دریایی خروشان از معارف، حکمت، اخلاق، روان شناسی، حماسه و ادبیات بوده درواقع یک دایرة‌المعارف است.
زینت همه بحث‌هایی که در ۶۰ هزار بیتی که در شاهنامه هست، هر داستان را با خطبه توحیدی آغاز می‌کند و به دلیل داشتن مضامین بلند از حضور استاد ابراهیمی دینانی بهره می‌بریم.
وی فرازی از شاهنامه فردوسی را خواند:
سپاس از جهاندار هر دو جهان/ شناسنده هر آشکار و نهان
نگهدار خورشید و دریا تویی/ خدایی سرا و ثریا تویی
بترسید او را ستایش کنید/ شب تیره پیشش نیایش کنید
بدانید از کردگار جهان/ بد و نیک هرگز نماند نهان
که او هست برتر زهر برتری/ توانا و داننده از هر دری
دو گیتی پدید آید کاف و نون/ چه فرمان دهی برفرون
ابراهیمی دینانی گفت: همه اشعاری که از حکیم فردوسی قرائت کردید از آغاز توحید است ولی توحیدی که فردوسی با زبان حماسه سخن گفته است. نخست در مورد حماسه و فردوسی صحبت می‌کنم.
وی ادامه داد: فردوسی مرد بزرگی که اساس تاریخ و زبان فارسی ما است و کمتر مورد توجه بوده بدون تردید در این ۶۰هزار بیتی که در شاهنامه آمده جنبه‌ایی از تاریخ ایران این سرزمین پربرکت است.
این استاد دانشگاه افزود: دشمنان ایران سعی کردند که تاریخ این کشور را نابود کنند اما فردوسی تاریخ را به زیباترین وجه زنده نگه داشته است. چون انسان موجودی تاریخی بوده و انسان خود را در آیینه تاریخی می‌بیند. انسان وقتی خود را دید بقیه چیزهایی که در دنیا وجود دارد را می‌بیند همچنین انسان در درون تاریخ زندگی و نمی‌تواند بیرون آن زندگی کند. فردوسی هم از این قاعده مستثنی نیست منتها به تاریخ خود آشنا بوده که چطور آن را بیان کند.
وی ضمن اشاره به طرح این سوال که آیا این ۶۰ هزار بیت فردوسی که از شاهنامه آمده تاریخ شعر یا حماسه است اظهار داشت: به طور حتم محاکمات شعری و حماسی است و تقلید نیست فردوسی این اشعار را از کسی تقلید نکرده اما محاکمات شاعرانه با حقیقت موازی بوده و وجهی از حقیقت دارد.
ابراهیمی دینانی گفت: نخستین حماسه سرای زبان فارسی حکیم فردوسی است.
این استاد دانشگاه در خصوص چیستی حماسه تصریح کرد: تنها انسان زبان حماسه دارد، چون انسان یک موجود آرمانی است انسان‌های بزرگ آرمان‌های بزرگ دارند و برای رسیدن به آرمان کوشش می‌کند و همچنین برای رسیدن به آرمان بزرگ شجاعت لازم است.
وی ادامه داد: وقتی آرمان بزرگ را با شجاعت قوی همراه کنیم، زبان انسان حماسی می‌شود درواقع تعریف حماسه اینگونه می‌شود که بیان بزرگ‌ترین آرمان‌ها با شجاعانه‌ترین حرکت‌ها است.
ابراهیمی دینانی عنوان کرد: حماسه انواع مختلفی دارد همچون کمدی، تراژدی و دارم که در یونان باستان وجود داشته است. دو تمدن بزرگ در روزگار گذشته وجود داشته اولی یونان باستان و دومی ایران باستان که در مقابل یکدیگر بودند. در یونان حماسه هومر مطرح بوده است. هومر از تراژدی سخن گفته، تراژدی واژه غم‌انگیز یعنی جایی که انسان با فاجعه روبرو می‌شود و دو طرف تراژدی خود را حق می‌دانند و دو حقیقت با هم برخورد کرده و یکی را شکست داد.
وی اظهار داشت: دنیای امروز بیشتر ادبیات یونان را به تراژدی می‌شناسد. فرق تراژدی یونان با حماسه فردوسی چیست؟ تراژدی در یونان جنگ انسان با سرنوشت بوده در یونان شرک رواج داشته چون آنها به خدایان قائل بودند یعنی بیش از یک خدا داشتند البته متفکران قبل از سقراط، آنها سرنوشت زندگی خود را در دست خدایان می‌دانستند.
ابراهیمی دینانی گفت: جنگ بین خدایان و انسان شروع می‌شود و تراژدی از اینجا شروع می‌شود پس اساس تراژدی جنگ و برخورد است. اما تراژدی فردوسی به گونه‌‌ای دیگر بوده، در حماسه فردوسی تراژدی جنگ بین انسان و خدا نیست و این در فرهنگ یونان است.
وی ادامه داد: در کتاب فردوسی در این ۶۰ هزار بیت که توحید موج می‌زند اصلا جنگ خدایان و شرک مطرح نیست، توحید محض است. اگر جنگی در شاهنامه هست، پیکار بین نیک و بد است، "بد" که "خدا" نیست، آنها به خدایان قائل بودند اما فردوسی به یک خدای واحد، احد و یکتا اعتقاد داشت.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: در اصطلاح فردوسی جنگ بین یزدان و اهریمن است و سرانجام در این جنگ اهریمین مغلوب خواه شد خدا فراسوی نیک و بد است.
ادامه دارد...