فرهنگ امروز/ سارا فرجی: پارسال این موقع‌ها قیمت‌کتاب به اندازه‌ای بالا رفته بود که حتی اگر میخواستی یک کتاب ساده و معمولی هم برای کسی هدیه عید بخری، با دیدن قیمت آن پشیمان می‌شدی و برق از سرت می‌پرید، چه برسد به خریدن کتابهای نفیس و گرانبها برای افراد بزرگسال خانواده که شعر و غزل و حکایت دوست دارند. اما با پایین آمدن قیمت کاغذ در این مدت اخیر همه امیدوار بودند که قیمت‌های کتاب پایین بیاید که البته این اتفاق رخ داد اما نه آن قدر که توقع داشتیم، بنابراین هنوز که هنوز است قیمت کتاب نسبت به گذشته گران است و هنوز متهم ردیف اول این ماجرا کاغذ است؛ به همین منظور به سراغ علیرضا اسماعیلی، رئیس موسسه تالیف و نشر آثار هنری (متن) که در این اوضاع نابسامان کتاب و گرانی کاغذ و سایراقلام مرتبط با نشر کتاب، علاوه بر متون تخصصی، کتابهای نفیس و فاخر نیز منتشر می کند رفتیم تا از اوضاع چاپ و نشر و مسائل و مشکلات این کار بیشتر بدانیم. این مؤسسه ناشر تخصصی کتابهای هنری است.
اسماعیلی با اشاره به اینکه رکود بازار نشر و کتاب فقط به دلیل قیمت بالای کاغذ نیست، گفت: نه فقط کاغذ بلکه سایر هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم تولید کتاب از جمله لیتوگرافی، چاپ، صحافی، حمل و نقل، انبارداری، دستمزد، حقوق نویسنده و مترجم و غیره نیز افزایش یافته است و نباید همه گرانی‌ها را از چشم کاغذ دید. با اینکه در حال حاضر قیمت‌ها کمی به ثبات رسیده است اما هنوز نوسان وجود دارد و همین نوسان برنامه‌ریزی برای آینده را دشوار می‌کند.
اسماعیلی ادامه داد: اساسا مبنای قیمت گذاری کتاب در ایران به این صورت است که 30 تا 40 درصد از قیمت پشت جلد سهم توزیع‌کننده و کتابفروش است، حدود 40 درصد هم هزینۀ تمام‌شده کتاب است و 20 تا 30 درصد مابقی سود ناشر است، منتهی این سود پس از فروش تمام تیراژ به دست ناشر می‌رسد که ممکن است، به ويژه در خصوص كتاب‌هاي تخصصي، چند سال به طول انجامد؛ البته قیمت‌گذاری با تیراژ ارتباط مستقیم دارد به این صورت که هرچه تیراژ پایین بیاید قیمت کتاب بالا می‌رود، بنابراین کتابهای تخصصی که تیراژ فعلی آنها اغلب 1000 نسخه است و در مواردی از این هم کمتر می‌شود، معمولاً جنبۀ سودآوری ندارند و يا بسيار پايين است.
وی همچنین توضیح داد: از طرفی ضعف‌های قانونی در مورد حقوق مؤلف و پدیدآور باعث می‌شود که وقتی در بازار کتاب تقاضا برای یک اثر پیدا می‌شود عده‌ای سودجو کتاب را به صورت غیرقانونی تکثیر و عرضه می‌کنند و این آسیبی جدی در حوزه کتاب است که متاسفانه این کار در شهرستان‌ها که اهرم نظارتی ضعیفتر است، بیشتر انجام می شود.
اسماعیلی افزود: در ایران نیز مانند اکثر نقاط جهان نظارتی بر قیمت‌گذاری کتاب وجود ندارد بلکه قیمت‌گذاری هر کتابی بستگی به ناشر دارد، چون ناشران اغلب چیزی که متداول است را رعایت می‌کنند و به مشکلی برای قیمت‌گذاری کتاب بر نمی‌خورند بخصوص این ضوابط برای ناشرانی که تولید علم می کنند و تاثیرگذارند کاملاً معلوم و مشخص است.
اسماعیلی همچنین در خصوص اینکه کتاب را باید به عنوان یک کالا دانست یا خیر گفت: البته کتاب هم کالاست، کتاب خرید و فروش می‌شود و تولید آن هزینه دارد، منتها کالایی فرهنگی است و معیارهایی که برای یک ارزشگذاری کتاب در نظر گرفته می‌شود، جنبۀ فرهنگی هم دارد.
این فعال فرهنگی درباره چگونگی انتخاب اثر برای موسسه متن گفت: موسسه متن فقط آثاری را برای انتشار انتخاب می‌کند که ارزش علمی آنها محرز باشد و اغلب کتابهای این موسسه در حوزه فلسفه هنر، زیبایی‌شناسی، هنرهاي تجسمي، هنرهاي صناعي، نسخ خطی هنر، معماری و شهرسازی، نمایش و سینما و کتابهای نظری این حوزه‌هاست که این کتاب‌ها را معمولاً کارشناسان و گروه‌های علمی در مؤسسه و فرهنگستان هنر انتخاب می‌کنند؛ به عنوان نمونه بناست که در فعالیت‌های تازه‌ای که پیش رو داریم به سراغ آثار هنری ایران در کشورهایی برویم که کمتر شناخته و معرفی شده‌اند مثل مجموعه دو جلدی شاهکارهای هنری ایران در لهستان که چندی پیش رونمایی شد.
اسماعیلی در خصوص اسپانسرهایی که در چاپ کتاب هایی نظیر شاهنامۀ طهماسبی و شاهکارهای هنر ایران در لهستان با مؤسسة متن همکاری کرده‌اند گفت: با توجه به ارزش آثار فاخری که موسسه منتشر می کند و شأن فرهنگستان هنر ما تنها با عدۀ معدود و ویژه‌ای از حامیان مالی می‌توانیم همکاری کنیم. به عنوان مثال در چاپ کتاب «شاهنامه شاه‌طهماسب» که یک کتاب فاخر و باارزش و یک اثر ملی است با همكاري موزة هنرهاي معاصر و مساعدت بانک پاسارگاد، از طريق پيش‌خريد كتاب و یا «دانشنامة مهر و حکاکی در ایران» تألیف محمدجواد جدی با کتابخانة مجلس و یا مجموعه دو جلدی «شاهکارهای هنر ایران در مجموعه‌های لهستان» که به تازگی رونمایی شد با بانک توسعه صادرات مشارکت کردیم. مؤسسة متن سعي دارد از طريق فروش كتاب و جذب مشاركت هزينه‌هاي خود را تأمين كند.
اسماعیلی همچنین با تمایز قائل شدن بین کتاب لوکس و نفیس گفت: «متن» کتاب نفیس منتشر می‌کند نه لوکس و تزئینی، به عبارتی کتاب هایی منتشر می‌کند که در درجۀ اول ارزش تاریخی، علمی و هنری دارد و در کنار آن نفیس و زیبا هم هست.
رئیس موسسۀ متن در پایان در خصوص آثار تازه منتشر شده این موسسه گفت: به تازگی كتاب‌هايي همچون محموعة دو جلدي نفيس و ارزشمند «شاهكارهاي هنر ايران در مجموعه‌هاي لهستان» سرويراستار تادئوش مايدا و مترجمان سيدداود طبايي‌عقدايي و مهدي مقيسه به دو زبان فارسي و انگليسي، «دانشنامة مهر و حكاكي در ايران» تأليف محمدجواد جدي، «شاهنامة شاه طهماسب» ( اين اثر نفيس و ارزشمند چاپ و صحافي شده و بزودي رونمايي خواهد شد)، «جلدسازي ايرانيان (از سلجوقيان تا قاجاريه)» تأليف مصطفي رستمي، «مسجد جامع اصفهان» تأليف اوجينيو گالديري و ترجمة عبدالله جبل‌عاملي، جلد چهارم «زيبايي‌شناسي آكسفورد» ترجمة نريمان افشاري و سيدمحمدمهدي ساعتچي و «باستان‌شناسي حوزة هليل‌رود؛ جنوب شرق ايران: جيرفت» به كوشش يوسف مجيدزاده و محمدرضا ميري منتشر شده‌اند.
از نسخ خطي و گنجينه‌هاي هنر ايران در موزه‌هاي خارج از كشور نيز نسخة خطي سه مثنوي از خواجوي كرماني (معروف به نسخة هماي همايون به خط ميرعلي تبريزي) با مشاركت دانشگاه شهيد باهنر كرمان و مس سرچشمه و نيز شاهكارهاي هنر ايران در مجارستان با مشاركت شركت سرمايه‌گذاري خارجي ايران در دست اقدام است كه در نيمة اول سال آينده منتشر خواهند شد. همچنين كتاب‌هايي در دست آماده‌سازي و چاپ است كه اميدواريم تا زمان نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران در ارديبهشت سال آينده منتشر شوند، از جمله در حوزة فلسفة هنر، جلد پنجم «زیبایی‌شناسی آکسفورد»، «فرهنگ تاریخی زیبایی‌شناسی» با ترجمة فریبرز مجیدی، «هنر و ارزش» تألیف جورج دیکی با ترجمة مهدی مقیسه و «تاریخ زشتی» نوشتة امبرتو اکو با ترجمة هما بینا و کیانوش تقی‌زاده انصاری و نیز كتاب ارزشمند معماري صدر اسلام، اثر كرسول و ترجمة مهدي گلچين‌عارفي همچنین ویراست جدید دانشنامة زیبایی‌شناسی که در سال 84 منتشر شده بود با افزودن 30 مقاله جدید و ویرایش کلی متن قبلی در دست اقدام است كه اميدواريم سال آينده چاپ شود.