نام کتاب: علم و عقلانیت نزد پل فایرابند

نویسنده: غلام‌حسین مقدم حیدری

ناشر: نشر نی

چاپ: 1393

تعداد صفحات: 150 صفحه

قیمت: 9 هزار تومان

فرهنگ امروز: فایرابند در کتاب «وقت‌کشی؛ اتوبیوگرافی پاول فایرابند» (1995) آخرین اثر مکتوبش که یک سال پس از  مرگش منتشر شد، می‌گوید «در طول زندگی فلسفی‌ خود همواره بر مفاهیمی هم‌چون دموکراسی، سنت و حقیقت نسبی تکیه می‌‌کردم اما سرانجام متوجه شدم این مفاهیم به همان اندازه خشک و انعطاف‌ناپذیرند که حقیقت، واقعیت و عینیت، مواردی که دید مردم و شیوه‌های بودن آن‌‌ها را در جهان محدود می‌‌کند.»
پل فایرابند فیلسوف معاصر علم در وین به دنیا آمد. آرای او یکی ا ز جنجال‌برانگیزترین فلسفه‌ها درباره «عقلانیت» و‌ به‌ویژه «عقلانیت علم» است. او معتقد است عصر روشنگری با تأکید بر عقلانیت سعی کرد تا حاکمیت کلیسا را به چالش کشد و بدین‌گونه زمینه را برای مهیا شدن آموزه‌هایی هم‌چون آزادی، برابری و فردگرایی فراهم آورد. اما به تدریخ عقلانیت که گمان می‌شد عالی‌ترین وجه آن را می‌توان در علم یافت، خود سنتی شد که جایگزین کلیسا گردید و تمام امور انسانی را در زیر سیطره خود قرار داد. فایرابند با پژوهش‌های فلسفی و تاریخی خود سعی می‌کند نشان دهند نه‌تنها علم مثل اعلای عقلانیت نیست، بلکه عقلانیت خود سنتی در میان سنت‌های دیگر است نه برتر از آن‌ها.
کتاب «علم و عقلانیت نزد پل فایرابند» را غلام‌حسین مقدم حیدری تهیه و تنظیم و نشر نی به تازگی آن را وارد بازار کتاب کرده است. این کتاب قصد دارد با بازسازی آرای فایبرند درباره‌ی عقلانیت علم و بررسی پیامدها و پارادوکس‌های آن، از بدفهمی فلسفه او اجتناب کند، آن‌چه فلسفه فایرابند همواره با آن مواجه بوده است.
کتاب از چهار فصل تشکیل شده است؛ در فصل اول نویسنده مروری بر برخی از مهم‌ترین نظریه‌های عقلانیت در علم را بیان می‌کند. در فصل دوم تحت سه مقوله نقد مشاهدات و داده‌های حسی، نقد سازگاری و منطقی بودن، و نقد روش نقدهای فایرابند بر عقلانیت بازسازی شده است. فصل سوم ابتدا به بررسی وضعیت علم در جهان معاصر می‌پردازد و نشان می‌دهد علم در جهان ما به یک اسطوره بدل شده است، اسطوره‌ای که تمام جوانب زندگی ما را در بر گرفته است. سپس پیامدهای نقد عقلانیت هم‌چون مناقشه‌ی عینیت، نسبی‌گرایی سنت‌ها و جامعه‌ی آزاد بررسی می‌شود و در فصل آخر پارادوکس‌های موجود در بحث‌ها و استدلال‌های فایرابند در سه بخش پارادوکس روش، پارادوکس عقلانیت و پارادوکس نسبی‌گرایی شرح و بسط داده می‌شود.