سوژه، گفتمان و علوم انسانی
مهران صولتی
ناشر: دات
تعداد صفحات: 160 صفحه
قیمت: 9 هزار و 800 تومان
کتاب «سوژه، گفتمان و علوم انسانی» مبتنی بر پژوهشی است پیرامون سوبژکتیویته، تأثیرات گفتمان و پدیدارشناسی سلطه. نویسنده در این اثر با ابتنا بر رویکرد جامعه‌شناسی انتقادی می‌کوشد مناسبات درونی فرایند سلطه را به منزله‌ی یک پدیدار اجتماعی بررسی کند.
به اعتقاد مهران صولتی، انسان مدرن رهاشده از جبرهای سخت‌افزاری که مسیر شکوفایی استعدادهای او را مسدود کرده بود، در کمند نرم‌افزاری گرفتار آمد که بیش از هرچیز محصول غلبه‌ی عقلانیت صوری بر عقلانیت ذاتی بود. آرمان‌های رفیع عصر روشنگری همچون آزادی، خردگرایی و حقوق بشر در چنبره‌ی جبر تکنولوژیک، توسعه‌ی تک‌خطی و پیشرفت کمی گرفتار آمد و سلطه پیچیده، پنهان و ناملموس عصر مدرن را رقم زد. پدیده‌ای که بر خلاف دوران پیشامدرن، مبتنی بر توافق حداکثری دو سویه‌ی سلطه‌گر ـ سلطه‌پذیر در پذیرش و تداوم آن بود. «سرگذشت سوژه در جامعه‌شناسی»، «گفتمان‌های علوم انسانی»، «سوژه و مکانیسم‌های سلطه» و «از زبان سلطه تا سلطه‌ی زبان» عناوین پنج فصل کتاب است.
در فصل نخست تحولات سوژه در علوم انسانی به نحو عام و جامعه‌شناسی به طور خاص بررسی می‌شود. نگارنده در این فصل کوشیده است با مرور نقش ساختارگرایانی چون دورکیم و مارکس در بنیاد نهادن جامعه‌شناسی، زمینه‌های شکل‌گیری رویکردهای تنگ‌دامنه‌تر همچون پژوهش‌های وبر را تحلیل کند. در ادامه نیز با بیان آرا و نظریات جامعه‌شناسان متأخری چون گیدنز و بوردیو به عنوان صاحبان رویکرد تلفیقی به رابطه‌ی میان کنش و ساختار پرداخته می‌شود.
در فصل دوم نویسنده پس از عرضه‌ی گزارشی از تحولات عصر روشنگری به تفاوت‌های میان دکارت و کانت از حیث تأثیرگذاری بر سوژه می‌پردازد. تفاوت‌هایی که منجر به شکل‌گیری سه گفتمان عمده‌ی اصالت جهان، اصالت انسان و اصالت عقل می‌شود. در فصل سوم جامعه‌شناسی و روان‌شناسی از حیث تعلق به گفتمان، رویکردهای رایج، هدف، موضوع، روش و نیز تأثیرات سرکوب‌کننده و رهایی‌بخش بر سوبژکتیویته مورد بحث قرار می‌گیرد.
در فصل سوم نگارنده در تلاش است با ایجاد تمایز میان دو مقوله‌ی «قدرت» و «سلطه» به درک عمیق‌تری از این پدیدار دست یابد. به باور او یکی از مهم‌ترین پرسش‌های مطروحه‌ی امروز، پرسش از چگونگی تبدیل قدرت به سلطه است. امری که در دنیای مدرن به صورت عام، فراگیر و پنهان اتفاق می‌افتد.
معرفی مکانیسم‌هایی که نقطه‌ی اتصال دو سویه‌ی سلطه‌گر ـ سلطه‌پذیر در تمامیت‌بخشیدن به فرایندهای سلطه‌اند و معرفی استراتژی‌هایی که طرفین را از درگیر بودن در فرایند سلطقه غافل می‌کند، فصل چهارم کتاب را شامل می‌شود.
و فصل پایانی کتاب به چگونگی خلق سلطه‌ی نظام‌های اجتماعی مدرن می‌پردازد. نظام‌هایی که می‌کوشند با برقراری کارآمدترین و هماهنگ‌ترین روابط میان خرده‌نظام‌های چهارگانه، استیلایی به‌مراتب پیچیده‌تر و موثرتر از عصر مدرن را بر کنشگر تحمیل نمایند.