فضا به مثابه پشتیبان
نگاهی به رویکردهای پدیدارشناسانه در هنر مدرن
فواد فراهانی
ناشر: چشمه
تعداد صفحه: ۳۱۲ صفحه
قیمت: ۶۰ هزار تومان
فراهانی در این کتاب تلاش کرده با استفاده از حرکت‌های رفت و برگشتی بین افراد، جریان‌ها، رویدادها و زمان‌های مختلف، ارتباط برخی تحولات هنری را که از قرن بیستم تا امروز متولد شده‌اند، برای مخاطب خود مشخص کند. پیوندها و اشتراکات این جریانات و برنامه‌های زیبایی‌شناسانه با در نظر داشتن آن لحظه در پرتوِ پدیدارشناسی هوسرل در ارتباط با تحویل پدیدارشناسانه، زنجیره‌ای ادامه‌دار را به نحوی شگفت‌آور در برابر چشمانم آشکار ساخت؛ و حال به یاری این شگفتی است که می کوشد روایتی از تجربه این حرکت و این پیوستار داشته باشد. روایت این کتاب از بیابانی از احساس خالص مالویچ شروع می‌شود و با گذر از توپیای کانستراکتیویسم، برنامه‌ای را دنبال می‌کند که هدفش تجربه‌پذیر ساختن پدیده خالص است: «نور و فضا»، جنبش دهه ۱۹۶۰ گروهی از هنرمندان کالیفرنیای جنوبی که فهم متفاوتی از هنر را پیشنهاد می‌کنند. هنر آن‌ها نه کمی، بلکه کیفی است و این «کیفیت» احساس و ادراک می‌شود. این جریانی از هنر است که در مقابل مفهوم (کانسپت)، ادراک (پرسپشن) را می‌نشاند و با حساس ساختن حواس، به دنبال تجربه خود واقعیت است نه بازنمایی آن؛ این هنر به چیزی فراتر از ماده دست می‌یابد که حتی شروع و پایانی هم ندارد. کتاب در فصل اول به بازگفت کانستراکتیویسم در مقام هنر ادراک می‌پردازد و بینش بنیادکاوانه آن را رویکردی پدیدارشناسانه (اندیشیدن به ساختار پدیده‌ها) برمی‌شمارد؛ و با تعریف پدیدارشناسی به عنوان «رفتن به سراغ سرآغازهای هر شناختی»، در فصل دوم برخی از مهم‌ترین هنرمندان معاصر را معرفی می‌کند که در ایران کم‌تر آشنا هستند. این هنرمندان با فعالیت در طیف وسیعی از رسانه‌ها، شکل‌های بیانی متعددی را تجربه کرده‌اند و توانسته‌اند ماهیت هنر را به چالش کشند.
عناوین بخش‌های مختلف این کتاب به‌ترتیب عبارت است از: اولِ سخن، جست‌وجوی ابزار جدید بیان، فصل اول (اتوپیای کانستراکتیویسم…)، بعد از جنگ جهانی دوم، فصل دوم (هنر نور و فضا…)، آخرِ سخن.
در فصل دوم کتاب، برخی از هنرمندان معاصر معرفی می‌شوند که در ایران کم‌تر شناخته‌شده هستند. این کار با تعریف پدیدارشناسی به عنوان ابرازی برای رفتن به سراغ سرآغازهای هر شناختی، انجام شده است. هنرمندانی که در فصل دوم کتاب معرفی می‌شوند، با فعالیت در طیف وسیعی از رسانه‌ها، شکل‌های بیانی متعددی را تجربه کرده و موفق شده‌اند ماهیت هنر را به چالش بکشند.