شناسهٔ خبر: 64766 - سرویس کتاب و نشر

رویدادهای مهم حوزه تاریخ و سیاست در سالی که گذشت/ تسریع در دیجیتال شدن اسناد در کنار همایش‌های گوناگون

برگزاری جایزه‌ها، بازگشایی موزه‌ها، تسریع در دیجیتال شدن اسناد، نکوداشت و بزرگداشت اهالی تاریخ، سیاست، ایران‌شناسی و زبان‌شناسی و برپایی پررونق همایش‌ها به صورت برخط از اتفاقات مهم 1400 است که اهالی تاریخ و سیاست در آنها حضور یافتند ضمن این‌که در اغلب این همایش‌ها گسترش ارتباطات با مورخان و پژوهشگران خارجی و بحث و گفت‌وگو با آنها نیز مورد توجه قرار گرفت.

فرهنگ امروز: در سالی که گذشت اتفاقات بسیاری در حوزه فرهنگ رقم خورد که بخشی از آن‌هادر نوع خود جالب و تازه بود و بعضی از رویدادهای هم به عادت سال‌های پیش تکرار می‌شد هر چند برخی از اتفاقات و همایش‌ها در زمینه تاریخ، سیاست، باستان‌شناسی و ایران‌شناسی به دلیل اپیدمی کووید 19 دچار وقفه شده بود اما امسال به صورت آنلاین برگزار و اتفاقات دیگری نیز به هر دو صورت مجازی و فیزیکی برپا شد. در این میان آن‌چه با سرعت بیشتری پیش رفت بخش اسناد است، اسناد چه در دیجیتال شدن و چه در تبادل میان ایران و کشورهای دیگر بیشتر از سایر حوزه‌های در زمینه تاریخ و سیاست رونق یافت. شاید این رونق بیشتر به دلیل وضعیتی باشد که پاندومی به وجود آورده است و پژوهش‌های تاریخی و سیاسی باید با دسترسی آسان‌تر پیش بروند و در دسترس قرار گرفتن اسناد یکی از راه‌های تسهیل پژوهش‌های از این دست است. همچنین نکوداشت استادان، برگزاری جوایز، راه افتادن موزه‌های جدید که همه با رویه جدید سعی در خدماتدهی به اهل پژوهش و فرهنگ دارند. در این گزارش از ابتدای فروردین 1400 تا پایان اسفند همین سال مروری به وقایع روی داده در زمینه تاریخ، سیاست، باستان‌شاسی و ایران‌شناسی بر اساس اخبار و گزارش‌های ثبت شده در خبرگزاری ایبنا دارد.




راه‌اندازی جایزه احمد اقتداری
محمدصادق رحمانیان، دبیر جایزه احمد اقتداری با بیان این‌که احمد اقتداری دهم مرداد سال ۱۳۸۷ در نامه‌ای از او خواسته تا با هماهنگی خانم امید اقتداری برخی از کتاب‌های او را چاپ کنند و عواید حاصل از آن را به مصارف فرهنگی برسانند، گفت: در همین نامه نیز به جایزه فرهنگی احمد اقتداری اشاره شده است، که پس از دو سال از درگذشت این دانشمند، تمهیدات این جایزه فراهم شده تا علاوه بر زنده نگه داشتن یاد او، ظرفیت‌های تازه و جدیدی را برای مطالعات در حوزه جنوب ایران ایجاد کنیم.


افتتاح کتابخانه خانه کٌرد در سنندج
مدیرکل میراث فرهنگی و صنایع دستی کردستان با اشاره به راه‌اندازی و ساماندهی کتابخانه موزه مردم‌شناسی خانه کٌرد سنندج گفت: این کتابخانه با بیش از ۱۲ هزار جلد کتاب نفیس در اختیار پژوهشگران است.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کردستان، کتاب‌های موجود در کتابخانه را در حوزه‌های معماری، تاریخ، باستان‌شناسی، مرمت، مردم‌شناسی، زبان ادبیات کردی و غیره عنوان کرد و افزود: در حال حاضر این مکان فرهنگی دارای بخش‌هایی از جمله، سالن مطالعات، بخش اداری، بخش نگهداری کتاب‌ها و مخزن است.

«موزه مردم‌شناسی مناطق کُردنشین» یا «خانه کُرد»، بزرگترین موزه مردم‌شناسی مربوط به یک قوم در ایران است. مرحله نخست پروژه خانه کُرد که عمارت آصف را به خود اختصاص داده، شامل، نگارخانه و حیات ورودی، حمام، غرفه‌های زندگی شهری، مکتب خانه، قلاب بافی، زیورآلات، بخش کشاورزی، مشاغل و فنون، بخش اسناد و عکس‌های تاریخی، اتاق خان، بخش پوشاک، غرفه شکار، غرفه صنایع دستی، غرفه بخش مطبخ زندگی روستایی، کتابخانه و مرکز اسناد است.


اختصاص یک شماره نشنال جئوگرافیک به ایران
مجله نشنال جئوگرافیک یک قرن پیش در سال ۱۹۲۱ میلادی شماره ویژه‌ای را همراه با عکس‌های متنوع به سرزمین ایران اختصاص داده بود.

 مجله معروف نشنال جئوگرافیک که از سال ۱۸۸۸ به صورت ماهانه و مداوم منتشر می‌شود و یکی از پرمخاطب‌ترین مجلات تمام دوره‌ها محسوب می‌شود، درست ۱۰۰ سال پیش یعنی در آوریل ۱۹۲۱، شماره ویژه‌ای را در ۱۶۴ صفحه به سرزمین ایران اختصاص داده بود که شامل ۱۱۰ عکس گوناگون و جالب توجه از نقاط مختلف و مردم ایران می‌شود.


موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی فرهنگی
آیین افتتاحیه موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی فرهنگی سوم خردادماه با حضور چهره‌هایی چون هرمز همایون‌پور، گلی امامی، منصوره اتحادیه، ژاله آموزگار، احمد سمیعی گیلانی، علی دهباشی، اشرف بروجردی، رسول جعفریان،‌ هادی خانیکی، مهدخت معین و جمعی از اهالی فرهنگ در محل انتشارات علمی فرهنگی برگزار شد.

نادره رضایی، مدیر انتشارات علمی فرهنگی گفت: تولید و انتشار ۱۰۰۰کتاب الکترونیک در سال ۹۹ با همکاری کتاب‌خوان‌های الکترونیک فیدیبو و طاقچه و ۱۰۰۰ کتاب دیگر تا پایان سال ۱۴۰۰؛ راه‌اندازه اپلیکیشن اختصاصی کتابخوان علمی و فرهنگی و تولید کتاب‌های صوتی و استفاده از تکنولوژی‌ واقعیت افزوده در حوزه کتاب کودک و نوجوان صورت پذیرفت.


معرفی ۱۰۰ میراث ناملموس ایران به دو زبان
شماره جدید کتاب مجله «گردشگر مثبت» با عنوان «صد گنج عیانِ نهان در میراث ناملموس ایران» با معرفی ۱۰۰ میراث ناملموس ایران به صورت دوزبانه (فارسی و انگلیسی) و مصور منتشر شد.

 
بزرگداشت مقام علمی و فرهنگی بلوکباشی
مراسم بزرگداشت مقام علمی و فرهنگی دکتر علی بلوکباشی مردم شناس برجسته، مولف و مترجم به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی چهارشنبه ۹ تیرماه ۱۴۰۰ در فضای مجازی برگزار شد.

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی گفت: این استاد برجسته کشور در یکی از مصاحبه‌های خود دریافتِ دقیق خود از فرهنگ ایرانی را بیان نموده و به‌درستی به وجود دو فرهنگ در جامعۀ ایرانی اشاره می‌کند: «در شهرهای ایران عموماً دو فرهنگ متفاوت از یکدیگر وجود دارند: یکی فرهنگ گروه‌ها و جوامعی که هنوز بافت سنتی آن کم و بیش حفظ شده، و دیگری فرهنگ گروه‌ها و جوامعی که در خط فناوری مدرنیت یا تجدد قرارگرفته‌اند. بنابراین در زمینۀ مطالعۀ فرهنگ در شهرهای ایران امروز مردم‌نگاران با دو نوع فرهنگ و مجموعه‌ای از کنش‌ها و تفکرات و باورهای مردمی سروکار دارند که در زندگی روزمره در دو قلمرو سنت و مدرنیته فعالیت می‌کنند و با وجود تمایز این دو فرهنگ، با یکدیگر نیز درآمیخته‌اند.مردم‌شناس در تحقیق موضوعات مربوط به شهر لازم است رویکردی دقیق به تکثر فرهنگی و سیال بودن فرهنگ در جامعۀ شهری و تعارضات فرهنگی و تقابل مدرنیته با سنت، [داشته] و [با ادراک] مشکلات و معضلات ناشی از آنها بکوشد تا در تحقیقاتش به نتیجۀ مطلوب برسد.


کهن‌ترین نسخه نویافته شاهنامه در کتابخانه ملی
نسخه نویافته یکی از کهن‌ترین شاهنامه‌ها که در کنار نسخه سعدلو از نسخ کهنِ قرن هشتم هجری در زمره قدیمی‌ترین نسخه‌های موجود در ایران به شمار می‌آید، در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شود.

ابوالفضل خطیبی، شاهنامه‌پژوه به تشریح نسخه نویافته یکی از کهن‌ترین شاهنامه‌ها که در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شود، پرداخته و گفته است: کهن‌ترین نسخه تاریخ‌دار، ولی ناقص شاهنامه مورخ ۶۱۴ ق در کتابخانه شهر فلورانس و کهن‌ترین نسخه کامل آن، مورخ ۶۷۵ق در موزه بریتانیا در لندن نگهداری می‌شوند. می‌توان گفت هیچ یک از نسخه‌های محفوظ در کتابخانه‌های ایران چندان قدیمی و معتبر نیستند و به تصحیح شاهنامه چندان کمکی نکرده‌اند.

این عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: بنا بر فهرستی از نسخه‌های شاهنامه که ایرج افشار فراهم آورده است؛ کهن‌ترین نسخه تاریخ‌دار موجود در کتابخانه‌های ایران نسخه مورخ ۸۰۹ ه.ق است که در کتابخانه مجلس سنا (شماره ۱۱۱۵) نگهداری می‌شود. پس از آن نسخه معروف به شاهنامه بایسنقری مورخ ۸۳۳ ق است که در کتابخانه کاخ گلستان نگهداری می‌شود.


تقدیر جشنواره فارابی از نگهبان و آموزگار 
در مراسم اهدای دوازدهمین جایزه فارابی که به دلیل شیوع کرونا به صورت مجازی و صرفا با حضور تعداد محدودی از برگزیدگان داخلی با رعایت دقیق پروتکل‌ها برگزار شد، صاحبان 19 اثر «برگزیده» یا «شایسته تقدیر» در بخش داخلی، هفت برگزیده در بخش بین الملل و همچنین ۱۱ شخصیت برگزیده در سایر بخش‌ها اعم از شخصیت پیشکسوت علوم انسانی و اسلامی، شخصیت پیشگام علوم انسانی و اسلامی، مترجم برتر، نظریه‌پرداز برجسته، انجمن علمی و نشریه علمی برگزیده با حضور مقامات علمی و کشوری معرفی و تقدیر شدند.

 در مراسم تقدیر از برگزیدگان دوازدهمین جشنواره بین‌المللی فارابی از زنده‌یاد دکتر سید اسعد شیخ‌الاسلامی، زنده‌یاد دکتر داود فیرحی و مرحوم دکتر عزت‌الله نگهبان به عنوان شخصیت‌های پیشگام علوم انسانی و اسلامی، دکتر ژاله آموزگار، آیت‌الله سیدمحسن خرازی، دکتر سیدمحمد رضوی و دکتر ضیاء موحد به عنوان شخصیت‌های پیشکسوت علوم انسانی و اسلامی، دکتر محمدرضا ریخته‌گران به عنوان نظریه‌پرداز برجسته و دکتر منوچهر صانعی دره‌بیدی به عنوان مترجم برتر تقدیر شد.


دانشنامه ایران‌شناسی به زبان روسی
دانشنامه ایرانیستیکا به‌عنوان اولین دانشنامه ایران‌شناسی به زبان روسی چهارشنبه این‌هفته با امضای تفاهمنامه دو طرف ایران و روس، به‌طور رسمی کار خود را آغاز می‌کند.

مؤسسه مطالعات ایران و اوراسیا «ایراس»، این‌موسسه پروژه بزرگ نخستین دانشنامه ایران‌شناسی به زبان روسی (ایرانیستیکا) را با همکاری دانشگاه دولتی سن پترزبورگ و دانشگاه تهران کلید زده که مراسم امضای تفاه‌منامه مربوط به آن، بین طرفین ایران و روس، چهارشنبه ۵ خرداد برگزار می‌شود.
 
در تدوین این دانشنامه که به اصلی ترین منبع شناخت ایران برای روس‌زبانان جهان تبدیل خواهد شد، اساتید ایران‌شناسی داخل کشور و ایران‌شناسان روس همکاری خواهند داشت.


رونمایی از اثری تاریخی بعد از 170 سال
ماجد مردوخ روحانی با اشاره به اینکه کتاب تاریخ اردلان درحقیقت آیین تمام نمای تاریخ کُردها است، گفت: مستوره اردلان هم شاعر و هم ادیب بود و تاریخ را هم شاعرانه و ادیبانه نوشت و همین باعث شده متن کتاب او خشک و خسته‌کننده نباشد بلکه دارای متنی شاعرانه و ادیبانه باشد.

ویراستار کتاب تاریخ اردلان در ابتدای این مراسم با بیان اینکه نسخه خطی از تاریخ اردلان سال 1328 توسط ناصر آزادپور چاپ شد، اظهار کرد: این نسخه علاوه بر نایاب بودن دارای نواقصی هم بود که سال 1384 اقدام به چاپ نسخه دیگری از این کتاب کردم که وقایع موجود در آن تا سال 1250 شرح داده شده بود.

کتاب تاریخ اردلان تالیف مستوره اردلان که چاپ نخست آن به بیش از 170 سال پیش برمی‌گردد با چاپ و ویرایش جدید و ویراستاری جمال احمدی آیین یکی از پژوهشگران کردستانی منتشر شد.


یکصدمین سال تاسیس حوزه علمیه قم
در آستانه یکصدمین سال تاسیس حوزه علمیه قم، دبیرخانه این همایش با هدف تدوین تاریخ حوزه علمیه و پاسداشت مجاهدت‌های مراجع و فضلاء، به ویژه حضرت آیت‌الله‌العظمی شیخ عبدالکریم حائری یزدی، احیاگر حوزه مقدسه قم آغاز به کار کرد.
 
این دبیرخانه در نظر دارد با تولید آثار علمی، پژوهشی، سمعی و بصری به مناسب صدمین سال تاسیس حوزه علمیه قم، خواستگاه تاریخی حوزه قم و نقش اثرگذار این حوزه در تاریخ معاصر ایران را واکاوی کند.


 مسجدجامعی، قائم مقام مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی
طی حکمی از سوی کاظم موسوی بجنوردی، بنیادگذار، سرپرست علمی و رئیس مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی)، احمد مسجدجامعی به سمت قائم‌مقامی ریاست این مرکز منصوب شد.


معرفی نامزدهای نهایی جایزه اندرزگو
اعلام نامزدهای نهایی بخش «روایت تاریخ و تاریخ شفاهی» دومین جایزه شهید اندرزگو
سه نامزد نهایی بخش «روایت تاریخ و تاریخ شفاهی» دومین دوره جایزه شهید سیدعلی اندرزگو از بین 137 کتاب ارزیابی‌شده توسط داوران معرفی شدند.

بر این اساس داوران این بخش سه کتاب «از رضانام تا رضاخان» نوشته هدایت‌الله بهبودی از انتشارات موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، «روز آزادی زن» نوشته سمیه ذوقی از انتشارات راه‌یار و «گوهر صبر» نوشته طیبه پازوکی از انتشارات سوره مهر را منتخبان هیأت داوران دومین دوره جایزه شهید اندرزگو در بخش روایت تاریخ و تاریخ شفاهی معرفی کردند.


پیر لکوک؛ ایران‌شناس و دانشمندی جامع‌الاطراف
پروفسور پیر لکوک، منتخب ⁠بیست‌ و هشتمین جایزه ادبی و تاریخی محمود افشار به پاس بیش از پنجاه سال مطالعه و تحقیق جدی در زمینه فقه‌اللغه ایرانی و فرهنگ و ادیان ایران باستان شد.

پیر لکوک، ایران‌شناس و دانشمندی که در سه موضوع بسیار گسترده و شاخص: زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، اوستاشناسی و شاهنامه‌پژوهی سرآمد ایران‌شناسان روزگار خویش است. اخیرا بنیاد موقوفات افشار جایزه بزرگ خود را به این دانشمند عالی مقام اهدا کرد. بدیهی است که این اقدام ارزشمند بنیاد موقوفات افشار شایسته تقدیر بسیار است و سبب می‌شود تا دانشمندانی که عمر خود را به پژوهش راستین در فرهنگ ایران عزیز مصروف می‌دارند به نحوی مورد دلجویی قرار گیرند.


تدوین دانشنامه سندشناسی
حوریه سعیدی، هدف از تدوین دانشنامه سندشناسی را ارائه راهنمای کاربردی به پژوهشگران در حوزه‌ سند تاریخ معاصر و کارشناسان آرشیو اسناد عنوان کرد.

معاون پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به تدوین نخستن دانشنامه سندشناسی که به همت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران انجام شده است، گفت: دانشنامه به مجموعه گسترده‌ای از اطلاعات بشری گفته می‌شود که محتوای آن بر یک محور مشخص و با ترتیبی معین در کنار هم قرار می‌گیرد تا علاقه‌مندان و محققان، هنگام جستجو درباره موضوع تعیین شده به سهولت بتوانند پرسش خود را یافته و به‌عنوان مأخذ و منبع مورد استناد در پژوهش به آن اعتماد و استناد کنند.


همکاری ایران و ارمنستان در نسخ خطی
واهان دِر غِوُندیان، رئیس انستیتو و موزه نسخ خطی ماتناداران ایروان با حضور در رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان با سید حسین طباطبایی، رایزن فرهنگی کشورمان دیدار و در خصوص همکاری‌های مشترک به بحث و تبادل نظر پرداخت.

طباطبایی در سخنانی، انستیتو نسخ خطی ماتناداران را یکی از ذخایر مهم فرهنگی و علمی در ارمنستان دانست که گنجینه‌ای کم نظیر از نسخ خطی را در قفقاز جنوبی در بر دارد و به سبب وجود نسخه‌های خطی و آثار نفیس ایرانی و اسلامی در آن چونان دریچه‌ای به جهان پر رمز و راز هنر و فرهنگ ایرانی، کام هر پژوهشگر علاقه‌مندی را سیراب می‌سازد.

رایزن فرهنگی کشورمان در ارمنستان، تعمیق و گسترش همکاری با این انستیتو را از اولویت‌های رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران دانست و با اشاره به برنامه‌های مشترک اجرا شده که آخرین آن برگزاری سخنرانی ـ نمایشگاه میراث ایرانی در جهان در این انستیتو بود، از فراهم شدن زمینه برگزاری کارگاه آموزشی ترمیم نسخ خطی فارسی توسط یکی از اساتید برجسته ایرانی در ماتناداران خبر داد.


اسناد تاریخی پست موزه می‌شود
دومین مرکز پست موزه مدرسه دنیا در شهرستان دلگان از توابع سیستان و بلوچستان، دو مرکز با عنوان پست موزه در شهرهای سبزوار و زنجان و یک موزه تمبر نیز در چاپارخانه میبد در آستانه روز جهانی پست افتتاح می‌شود.

 در این موزه‌ها گزیده تمبرهای قبل و بعد از انقلاب و مجموعه‌ای از پاکت‌های تمبر، نامه‌های کمیاب خارجی و همچنین مجموعه‌ای از اقلام قدیمی موزه‌ای در حوزه ارتباطات به نمایش گذاشته می‌شود.


همکاری آستان قدس با موزه هنر اسلامی لوور پاریس
موزه آستان قدس رضوی و موزه هنر اسلامی لوور پاریس در جلسه وبیناری، با طرح زمینه‌های مشترک، ابعاد مختلف همکاری‌های دوجانبه در امر موزه‌داری را مورد بررسی قرار دادند.

در  این جلسه سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با مدیر موزه هنر اسلامی لوور پاریس، ابعاد مختلف همکاری‌های دوجانبه بررسی شد. برگزاری نمایشگاه‌های مشترک، همکاری و انجام پژوهش‌های مشترک در حوزه مرمت و معرفی آثار تاریخی و فرهنگی، برگزاری نشست‌های تخصصی و آموزشی از طریق وبینار، همکاری فنی و علمی در طراحی و ساخت بنای جدید موزه رضوی و تبادل انتشارات تخصصی در حوزه موزه‌ها و نسخ خطی در قالب عقد تفاهم‌نامه از مواردی بود که در این نشست مطرح شد.


نمایه‌سازی اسناد حکومتی دوره قاجار
مدیر مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی با اعلام اتمام کار نمایه‌سازی مجموعه‌ای نفیس از اسناد دوره قاجار و پهلوی، از امکان دسترسی محققان به این اسناد از طریق کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی خبر داد.

محمدهادی زاهدی با بیان این‌که ورود اطلاعات این اسناد و نمایه‌سازی آنها بیش از 8 ماه به طول انجامیده است، اظهار کرد: این اسناد شامل 1070 شماره اموالی، 3400 برگ سند و 2200 کاربرگ از سال‌های 1220 تا 1344 هجری قمری هم‌زمان با دوره قاجار و همچنین 1304 تا 1310 دوره پهلوی است.


اهدا کتاب‌های ساجدی به کتابخانه دانشگاه تهران
مجموعه اهدایی دکتر طهمورث ساجدی صبا، عضوهیأت علمی گروه زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه تهران و نائب رئیس اسبق انجمن ایران‌شناسی به کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران بالغ بر حدود 3000 مجلد کتاب است.

این مجموعه ارزنده شامل کتاب و مجلات به زبان فارسی و فرانسه در حوزه مطالعات ایران‌شناسی و ایران‌شناسان، تاریخ، فرهنگ و ادبیات ایران است. با توجه به حوزه تخصصی دکتر ساجدی صبا در زمینه ادبیات تطبیقی، بخش اعظمی از این مجموعه اهدایی نیز در همین زمینه است.


برگزاری دومین همایش دوسالانه باستان‌شناسی
آیین گشایش دومین همایش دوسالانه بین‌المللی انجمن علمی باستان‌شناسی ایران با موضوع «باستان‌شناسی، مردم و مدیریت میراث فرهنگی در ایران و انیران» با همکاری پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری چهارشنبه 12 آبان 1400 برگزار شد. در نخستین بخش تخصصی این همایش، استادان برجسته و پیشکسوت باستان‌شناسی ایران، از جمله دکتر حکمت‌الله ملاصالحی از دانشگاه تهران، سیدمنصور سیدسجادی، سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی شهر سوخته و عباس علیزاده، عضو مؤسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو سخنرانی کردند.

حکمت‌الله ملاصالحی، استاد گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران نخستین سخنران بخش تخصصی این همایش با موضوع «نامعاصربودگی، سرگشتگی تاریخی و آشفتگی هویتی» بود. او با ابراز تاسف از وضعیت افغانستان به آشفتگی در وضعیت باستان‌شناسی ایران اشاره کرد و گفت: دهه‌هاست رشته نوبنیاد باستان‌شناسی زیر سقف دانشکده‌ها و دانشگاه‌ها تدریس می‌شود و باستان‌شناسان ما وارد فعالیت‌های باستان‌شناسی هم شده‌اند و در کارشان موفق هم بوده‌اند. ما نیز به تبعیت از غربیان موزه بنیاد نهاده‌ایم، اما این‌ها همه لزوما به معنای آن نیست که ما باستان‌شناسی را همان‌گونه فهمیده‌ایم که دانشمندان و باستان‌شناسان غرب درک کرده‌اند و فهمیده‌اند!


آیین برگداشت سسمار در شیراز
آیین بزرگداشت محمدحسن سمار، پژوهشگر و باستان‌شناس در مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان فارس برگزار شد. در این مراسم که با حضور شماری از اهالی فرهنگ، هنر و رسانه به میزبانی مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس برگزار شد، کورش کمالی سروستانی، با بیان اینکه سیزدهمین روز از پاییز سال 1313؛ شیراز؛ آغازه شکوهی ماندگار را تجربه می‌کند، عنوان کرد: چشمانی به جهان هستی گشوده می‌شود تا بعدها در طرح‌واره‌ای از اندیشه، احساس و آرزو، هنر ماندگار این سرزمین، هویتی ماناتربیابد؛ دلباختگی او به هنر والای سرزمینش در قابی از رنگ و نقش و تصویر، او را به‌سوی اندیشه‌ای بنیادین در پی‌ریزی طرحی ماندگار در این عرصه واداشت. نگاه مصمم و جستجوگرش، در گذر همه این سال‌ها، ظرایفی از هنر را کشف می‌کرد که بازتابش را در آثار تمام عیار هنری‌اش به تماشا گذاشته است؛ آنجا که نقطه عزیمتی برای ما به احساس و تفاخر به هنر ایرانی واگذاشته است؛ چکادی سترگ و روشنانی شگرف!


کتاب «‌‫ایران و آمریکا» در فهرست برتر نیویورک تایمز
«‌‫ایران و آمریکا» در فهرست 100 کتاب برتر روزنامه نیویورک تایمز قرار گرفت؛
کتاب «‌‫ایران و آمریکا» نوشته «جان قزوینیان»، روزنامه‌نگار و مورخ ایرانی‌آمریکایی به‌عنوان یکی از 100 کتاب در خور توجه روزنامه نیویورک تایمز انتخاب شده است.

در معرفی ویراستاران بخش کتاب روزنامه نیویورک تایمز از این اثر آمده است که این کتاب روابط طولانی و پرآشوب میان ایالات متحده و ایران را با روایتی روان و لطیف و آکنده از حکایات تلخ تصویر کرده و نشان می‌دهد که «تضاد میان آمریکا و ایران کاملا غیرضروری است.»


انتقال اسناد ایرانشهر به سیستان و بلوچستان
یکصد و 64 هزار برگ اسناد آرشیوی دادگستری شهرستان ایرانشهر که متعلق به اسناد حقوقی و مکاتبات مردمی متعلق به سال 1320 به بعد است به مرکز اسناد و کتابخانه ملی سیستان و بلوچستان انتقال یافت.

اسناد کارشناسی شده دادگستری شهرستان ایرانشهر به مرکز اسناد و کتابخانه ملی سیستان و بلوچستان انتقال یافت و اسناد آرشیو شده دادگستری ایرانشهر مربوط به اسناد حقوقی و مکاتبات مردمی متعلق به سال 1320 به بعد است.


تجلیل وزیر علوم از زهره زرشناس
زهره زرشناس به عنوان پژوهشگر برگزیده‌ کشور در گروه علوم انسانی تجلیل شد. او متخصص فرهنگ و زبان‌های باستانی و استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است.

زهره زرشناس، متخصص فرهنگ و زبان‌های باستانی، دانش‌آموخته دانشگاه تهران و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است. زرشناس کتاب‌هایی را در این حوزه به چاپ رسانده است که می‌توان افزون بر«درآمدی بر ایران‌شناسی» به «زبان و ادبیات ایران باستان»، «زن و واژه» و «میراث ادبی روایی در ایران باستان» اشاره کرد. از زرشناس بیش از 150 مقاله به زبان‌های فارسی و انگلیسی در مجلات معتبر علمی داخل و خارج کشور به چاپ رسیده است. «درآمدی بر ایران‌شناسی» عنوان کتابی است که در حوزه تاریخ ایران و ایران‌شناسی به قلم زرشناس از سوی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر شده و چندین بار بازچاپ شده است.


رونمایی از 40 عنوان کتاب در نکوداشت آیت‌الله شاهرودی
همزمان با برگزاری همایش نکوداشت آیت الله العظمی حسینی شاهرودی از مراجع تقلید شیعه، تعدادی از تالیفات این کنگره با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مشهد مقدس رونمایی شد.

در همایش شاهرود، ۵۵ جلد شامل کتاب‌های تایفی آیت الله العظمی سیدمحمود حسینی شاهرودی و کتاب‌هایی که درباره‌اش نوشته شده  و یک جلد کتاب رمان، دو مستند تلویزیونی با مخاطب فرهیختگان و عموم مردم و ۱۰ نمایشنامه رادیویی که در خصوص شخصیت ایشان تهیه شده است، رونمایی شد.

آیت‌الله سیدمحمود حسینی شاهرودی فرزند سیدعلی، در سال ۱۳۰۱ ق برابر با۱۲۶۲ ش در قلعه آقاعبدالله از توابع شهر بسطام در نزدیکی شاهرود به دنیا آمد و در 17 شعبان سال 1394 ق (14 شهریور 1353 ش) فوت کرد و مقبره ایشان در حرم حضرت امام علی (ع) در نجف اشرف واقع است.


«بامداد اسلام» دکتر زرین‌کوب روی پیشخان کتابفروشی‌ها
کتاب «بامداد اسلام» نوشته دکتر عبدالحسین زرین‌کوب برای بیست و چهارمین بار از سوی انتشارات امیرکبیر تجدید چاپ و روانه بازار نشر شد.

«بامداد اسلام» داستان آغاز اسلام و انتشار آن تا پایان دولت اموی را به زبانی فصیح و دلچسب روایت می‌کند. داستانی از پیدایش و توسعه شگفت‌انگیز این دین الهی که در روشنی تاریخ به وجود آمد. این کتاب جامع و پرمحتوا خواننده را با آن چه که از بدو تولد اسلام تا تاریخ گسترش آن روی داده است و نیز با شناخت کارهای عظیمی که در سایه  دین اسلام به وقوع پیوست، آشنا می‌کند.


نکوداشت محمدی، استاد دانشگاه تهران
به پاس ده‌ها سال خدمات علمی و انقلابی تالیف آثار ممتاز در عرصه انقلاب اسلامی، آیین‌ نکوداشت مقام علمی و فرهنگی استاد منوچهر محمدی با حضور و سخنرانی آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، آیت‌الله صدیقی، حجت‌الاسلام رضا غلامی و تعدادی دیگر از اساتید حوزه و دانشگاه، شامگاه سه‌شنبه  ۲۸ دی‌ماه جاری در محل مجموعه فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی (سرچشمه) برگزار شد.

آیت‌الله علی‌اکبر رشاد با حضور در این مراسم ضمن قدردانی از برگزار کنندگان آن گفت:
استاد منوچهر محمدی همه وجود و حیثیت و شب و روز خود را در راه انقلاب وقف کرده است. او با عمق وجود همراه انقلاب است و غم انقلاب را می‌خورد و برای این انقلاب تلاش می‌کند و زندگی خود را نیز صرف انقلاب کرده است. مجموعه آثار، کتاب‌ها و حتی منزل خود را نیز به مرکز مطالعات مربوط به انقلاب اسلامی تبدیل کرده است. خداوند مجاهدت‌های ایشان را ذخیره آخرت قرار دهد. به ایشان به خاطر این حالات روحی، انقلابی، جهادی، معنوی، ایثار، اخلاق خوش، تواضع و فروتنی و در عین حال بی‌پیرایگی تبریک عرض می‌کنیم.


جلوه‌های درخشان تاریخ فرهنگ و تمدن ایرانی
پیش‌نشست همایش بین‌المللی دو سالانه فرهنگ و زبان‌های باستانی، به‌همت پژوهشکده زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به‌صورت غیرحضوری برگزار شد. در این پیش‌همایش سیزده نفر از پژوهشگران و استادان به ارائه مقاله و سخنرانی پرداختند.

دکتر نصراله‌زاده، رئیس پژوهشکده زبان‌شناسی عنوان کرد: نخستین تجلیات اندیشه ایرانی به‌صورت شعر ظهور یافت که مبتنی بر عمیق‌ترین دیدگاه در خصوص خیر و شر بود. این سرودها که نامش گاهان است، به یک تعبیر مربوط به حدود 1200 سال پیش از میلاد است؛ این اندیشه ایرانی تأثیری مهم در اندیشه جهان آن روز داشته است. با مهاجرت ایرانیان، زبان اینان، به‌صورت شفاهی، گسترش یافت تا این‌که در زمان داریوش هخامنشی و در کتیبه بیستون یک زبان ایرانی، مشهور به فارسی باستان، به کتابت درآمد. از این زمان و با تأسیس دو سلسله دیگر ایرانی، یعنی اشکانیان و ساسانیان، دو گروه زبانی پهلوی اشکانی و فارسی میانه ساسانی در قلمرو این دو سلسله توسعه یافت.


 ورود بیش از 18هزار مدخل به اطلس مردم‌نگاری
رئیس پژوهشکده زبان‌شناسی گفت: کهن‌ترین اشاره‌ به تاریخ ایرانیان در یشت‌های اوستا است و ذکر نام ایران و جغرافیای ایرانی؛ با روی‌کار آمدن هخامنشیان باز این کتیبه بیستون است که نخستین تاریخ‌نگاری ما در آن نوشته شده است. با ظهور اشکانیان و ساسانیان تاریخ فرهنگ و تمدن ایرانی جلوه‌های تازه یافت.

علیرضا حسن‌زاده 27آذر 1400در تشریح فعالیت‌های این مرکز به برگزاری همایش بین‌المللی پیامدهای اجتماعی و فرهنگی کرونا بر حوزه‌های میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌فرهنگی خلاق و هنرهای سنتی اشاره کرد که  با ۷۳ پیش‌نشست و ۲۰ پنل علمی با مشارکت دانشگاه‌های سلجوق ترکیه، توبینگن آلمان، سوربن فرانسه، پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی و ... در قالب ۲۳۶ سخنرانی برگزار و در سامانه جهان اسلام ثبت شد.

او انجام ۳۷ پژوهش از جمله همکاری با دانشگاه گوته و توبینگن بر اساس تفاهم‌نامه در انجام پژوهش‌های مشترک تحقیق در زمینه تاثیرات کرونا و فجایع طبیعی چون زلزله و خشکسالی، انتشار ۹ جلد کتاب و ۸۶ مقاله شامل سه مقاله اسکپوس، هفت مقاله علمی‌پژوهشی و ۲۱ مقاله آی.اس.سی، ورود ۱۸هزار و ۳۰۰ مدخل به اطلس مردم‌نگاری و... را از دیگر فعالیت‌های این مرکز در سال پژوهشی گذشته خواند.


رونمایی از 25 هزار برگ سند تاریخ انقلاب در همدان
مجموعه‌ای نفیس از25 هزار برگ سند و بیش از 8 هزار قطعه عکس با موضوع انقلاب همزمان با ایام دهه فجر، متعلق به گنجینه مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران استان همدان رونمایی شد.

بخش قابل توجهی از اسناد و عکس‌های آرشیوی این نمایشگاه مربوط به فعالیت مبارزان همدانی، روحانیون و کسبه بازار و دانشجویان علیه رژیم شاهنشاهی می‌شود. همچنین قیام دانش‌آموزان و گزارش‌های روزانه ساواک مبنی بر تحت تعقیب قرار دادن افراد ذی‌نفوذ در شهر از دیگر موضوعات اسناد و عکس‌های این نمایشگاه است.


چاپ بیست و یکم «یادداشت‌های عَلَم»
مجموعه هفت‌جلدی «یادداشت‌های عَلَم» به‌تازگی توسط انتشارات معین به چاپ بیست و یکم رسیده است.

هفتمین‌جلد این‌مجموعه، که جلد آخر آن هم محسوب می‌شود، خاطرات علم را از سال ۱۳۴۶ تا ۴۷ شامل می‌شود و چاپ اول آن، سال ۹۳ به بازار نشر آمد و در نمایشگاه کتاب تهران عرضه شد که آذر سال 99 به چاپ بیستم رسید.

این‌ مجموعه توسط علینقی عالیخانی تدوین و ویراستاری شده است. علم، وزیر دربار محمدرضا پهلوی بود که به عقیده محققان، یکی از منابع خوب تاریخ معاصر ایران است. این یادداشت‌ها سال‌ها در یکی از بانک‌های سوئیس به امانت گذاشته شده بود که طبق وصیت علم باید ۲۰ سال پس از مرگش و مرگ شاه در دسترس عموم قرار می‌گرفت.


راه‌اندازی پایگاه ایران‌شناسی در یونان
به مناسبت چهل‌وسومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران؛به منظور معرفی جامعه و فرهنگ ایران معاصر به مخاطبان یونان، پایگاه ایرانشناسی «فرهنگ ایران» به زبان یونانی راه‌اندازی شد.

در این پایگاه بیش از 330 صفحه موضوعی و 800 صفحه متداخل وجود دارد که  از شیوه‌های استاندارد بهینه‌سازی برای جستجوی یا سئو برای ارتقاء رتبه بندی آن بهره‌برداری شده است. همچنین در این پایگاه بیش از 1600 عکس در صفحات مختلف و به صورت موضوعی از جامعه و فرهنگی ایران زمین منتشر شده است.

در بخش کتابخانه این سایت بیش از بیست کتاب در موضوع ایران و به زبان یونانی با استفاده از فناوری 3D Flipbook  قرار گرفته و در آینده قرار است کتاب های انگلیسی زبان نیز به این بخش افزوده شود. در بخش آموزش زبان فارسی بیش از 250 دقیقه فیلم آموزشی تولیدی این نمایندگی بار گزاری شده است.


همایش میراث مشترک ایران و هند
نشست‌های تخصصی همایش بین‌المللی «میراث مشترک ایران و هند: نسخ خطی (ظرفیت‌ها و چالش‌ها)» تشریح شد.

چهار نشست تخصصی با سرفصل‌های «حفاظت، نگهداری و مرمت نسخ خطی»،‌ «فهرست‌ها و فهرست‌نویسی نسخ خطی»، «هنر کتاب آرایی» و «نسخه پژوهی – متن پژوهی» در همایش بین‌المللی «میراث مشترک ایران و هند: نسخ خطی (ظرفیت‌ها و چالش‌ها)» به صورت مجازی برگزار شد.

در مراسم اختتامیه همایش بین‌المللی میراث مشترک ایران و هند مطرح شد:
نسخ خطی به عنوان میراث مشترک میان دو ملت ایران و هند جایگاه ویژه‌ای دارد
رایزن فرهنگی ایران درهند معتقد است، نسخ خطی از مهم‌ترین میراث مشترک و حافظه جهانی دو ملت ایران و هند است که جایگاه ویژه‌ای دارد و این کشور از جهت داشتن تنوع و تعدد نسخ خطی فارسی مثال‌زدنی است.


معرفی برگزیده سومین دوره جایزه سعی مشکور
محمدکاظم رحمتی؛ عضو هئیت علمی بنیاد دایره‌المعارف اسلامی و از پژوهشگران تاریخ ایران دوران اسلامی، برگزیده سومین دوره جایزه (سعی مشکور) شد.

جایزه (سعی مشکور)، بنا به پیشنهاد خانواده زنده‌یاد دکتر محمدجواد مشکور از سال ۱۳۸۴ که کتابخانه‌اش به مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی اهدا شد، شکل گرفت و بنا به توصیه استاد ایرج افشار، قرار شد این جایزه به پژوهشگران جوان که تلاشی مداوم در تحقیقات ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی دارند، اهدا شود.

نخستین برگزیده این جایزه، دکتر روزبه زرین‌کوب بود. دومین جایزه به آقای علی صفری آق‌قلعه، مصحح و متن‌پژوه تقدیم شد و سومین جایزه به دکتر محمدکاظم رحمتی، عضو هئیت علمی بنیاد دائره‌المعارف اسلامی و از پژوهشگران تاریخ ایران در دوره اسلامی اهدا شد.


جایزه تاریخ و جغرافیا کتاب سال اهدا شد
اختتامیه سی‌ونهمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران با حضور آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی برگزارشد. رئیس‌جمهور در این مراسم که سه شنبه 24 اسفند برگزار شد از 17 برگزیده جایزه کتاب سال از جمله برگزیده  مشترک دو بخش تاریخ و جغرافیا و مستندنگاری که به داغ دلربا: روایتی از تشییع پیکر سپهبد شهید قاسم سلیمانی در ایران، تألیف میثم امیری، ویرایش محمدمهدی عقابی، تهران: خط مقدم، ‏‫۱۳۹۹، ۱۹۶ ص.‬‬
 
- رضانام تا رضاخان: زندگی‌نامۀ رضاشاه پهلوی از 1256 تا 1299، تألیف هدایت‌الله بهبودی، تهران: ‏‫مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۳۷۴ ص.‏‫‬‬‬‬‬‬‬‬ اهدا شد، تقدیر کرد.