یادی از عبدالهادی حائری؛ نوآوری شالوده‌شکن در گستره بی‌رونق تاریخ‌نگاری ایران
فرهنگ امروز: کتاب «خودآگاهی و تاریخ‌پژوهی یادنامه استاد عبدالهادی حائری» به کوشش شهرام یوسفی‌فر از سوی انتشارات نگارستان اندیشه به چاپ رسیده است.
عبدالهادی حائری متولد ۱۳۱۴ در قم، پژوهشگر و استاد تاریخ در دانشگاه فردوسی مشهد بود. او سال ۱۳۳۶ برای تحصیل در رشته الهیات وارد دانشگاه تهران شد و سال ۱۳۴۳ با به دست آوردن یک بورس دانشگاهی به کانادا رفت. او به مدت ۹ سال در کانادا در رشته تاریخ و مطالعات خاورمیانه مشغول به تحصیل بود و در همان خلال، دو سال را به تدریس زبان و ادبیات فارسی گذراند. پس از نیل به درجه دکتری در سال ۱۳۵۲، به مدت چهار سال در دانشگاه کالیفرنیا در برکلی به عنوان استادیار به تدریس پرداخت.
دکتر حائری در سال ۱۳۵۷ به ایران آمد و به عنوان استاد در گروه تاریخ دانشگاه ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی به تدریس تاریخ مشغول شد. مشهورترین پژوهش او به عنوان «نخستین رویارویی‌های اندیشگران ایران: با دو رویه تمدن بورژوازی غرب» در سال ۶۷ برگزیده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد.
کتاب «خودآگاهی و تاریخ‌پژوهی» یادنامه استاد عبدالهادی حائری مشتمل بر مقالاتی است که در همایش بزرگداشت او ارائه شده و همچنین تعدادی از مقالات انگلیسی حائری، به فارسی ترجمه شده و در انتهای کتاب به مخاطب ارائه شده است.
این کتاب در سه بخش تدوین شده است که در بخش نخست سخنرانی‌های افتتاحیه در آن گنجانده شده است. در بخش دوم مقالاتی که از سوی گروهی از استادان و پژوهشگران به نگارش درآمده است. بخش سوم به ترجمه فارسی مقالات دایره‌المعارفی استاد دانشگاه فردوسی اختصاص دارد که در این مقالات به معرفی شخصیت‌های مطرح سیاسی و مذهبی پرداخته است.
در میان این مقالات بخش دوم کتاب برخی موضوعات به شیوه و روش تاریخ‌پژوهی حائری تاکید دارد. از جمله «نگاهی روان‌شناختی به شخصیت دکتر حائری» به قلم محمدرضا جلالی که در بخشی از آن آمده است: «حائری در این دغدغه گرفتار نیامده که چون امروز دانشمندی شناخته و مورخی فرهیخته و برجسته است، ناگزیر کودکی و گذشته را نیز باید این چنین جلوه داد. او ضمن مراجعه به یادداشت‌های هر دوره‌ای از زندگی که بعضا غیرمکتوب و در ضمیر باطن مرکوزند، ، بی‌پالایش متناسب با زمان و بی‌ملاحظات معمول تعاملی، ادراکی حضوری نسبت به مقاطعی از زندگی شخصی، خانوادگی، معیشتی، اجتماعی، سیاسی و مذهبی خود و مردم کشورش را در اختیار خواننده قرار می‌دهد...»
یکی دیگر از مقالات همین بخش به قلم دکتر غلامرضا وطن‌دوست درباره «مفهوم غرب، غربزدگی و شرق‌شناسی در آثار دکتر حائری» است که علاوه بر بررسی مفاهیم مزبور در کتاب‌های حائری نگاهی کوتاه به تاریخ‌نگاری و آثارش ارائه کرده است: «او در گستره براستی بی‌رونق تاریخ‌نگاری ایران، یک نوآور واقعی بود. شاید اگر شالوده‌شکن، به عنوان کسی که مسائل و موضوعات را از هم تفکیک می‌کند، تعریف شود. او را می‌توان یک شالوده‌شکن و یا ویرانگر واقعی پهنه تاریخ معاصر ایران انگاشت.»
یکی از مقالاتی که برای دایره‌المعارف ایرانیکا از سوی حائری نوشته شده و در بخش سوم کتاب جای گرفته است به حیدرعمواوغلی از فعالان مشروطه می‌پردازد؛ «حیدر در 1902 به دعوت حکومت ایران به مشهد رفت تا بر ایستگاه برقی که برای حرم امام رضا تاسیس شده بود نظارت کند. اما چون در مشهد زمینه مناسبی برای فعالیتهای سیاسی ندید و همچنین حاکم خراسان و هم متولی حرم مقدس را ستمکار دید، تنها مدت یازده ماه در آنجا ماند. حیدرعواوغلی علی‌رغم مدت کوتاه اقامتش در مشهد در قیام بر ضد سهام الملک که معتقد بود محتکر گندم است، نقش ایفا کرد. او در 1903 مشهد را به قصد تهران ترک گفت.»
کتاب «خودآگاهی و تاریخ پژوهی یادنامه استاد عبدالهادی حائری» به کوشش شهرام یوسفی‌فر در 528 صفحه، به بهای هشتاد و پنج هزار تومان از سوی انتشارات نگارستان اندیشه منتشر شده است.