فرهنگ امروز: کتاب «تشکیل دولت پهلوی اول و تاثیر آن در فروپاشی نظام ایلی» به قلم خدابخش قربانپور دشتکی به همت پژوهشکده تاریخ معاصر منتشر شد.

ایران، کشوری است با ایلات متعدد که با موجودیت سیاسی واحدی در طول تاریخ در کنار هم زندگی کرده و در شادی‌های همدیگر شریک بوده‌اند و در مواقع بحران، دست در دست هم نهاده و از موجودیت این مرز و بوم حراست کرده‌اند. گرایش عمده ایلات در ایران این بود که همواره از تمامیت ارضی ایران محافظت کرده اند، اما در پاره‌ای موارد، تحت تأثیر عواملی که عمدتا ریشه در تحریکات بیگانگان داشته است، برخی ایلات، گرایش‌های گریز از مرکز را در پیش گرفته اند. تا قبل از به قدرت رسیدن سلسله پهلوی در ایران، از آنجا که دولت متمرکز هنوز پدید نیامده بود، ایلات و عشایر آزادی عمل فراوانی داشتند و از آنجا که کشور در وضعیت ایلیاتی به سر می‌برد، رؤسای ایلات و عشایر بر مناطق محل حضور خویش سلطه داشتند و به اداره آن مناطق می‌پرداختند.
 
پیدایش دولت متمرکز در دوران حاکمیت پهلوی سبب شد آزادی‌های سنتی ایلات محدود شود، در نتیجه، زمینه نارضایتی در میان ایلات پدیدار شد و به دنبال آن، در مناطقی که ایلات و عشایر در آن سکونت داشتند، شورشهایی صورت گرفت.؟
 شواهد تاریخی حاکی از آن است که میان میزان قدرت مرکزی و تمایلات ایلی، رابطه معکوس وجود دارد؛ به صورتی که هرچه ساخت قدرت سیاسی، یکپارچه تر، باثبات‌تر و قدرتمندتر باشد، توانایی گروه‌های ایلی در به چالش طلبیدن قدرت دولت مرکزی کمتر است. از طرفی کاهش قدرت حکومت مرکزی و ناتوانی آن در برقراری امنیت و به کارگیری ابزارهای سرکوب، بستری مناسب برای رشد تحرکات ایلی و عشایری فراهم می‌آورد.
 
این کتاب با استفاده از دیدگاه‌های جامعه شناختی تاریخی، به بررسی شکل گیری دولت متمرکز در ایران و نقش آن در فروپاشی نظام ایلی پرداخته، سیاست‌های عشایری حکومت پهلوی اول را مورد بررسی قرار دهد.
 
کتاب «تشکیل دولت پهلوی اول و تاثیر آن در فروپاشی نظام ایلی» شامل یک فصل مقدماتی و هفت فصل اصلی تشکیل شده است. فصل مقدماتی شامل دو بخش، ادبیات پژوهش و معرفی و نقد منابع است و مبانی نظری پژوهش در قسمت ادبیات تحقیق قرار گرفته است. فصل اول پژوهش به بررسی حاکمیت، ایلات و عشایر قبل از تشکیل حکومت پهلوی اول پرداخته است.
 
مباحثی چون مبانی فرهنگی نظام‌های عشایری، حاکمیت قاجار و ایلات و عشایر، نقش ایلات و عشایر در انقلاب مشروطه و جنگ جهانی اول، جایگاه ایل بختیاری در تحولات سیاسی ایران تا کودتای ۱۲۹۹ش در این فصل مطرح شده است. فصل دوم پژوهش به تبیین جامعه شناختی تاریخی تشکیل حکومت پهلوی اول در ایران پرداخته و شاخصه‌های تقویت کننده این حکومت مانند ارتش مدرن، حذف نیروهای رقیب، دربار و دیوان سالاری مورد بررسی قرار گرفته است.
 
در فصل سوم به همانندی و غیرهمانندی‌های حکومت پهلوی اول با دولت‌های مطلقه و مدرن در اروپا پرداخته شده است. شایان ذکر است که در این فصل همه موارد مطرح شده با تکیه بر سیاست عشایری حکومت پهلوی اول مورد بررسی قرار گرفته است.
 
فصل چهارم پژوهش با عنوان سرشت و ماهیت حکومت پهلوی اول تدوین شده است. در این فصل، شرایط جامعه ایران همزمان با روی کار آمدن رضاشاه، مشروعیت سیاسی حکومت پهلوی اول، دولت سازی، اقتصاد ملی، ساختار اجتماعی و مورد بررسی قرار گرفته است.
 
 فصل پنجم به تعارضات حکومت پهلوی اول، با نظام‌های ایلی و عشایری پرداخته است.. در این فصل، دیدگاه رضاشاه در خصوص ایلات و عشایر، تعارضات ساختاری حکومت پهلوی اول با نظام‌های ایلی و عشایری، تعارض ناسیونالیسم از منظر شهروندی با ایلات و عشایری تعارضات اقتصادی و سیاسی حکومت پهلوی اول با ایلات و عشایر و آن با ایل بختیاری مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است.
 
فصل ششم با عنوان سازوکارهای حکومت پهلوی اول در راستای فروپاشی نظام‌های ایلی و عشایری، به بررسی نهادهای تأثیرگذار در سیاست گذاری برای ایلات و عشایر، پروژه ایل زدایی در حکومت پهلوی اول، اسکان، خلع سلاح، انتقال اجباری عشایر و سیاست گذاری فرهنگی حکومت پهلوی اول برای ایلات و عشایر پرداخته است. در این فصل، ایلات شاهسون، قشقایی، لر و ترکمن به شکل ویژه مورد بررسی قرار گرفته است.
 
فصل هفتم با عنوان سازوکارهای حکومت پهلوی اول در راستای فروپاشی ایل بختیاری تدوین شده است. در این فصل، اسکان، تخته قاپو، حذف خوانین از شرکت نفت ایران و انگلیس، نظام وظیفه اجباری در ایل بختیاری، انتقال اجباری عشایر بختیاری به مناطق دیگر، خلع سلاح عشایر بختیاری، حذف مناصب و مقامات ایلی، تقسیم قلمرو بختیاری و اداره آن به وسیله حکومت مرکزی و اقدامات فرهنگی در راستای فرهنگ سازی و فرهنگ زدایی در ایل بختیاری مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است.
 
نتیجه‌گیری، فهرست مآخذ و پیوست‌ها قسمت پایانی این پژوهش را تشکیل می‌دهد. در قسمت فهرست مآخذ، اسناد در سه قسمت اسناد آرشیوی، اسناد خارجی و اسناد چاپ شده، نشریات و روزنامه‌ها، مأخذ لاتین و مأخذ فارسی دسته‌بندی و تدوین شده است.
 
کتاب «تشکیل دولت پهلوی اول و تاثیر آن در فروپاشی نظام ایلی» به قلم خدابخش قربانپور دشتکی با شمارگان یک‌هزار نسخه و به قیمت 100 هزار تومان به همت پژوهشکده تاریخ معاصر منتشر شد.