فرهنگ امروز: پول و تاریخ پرماجرای آن، سال‌هاست که نظر بسیاری از پژوهشگران در رشته‌های علمی تاریخ، باستان‌شناسی، اقتصاد، علوم اجتماعی و... را به خود جلب کرده است. از نخستین سال‌های حیات انسان بر این کره خاکی، احساس نیاز وی برای تامین آنچه در اختیار ندارد و بدان محتاج است، او را به سوی معاملات پایاپای کشاند و سپس وی را به این فکر سوق داد که کالاهایی را که خواهان بیشتری دارند، به عنوان واسطه مبادلاتی برگزیند؛ بدین‌ترتیب و با توجه به شرایط اقلیمی سرزمین‌های مختلف، در هر منطقه‌ای اشیاء پرطرفدار تبدیل به نخستین پول‌های جهان شدند.
کتاب «واحدهای پولی ایران در عصر قاجار» به موضوع پول در دوره قاجار می‌پردازد. سیدرضا حسینی، دانش‌آموخته رشته تاریخ، گرایش مطالعات خلیج‌فارس از دانشگاه تهران و نویسنده کتاب «واحدهای پولی ایران در عصر قاجار» در شرح این کتاب گفت: کتاب «واحدهای پولی در عصر قاجار» اثری نسبتا مختصر برای شناخت وضعیت عمومی نظام پولی ایران طی یک و نیم قرن حاکمیت خاندان قاجار است که به شکلی تقریبا مدون و در قالب یک مقدمه و یازده فصل تدوین شده است.
وی افزود: این اثر از سوی انتشارات پازینه در یک‌هزار نسخه به چاپ رسیده است. کتاب «واحدهای پولی در عصر قاجار» در 252 صفحه تمام رنگی شامل مقدمه‌ای برای معرفی کلی تاریخ پولی دوره قاجار و ارایه شرح مختصری از 11 فصل است و همین‌طور مطالبی که در فصول اصلی گنجانده شده است و بیشتر ناظر بر وضعیت عمومی نظام پولی ایران، دارالضرب‌های مطرح و اصلی کشور، روند تولید مسکوکات و انتشار اسکناس‌های ایران در نخستین نسل‌ها و همین‌طور برخی وقایع پولی دیگر است که به طور مختصر مورد معرفی قرار گرفته است.
حسینی بیان کرد: در فصل نخست این اثر تلاش شده است تا اصطلاحات و مفاهیم کلی علم سکه‌شناسی و همین‌طور کلیدواژگان اصلی این اثر به شکل مختصر معرفی شوند. در فصل دوم کتاب معرفی نظام‌های پولی مطرح جهان در دوره حکومت قاجار است. فصل سوم پیش‌درآمدی بر معرفی واحدهای پولی ایران و وضع عمومی نظام پولی کشور پیش از استقرار قاجاریه است.
وی افزود: فصول چهارم تا ششم به معرفی یکاهای شمارشی نظام پولی ایران مبتنی بر استفاده از سه فلز مس، طلا و نقره در ضرب مسکوکات اختصاص دارد و در این فصول تلاش شده است تا اصلی‌ترین یکاهای پولی مبتنی بر هر کدام از این فلزات و مصادیق آنها و مسکوکاتی که چه به شیوه چکشی و چه به شیوه ماشینی ضرب شده‌اند، معرفی شوند.
نویسنده کتاب «واحدهای پولی ایران در عصر قاجار» در ادامه گفت: در فصل هفتم که مفصل‌ترین بخش کتاب و هدف اصلی از نگارش این اثر بوده، تلاش شده است تا به این پرسش پاسخ داده شود که نظام پولی ایران در دوره قاجار مبتنی بر کدام یک از واحدهای پولی است قران یا تومان؟ ادله‌ای که از سوی برخی از کارشناسان ارایه شده است به منظور اثبات اصلی بودن قران در نظام پولی ایران شرح داده شده است. ادله‌ای در نفی این دلایل ذکر شده به شکل مختصر آمده است و بعد دلایل اثباتی مبنی بر اینکه واحد پول ایران تومان بوده است، ارایه شده است.
حسینی افزود: در فصل هشتم دارالضرب‌های مهم کشور و مصادیقی از سکه‌های ضرب شده به روش چکشی و یا نیمه ماشینی قبل از شکل‌گیری ضرابخانه‌های مدرن در ایران از سوی این ضرابخانه‌ها معرفی شدند و تلاش بوده تا بیش از آثار دیگری که در این رابطه به رشته تحریر درآمده‌اند، سکه‌ها و همین‌طور دارالضرب‌های ایران در دوره قاجار معرفی شوند.
وی بیان کرد: در فصل نهم تلاش شده است تا شمایلی کلی از چگونگی تاسیس بانک شاهنشاهی ایران و همین‌طور چاپ و انتشار نخستین نسل از اسکناس‌های ایران ارایه شود و در این فصل برای نخستین‌بار در کشور تصاویری باکیفیت از اسکناس‌های منتشره توسط بانک شاهنشاهی در 12 شهر ایران در سری‌های اول و دوم آورده شده است.
نویسنده کتاب «واحدهای پولی ایران در عصر قاجار» گفت: فصل دهم نگاهی گذرا به حیات سیاسی خاندان قاجار و بررسی اهم وقایع پولی کشور در طی دوره حاکمیت قاجار است که به نوعی جمع‌بندی کلی محسوب می‌شود.
وی افزود: فصل یازدهم نیز به چگونگی روند اصلاح نظام پولی ایران و جایگزینی نظام پولی دوره پهلوی با ساختار پولی دوره قاجار اختصاص دارد و همچنین اختصاص پیدا کرده است به معرفی نظام پولی که هم‌اکنون هم در کشور ما ساری و جاری است و مورد استفاده عموم مردم است.
حسینی با اشاره به چگونگی پذیرش اسکناس در بین مردم از ابتدا گفت: اسکناس هم مثل سایر مصادیق نوین پول یکسری مقاومت‌ها را در بین توده مردم برانگیخته است و از آنجایی که هنوز این موضوع برای مردم روشن نشده بود که در صورت ارایه دادن اسکناس آیا قادر خواهند بود، ارزش حقیقی آن را به صورت مسکوکات دریافت کنند یا خیر به دیده تردید به آن نگاه می‌کردند. از همین رو نخستین‌بار که اسکناس در ایران در دوره گیخاتو خان عرضه شد و از آنجا که دولت قادر نبود وجه آن را به صورت مسکوک بپردازد، مجبور شد در اثر واکنش شدید مردم این اسکناس‌ها را جمع‌آوری کند.
وی افزود: در دوره قاجار مردم ایران آشنایی مختصری با بعضی انواع اسکناس از نوع روسی و انگلیسی پیدا کرده بودند که از سوی صرافان و بعضی از تجار سرشناس مورد استفاده بود، اما بیشتر مردم همچنان مایل بودند که به معامله با مسکوکات زرین، سیمین و مسین ادامه بدهند تا اینکه نظام پولی دوره قاجار دچار تحولاتی می‌شود، در دوران ناصرالدین‌شاه و با تاسیس بانک شاهنشاهی قرار بر این می‌شود که حجمی از نقود کشور به صورت اسکناس عرضه شده و در بدو امر قابلیت تبدیل شوندگی به سیمین و زرین را داشته باشند از این رو مردم که اعتمادشان جلب شده بود به مرور این تغییرات را پذیرفتند. به مرور تغییرات محسوسی در آن لحاظ شد و در همان دوره قاجار این شرط تبدیل اسکناس به طلا و نقره برداشته شد. با توجه به اینکه اسکناس رواج پیدا کرده بود مردم به شیوه جدید خو گرفتند و استفاده از آن ادامه یافت.