به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا:
ساسان والی‌زاده در آیین رونمایی و نقد و بررسی کتاب «حشمت‌الدوله عبدالله میرزا حاکم لرستان به روایت اسناد» اثر «محسن روستایی» با اشاره به اینکه اسناد خوبی در کتاب «حشمت‌الدوله عبدالله میرزا حاکم لرستان به روایت اسناد» وجود دارد که می‌تواند بخشی از تاریخ سیاسی کشور را روشن کند، افزود: تاریخ محلی قطعاتی از پازل تاریخ ملی است، برای تکمیل پازل تاریخ ملی کشور باید بخش‌های مختلف این پازل را در تاریخ محلی جست‌وجو کرد.
نویسنده کتاب «معین السلطنه و ۱۲ مرد اعدامی» با بیان اینکه حاکمان محلی در بعد ملی هم نقش‌آفرینی کردند، گفت: از طریق تاریخ محلی می‌توانیم شخصیت کامل آنها را شناسایی و علم رجالمان را کامل کنیم.
سندخوانی را هرکسی نمی‌تواند انجام دهد
این پژوهشگر لرستانی با اشاره به اینکه کسانی که برای سند وقت می‌گذارند به معنای واقعی کلمه ایثار می‌کنند، افزود: سندخوانی را هرکسی نمی‌تواند انجام دهد.
وی با اشاره به اینکه در موضوع سند با مسئله سندیابی، سندخوانی، سندشناسی و سندپژوهی روبه‌رو هستیم، گفت: در مورد کتاب «حشمت‌الدوله عبدالله میرزا حاکم لرستان به روایت اسناد» سندیابی صورت گرفته، سندخوانی انجام شده است، اما سندپژوهی نشده است.
نور تاباندن به تاریخ با سندپژوهی
والی‌زاده با اشاره به اهمیت سندپژوهی گفت: در سندپژوهی باید براساس قرائن گفته شده و جریانات شرح داده شده اسناد، سایر قرائن در کتاب‌های دیگر به موازات هم بررسی شوند و به بخشی از تاریخ در قبال سندپژوهی نورتابانده شود. کاری که قبلاً دکتر روستایی در کتاب تاریخ طب و طبابت در ایران (از عهد قاجار تا پایان عصر رضا شاه) به روایت اسناد انجام داد و در بیست و در دومین دوره انتخاب کتاب سال ایران برگزیده شد.
برای کشف تاریخ واقعی لرستان راهی جز استفاده از اسناد نیست
این سندپژوه لرستانی، اثر جدید محسن روستایی را قدم مهمی برای نورتابان به بخشی از تاریخ دانست و افزود: برای کشف تاریخ واقعی لرستان راهی جز استفاده از اسناد نیست و این کتاب گام مهمی برای روشن شدن تاریخ ملی از منظر لرستان است.
والی‌زاده گفت: اساساً نسبت به هر جغرافیایی به سه روش تاریخ شفاهی و بررسی میدانی، کتاب‌های مکتوب کتابخانه‌ای و سندپژوهی می‌توان تاریخ آن را روشن کرد.
لرستان در زمینه کتاب‌های مکتوب تاریخ به شدت فقیر است
نویسنده کتاب «سفارت‌نامه فطن‌السلطنه» با بیان اینکه لرستان در زمینه کتاب‌های مکتوب تاریخ به شدت فقیر است، افزود: نخستین کتابی که به تاریخ لرستان به صورت مستقل پرداخته است، کتاب «مقصود جهان» محمود میرزاست که در سال ۱۲۴۲ است یعنی با ۲۰۰ سال قدمت و پس از آن «تاریخ حسام» محمود میرزاست که ایرج افشار تصحیح آن را انجام داد.
هوش مصنوعی و سندخوانی
محمد حنیف نیز در این مراسم با اشاره به پیشرفت‌های صورت گرفته در حوزه تکنولوژی گفت: شاید استفاده از هوش مصنوعی در بازخوانی بخش‌هایی از اسناد کمک‌کننده باشد، اما در حال حاضر با استفاده از این امکان بازخوانی بخش‌های مهمی از اسناد وجود ندارد اما با همت بزرگان این حوزه در نهایت به جایی خواهیم رسید که وقتی داده‌ها زیاد باشد از آن طریق معنایشان را به سادگی به دست بیاوریم.
این منتقد ادبی افزود: ناتوانی در درست‌خوانی، تحلیل واژه‌ها و مفاهیم، تحلیل حوادث و راستی‌آزمایی مسائلی هستند که نیاز است پژوهشگران اقدامات بیشتری در این زمینه انجام دهند.
ضرورت بازخوانی، تصحیح، تحلیل اسناد
حنیف درباره ضرورت بازخوانی، تصحیح، تحلیل اسناد گذشته و انتشار کتاب‌هایی چون اثر جدید محسن روستایی گفت: با توجه به اینکه فراموشی، غلو، کم‌گویی و کتمان حقایق، دروغ و تحریف در تاریخ‌های سیاسی رایج است، چنین کتاب‌هایی می‌تواند میزان و سنجشی برای راستی‌آزمایی آثار سیاسی باشند.
این پژوهشگر ادبیات داستانی با بیان اینکه ضرورتاً همه اسناد قابل اعتماد نیستند؛ اما قابل راستی‌آزمایی هستند؛ افزود: وجود اسناد در این‌گونه کتاب‌ها می‌تواند اطلاعات بی‌طرفانه زیادی از زوایای مختلف تاریخ اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی معماری، انسان‌شناسی و روحیات رجال را در اختیار ما قرار دهد که این اطلاعات در کتاب‌های سیاسی نیست.
وی با طرح این سوال که آیا می‌توان تنها به تاریخ‌های رسمی اعتماد کنیم؟ گفت: امروزه در تاریخ معاصر حوادثی که شاهد آن بودیم به تدریج رنگ می‌بازند و در رسانه‌ها به شکل دیگری ارائه می‌شوند. به تبع اینکه صاحب قدرتی یک زمانی قدرت داشته و اکنون دیگر قدرت ندارد اسامی آنها در کتاب‌ها کم و زیاد می‌شوند این رویه در دوره پهلوی نسبت به قاجار یا قاجار نسبت به زندیه نیز وجود داشت است؛ اما این کتاب‌ها می‌توانند چاله‌های اطلاعاتی را برای ما پر کنند.
هیچ روایت تاریخی یک تاریخ نهایی مبتنی بر واقعیت نیست
این نویسنده لرستانی گفت: هیچ روایت تاریخی یک تاریخ نهایی مبتنی بر واقعیت نیست، بلکه حوادث باید از منظرهای متفاوتی بررسی و تحلیل شوند تا به روایت‌های تاریخی بهتری دست پیدا کنیم.
وی افزود: این گونه کتاب‌ها، مکمل تاریخ‌های سیاسی هستند و بازخوانی، تصحیح و راستی‌آزمایی اسناد ما را به درک بهتر تاریخ راهنمایی می‌کنند.
اسناد می‌توانند از طریق تردید در واقعیت، بستری برای سنجش روایات باشند
حنیف با اشاره به اینکه اسناد می‌توانند از طریق تردید در واقعیت، بستری برای سنجش روایات باشند، گفت: باید یاد بگیریم و به فرزندانمان نیز بیاموزیم هر چیزی که منتشر می‌شود لزوماً درست نیست و این اسناد می‌توانند چنین کارکردهایی داشته باشند.
ارزش‌های نهفته کتاب «حشمت‌الدوله» از منظر داستان‌نویسی
این منتقد ادبی به ارزش‌های نهفته کتاب از منظر داستان‌نویسی پرداخت و افزود: کتاب «حشمت‌الدوله عبدالله میرزا حاکم لرستان به روایت اسناد» پر از شرح حوادثی است که جدای از ارزش‌های تاریخی، حوادث روایی بسیار جذاب را روایت می‌کند که می‌تواند برای نمایشنامه‌نویسان و رمان‌نویسان قابل اقتباس باشد.
حنیف با اشاره به اینکه جزئی‌نگری‌های استادانه‌ای در کتاب به کار رفته است؛ افزود: متن کتاب برای افرادی که بخواهند با زبان آن دوره از تاریخ آشنا شوند بسیار می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
وی گفت: در این کتاب شیوه‌های حکمرانی، وضعیت اقتصادی، زبان نوشتاری و حوادثی که می‌توانند ارزش‌های داستانی و اقتباسی داشته باشند به خوبی بیان شده است.
کتاب «حشمت‌الدوله» ارزش مطالعات جامعه‌شناسی دارد
این منتقد ادبی با اشاره به اینکه مطالب کتاب «حشمت‌الدوله عبدالله میرزا حاکم لرستان به روایت اسناد» ارزش مطالعات جامعه‌شناسی دارد، گفت: اسنادی که در تاریخ روابط ایران و عثمانی در این کتاب آمده بسیار اهمیت دارد.
وی همچنین گفت: در برخی صفحات کتاب افعال بین اول شخص و سوم شخص در نوسان است و در ۲ صفحه از کتاب نیز علی‌رغم بی توجهی به ذکر منابع وجود دارد؛ اما در اغلب موارد منابع ذکر شده است.
حنیف گفت: انتشار چنین کتاب‌هایی می‌تواند در شناخته شدن چهره واقعی قوم لر بسیار کمک کند.
لرستانی‌ها ساکنین اولیه ایران قبل از آریایی‌ها
محسن روستایی نویسنده «حشمت‌الدوله عبدالله میرزا حاکم لرستان به روایت اسناد» نیز در این جلسه با اشاره به اینکه لرستان خاستگاهش از دیرینه‌سال‌هاست گفت: مطالعات باستان‌شناسی نشان می‌دهد؛ لرستانی‌ها پیش از آریایی‌ها در ایران حضور داشته‌اند؛ بنابراین لرستان بزرگ ترین نقش را در فرهنگ و تمدن ایرانی داشته و درتثبیت هویت ملی لرستان نقش بسیار اساسی دارد.
این سندپژوه لرستانی گفت: مفرغ‌های لرستان، وجود غارها، گنج‌ها و و کوه‌های هنری لرستان نشان می‌دهد این سرزمین، یک سرزمین ریشه‌دار در هویت ملی ایرانی است.
روستایی با اشاره به اینکه در آرشیوهای دنیا مهم‌ترین موضوع شناخت قومیت‌هاست، افزود: اینکه اتابکان لر ۴۰۰ سال و والیان در لرستان ۳۰۰ سال حکومت داشتند جای تحقیق بسیار دارد.
بی‌کفایتی شاهزادگان قاجار عامل عقب‌افتادگی لرستان
این پژوهشگر خط سیاق با اشاره به اینکه عقب‌افتادگی‌های لرستان در دوران قاجار به دلیل وجود شاهزادگان بی‌کفایت بوده است گفت: مدیریت ناشایست آنها موجب کشمش‌ها و درگیری‌های بسیاری در لرستان بود.
وی با بیان اینکه بدترین نقطه تاریخی در لرستان دوران حکومت رضاقلی‌خان نظام السلطنه مافی است، افزود: او تمام زمین‌های «هرو» را گرفت و هرکس با او مقابله می‌کرد را شکنجه و آزار می‌داد.
وی گفت: برای تبیین کلیت لرستان باید دو نکته را مد نظر داشت؛ نخست حاکمان و شاهزادگانی که بر لرستان حاکم شدند و لرستان را دست‌خوش حوادث بسیاری کردند دوم مالیات و مالیات‌گیری
نویسنده کتاب «حشمت‌الدوله عبدالله میرزا حاکم لرستان» گفت: پس از بازنشستگی نخستین کاری که در دستور کارخود قرار دادم این بود که بتوانم این کتاب را به سرانجام برسانم؛ کتابی که متن‌پژوهی است و در قالب تاریخ نمی‌گنجد.
این سندپژوه لرستانی با اشاره به اینکه در لرستان نقصان منابع درجه اول در زمینه پژوهش وجود دارد؛ گفت: وظیفه متن‌پژوه‌ها و سندپژوه‌هان بسیار خطیر است.
کار تحقیق لرستان بکر و روی زمین مانده است
روستایی لرستان را سررزمین بکر دانست و گفت: این استان از دو جهت بکر است، نخست طبیعت آن و سپس کار تحقیق لرستان بکر و روی زمین مانده است.
سند، تاریخ نیست
این سندپژوه با اشاره به اینکه سند، تاریخ نیست؛ اما مرور زمان آن‌را به یک منبع مهم تاریخی تبدیل می‌کند، افزود: سند یک پیام بیشتر ندارد و اگر متن‌پژوه سند را درست بازخوانی کند پیام سند را القا می‌کند در غیر این صورت پیام سند مختل می شود.
روستایی به مراحل درست‌خوانی سند اشاره کرد و افزود: خوانش صحیح متن، شایستگی و تجربه قابل اعتنا توصیف‌گر و شخص سندپژوه و روش‌شناسی در متن‌پژوهی سه مرحله درست‌خوانی سند هستند.
نویسنده کتاب «ایران به روایت اسناد» با اشاره به اینکه سند نسبت به سایر منابع شائبه و دروغی در آن وجود ندارد، گفت: سند همیشه سندیت دارد.
وی به اهمیت آموزش در حوزه متن‌پژوهی در ایران اشاره کرد و گفت: باید در ایران متن‌پژوه پرورش دهیم، متن‌پژوهی از سندخوانی، سندپژوهی و تصحیح نسخه شروع می‌شود.
تفاخر بومی مهم‌ترین نکته در تاریخ محلی است
روستایی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به فواید نگارش تاریخ محلی پرداخت و افزود: تاریخ محلی نوعی تاریخ درباره یک شهر یا محل است که نکته اصلی آن تفاخر بومی است.
نویسنده کتاب «ادبیات تاریخی و دیوانسالاری ایران» مشوق اصلی تاریخ‌نگاری محلی را حکمرانان و سلسله‌های محلی دانست و افزود: بعدها مردم تاریخ نگاران را به نوشتن تاریخ محلی دعوت کردند و تاریخ‌نگاری محلی در دوره صفویه و قاجاریه رشد پیدا کرد.
روستایی گفت: تاریخ محلی نوعی شهرشناسی در دل تاریخ است که اطلاعات جامعی درباره شهرها، اعیان، خوانین، نام‌آوران علم، ادب، هنر و به ما گوشزد می‌کند مانند تاریخ سیستان، تاریخ قم، فارس‌نامه ناصری و...
وی انگیزه اصلی نویسندگان تاریخ محلی را ثبت و ضبط رویدادهای تاریخی و بیان ویژگی‌های جغرافیایی، اقتصادی و نگارش زندگی‌نامه مفاخر و مشاهیر ادبی‌شان عنوان کرد و گفت: یک محقق سندپژوه حداقل باید با تاریخ محلی آشنایی داشته باشد.
حفظ وحدت ملی مهم‌ترین اصل در تاریخ‌نگاری است
این سندپژوه لرستانی، مهم‌ترین اصل در تاریخ‌نگاری را حفظ وحدت ملی و تمامیت ارضی کشور دانست و افزود: ایرانینان اشتراکات فرهنگی بسیاری دارند که با نگارش تاریخ محلی آداب و رسوم و فرهنگ‌ها نمایان می‌شود و همه احساس همبستگی می‌کنند.
روستایی با بیان اینکه تاریخ‌نگاری ملی به عنوان شناسنامه سرنوشت ملت ایران، اولویت اصلی است؛ افزود: تاریخ‌نگاری محلی برای شناخت سیر تمدنی و فرهنگی در مناطق مختلف کشور است که لرستان نیز در این زمینه نقش اساسی در هویت ملی ایرانیان دارد؛ بنابراین نباید تاریخ محلی را در مقابل تاریخ ملی قرار دهیم بلکه این دو مکمل یکدیگر هستند.
برگزیده بیست‌ودومین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران گفت: بر ما واجب است تاریخ محلی، اسناد محلات و اقلیمات ایران را بازخوانی، تصحیح و به مخاطبانی که قرار است مسائل تاریخی را تبیین کنند و پژوهش‌های بزرگتری انجام دهند ارائه کنیم.
«محسن روستایی» در تاریخ لرستان کارگشا بوده است
نادر نبوی دیگر پژوهشگر لرستانی نیز در این جلسه با اشاره به اینکه «محسن روستایی» در تاریخ لرستان کارگشا بوده و بسیاری از نوشته‌های او مورد استناد قرار می‌گیرند افزود: بیشترین مساله‌ای که در زمینه تاریخ‌نگاری در حکام لرستان مشاهده می‌شود این است که تسلسلی در این‌باره به ویژه در مورد دوران مشروطیت وجود ندارد و اختلافات زیادی بین تقدم وتاخر حکام موجود است و یا اسامی به کار رفته است که اصلاً وجود خارجی ندارند.
وی گفت: مهم‌ترین مساله‌ای در حکمرانی و ایالت لرستان در زمان قاجار اتفاق افتاد این بود که لرستان به پشتکوه و پیشکوه تقسیم شد و میزان آرامش و امنیتی که در لرستان پشتکوه بود هیچ وقت در لرستان پیشکوه صورت نگرفت.
نبوی با اشاره به برخی حاکمان قاجار در لرستان گفت: حسام السلطنه بهمن میرزا، اله‌قلی‌خان، ملک‌قاسم‌میرزا، خانلرمیرزا، حمزه‌میرزا حشممت‌الدوله، سالارالدوله و ظل‌السلطان از جمله این حاکمان هستند که در زمان ظل‌السلطان بسیاری از بزرگان طوایف ایلات لرستان اعدام شدند و شاید از کسانی است که بیشترین تنفر را در بین قوم لر ایجاد کرد.
در ادامه این جلسه از کتاب «حشمت‌الدوله عبدالله میرزا حاکم لرستان به روایت اسناد» اثر محسن روستایی رونمایی شد.