فرهنگ امروز/ کیان جوادی: روز ملی ادبیات كودك و نوجوان ارج نهادن به تلاش آنهایی است كه قلم‌شان را برای كودكان و نوجوانان به كار می‌اندازند، كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان، شورای كتاب كودك، انجمن تصویرگران كتاب كودك و انجمن نویسندگان كودك و نوجوان از جمله نهادهایی هستند به ادبیات كودك عینیت بخشیده‌اند. اما در این میان نقش كانون پرورش فكری در این حوزه از بقیه پررنگ‌تر بوده است؛ تا پیش از تاسیس كانون، ادبیات كودك و نوجوان در ایران چندان مطرح نبود. با راه‌اندازی كانون در دهه چهل بسیاری از نویسندگان، شاعران و هنرمندان سرشناس ایران در رشته‌های مختلف به همكاری دعوت شدند و حاصل این همكاری‌ها، تولید و انتشار مجموعه عظیمی از كتاب‌ها، فیلم‌های كوتاه، انیمیشن و نوارهای شعر و قصه و موسیقی برای گروه‌های سنی مختلف بود. با شكل‌گیری بخش انتشارات كانون بود كه جریان نویسندگی برای كودكان و نوجوانان در ایران از سال‌های دهه چهل رسمیت یافت. اگرچه بیشتر آثار تولید شده به وسیله نویسندگان و شاعران در كانون رنگ و بوی سیاسی داشت و بیشتر برای مخاطبان بزرگسال نوشته می‌شد. یكی از مهم‌ترین كتاب‌های كودك كه در این دوره در كانون منتشر شد، قصه «ماهی سیاه كوچولو» صمد بهرنگی بود كه نشان‌دهنده افكار سیاسی و انقلابی این نویسنده و آموزگار روستاهای دوردست آذربایجان بود. تاثیر كتاب‌های كانون بر تولیدات سایر ناشران، آنچنان بود كه تا مدت‌ها قطع خشتی كتاب‌های كودكان به «قطع كانونی» شهرت داشت. حالا در این سال‌ها نویسندگان كودك و نوجوان نسبت به گذشته جایگاه شایسته‌تری پیدا كرده‌اند. اگر تقویم كشور را ورق بزنیم حالا دیگر روزی به نام روز ملی ادبیات كودك و نوجوان داریم، روزی كه به نام یكی نویسندگان حوزه ادبیات كودك به ثبت رسیده است.
چند سالی است كه ١٨ تیرماه سالروز درگذشت مهدی آذریزدی، نویسنده كودك و نوجوان به عنوان روز ملی «ادبیات كودك و نوجوان» نامگذاری شده است. نام آذریزدی برای نسل‌های مختلف از كودكان گرفته تا بزرگسال‌ها در ایران بسیار آشنا و دوست داشتنی است و روایت‌هایش دوست‌داشتنی‌تر؛ او زمانی كه در یك كتابفروشی مشغول كار بود، با ادبیات آشنا شد. بعدتر تصمیم گرفت داستان‌هایی را كه می‌خواند، به زبان كودكانه بازنویسی كند تا فرصت خواندن این كتاب‌ها را برای این گروه سنی هم فراهم كند. همین تصمیم باعث شد تا او در طول فعالیتش بیش از ٣٠ اثر به نظم و نثر برای كودكان منتشر كند كه معروف‌ترین آنها مجموعه هشت جلدی «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» است.
علاوه بر نامگذاری روز ١٨ تیرماه به عنوان روز ملی ادبیات كودك و نوجوان، در تقویم جهانی هم با نامگذاری دوم آوریل (١٤ فروردین) به عنوان روز جهانی كتاب كودك به اهمیت این مساله توجه شده است.
همین نام‌گذاری‌ها حتی اگر در حد نامگذاری باقی بمانند بهانه‌ای هستند برای مرور ادبیات كودك و نوجوان و البته بررسی باید و نبایدهای آن، ادبیاتی كه به نظر می‌رسد با گذشت زمان تكراری نمی‌شود و برای بچه‌های همه نسل‌ها، چه دیروز و امروز خواندنی است. «لك‌لك‌ها بر بام»، «خواهران غریب»، «سفر مرغ باهوش»، «كوه‌های سفید» و... از جمله همین آثار هستند.
اینها كتاب‌هایی بودند كه از سال گذشته به بهانه پنجاهمین سال تاسیس كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان دوباره تجدید چاپ شدند و در میان كتاب‌های تالیفی یا ترجمه شده اسامی آشنای زیادی چون حسین سناپور، نادر ابراهیمی، نیما یوشیج، لیلی گلستان، محمدعلی سپانلو، سیروس طاهباز، محمد قاضی، مجید عمیق، حافظ میرآفتابی، فرشته طائرپور، ثمین باغچه‌بان، سیاوش كسرایی، رضی هیرمندی، علی خدایی، فریده فرجام، جواد مجابی و... دیده می‌شد.
ادبیات كودك اگر چه در ایران و در قالب داستان‌های شفاهی همواره جایگاه ویژه‌ای داشته است اما شروع جدی آن را می‌توان همزمان با ترجمه آثار غیر ایرانی در این حوزه برای كودكان
دانست.
در سال ١٣٣٢ موسسه فرهنگی فرانكلین با همكاری نشرهای فعال آن زمان در ایران از جمله انتشارات امیركبیر ترجمه گسترده آثار معروف خارجی را در حوزه كودك و نوجوان شروع كرد كه از آن جمله می‌توان به آثار هانس كریستین اندرسن، نویسنده مشهور دانماركی یا مجموعه گردونه تاریخ و كتاب‌های طلایی را در حوزه مستند نام برد. علاوه بر این در طول این دهه بازنویسی آثار كلاسیك و كهن ایرانی نیز در ایران شروع شد كه به نگارش آثاری همچون قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب از مهدی آذر یزدی، داستان‌های ایران باستان از احسان یارشاطر، برگزیده داستان‌های شاهنامه یا داستان‌های دل‌انگیز ادبیات فارسی از زهرا خانلری همراه شد.
فعالیت در این حوزه با شروع كار كانون پرورش فكری در میانه دهه چهل شمسی رنگ و بوی جدی‌تری به خود گرفت و علاوه بر چاپ آثاری در حوزه ادبیات كودك این كانون تولید آثار مربوط به كودكان را در سایر حوزه‌ها هم عهده‌دار شد. كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان در طول پنج دهه فعالیتش دوهزار و ٣٤٦ عنوان كتاب شامل كتاب الكترونیكی، كتاب گویا، كتاب بریل و... برای كودكان منتشر كرده است.
این كانون امسال نیز ٢٤ عنوان كتاب به چاپ رسانده است و به این شكل نام خودش را به عنوان جدی‌ترین انتشارات برای چاپ آثار كودك و نوجوان در ایران جا انداخته است. اما باید دید بازنشر آثار قدیمی حوزه ادبیات كودك و نوجوان با توجه به تفاوت‌ها و ویژگی‌هایش از دیگر حوزه‌ها تا چه اندازه ضرورت دارد؟ در همین ارتباط با برخی نویسندگان و مترجمانی كه آثار آنها از سوی انتشارات كانون منتشر شده یا این روزها دوباره تجدید چاپ شده است، گفت‌وگوهایی داشتیم.
از صحبت‌های نویسندگان و مترجمان این حوزه می‌توان به اهمیت و ضرورت تجدید چاپ آثار قدیمی دست یافت. به بیان دیگر حتی باتوجه به تفاوت نسل‌ها و تفاوت روحیه كودك و نوجوان دیروز و امروز اگر در زمان انتشار، آثار با توجه به نیازسنجی‌های صورت گرفته منتشر شوند و كیفیت فدای كمیت نشود شاهد انتشار آثار فاخر و ماندگاری هستیم كه می‌تواند برای نسل‌های بعدی نیز قابل استفاده باشد.
انتشارات كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان نیز در همین راستا آثار قدیمی را تجدیدچاپ می‌كند و تاكنون ٦٧ عنوان كتاب از این آثار با ویرایش جدید منتشر شده است. برخی از این آثار برگزیده جایزه‌های بزرگ ادبی داخلی و خارجی حوزه كودك و نوجوان هستند.
برای نمونه آثاری چون «شعرهایی برای كودكان»، «بهار در شعر شاعران ایران»، «تصویرها»، «آرش كمانگیر»، «سیبو و سارا كوچولو»، «من و خارپشت و عروسكم»، «گل بانو و خورشید»، «توكایی در قفس»، «سفرهای سندباد»، «فلزها»، «پهلوان پهلوانان»، «پرنده چه گفت؟» و «بابای شب» از آثاری هستند كه توانسته‌اند جایزه «هانس كریستین آندرسن»، جایزه نمایشگاه «NOMA»، جایزه نمایشگاه كتاب‌های تصویری جهان، جایزه نمایشگاه «BOLOGNA»، جایزه سیب طلایی در نمایشگاه «BIB» و كسب لوح تقدیر جشنواره كتاب كودك و نوجوانان كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان را به خود اختصاص دهند.
روزنامه اعتماد؛
نظر شما