فرهنگ امروز/ لیورا باتنیتسکی، ترجمه: عدنان فلاحی:

اشتراوس (هم در آثار نخستینش دربارۀ عقلانیت یهودی قرون‌وسطایی و هم در آثار متأخرش در آمریکا) استدلال می‎کند که فقط وحی -و نه فلسفه- می‎تواند پایۀ یک اخلاق جهان‎شمول را بنا نهد. مطمئناً این اخلاق جهان‎شمول بر پایۀ ایمان -و نه شناخت یقینی- است؛ بااین‌وجود، چنین چیزی ضعفی اخلاقی را در جایگاه فلسفی برجسته می‎کند. اشتراوس این موضوع را در هیچ جا به اندازۀ مقالۀ بسیار مهمش در سال ۱۹۴۳ دربارۀ متفکر یهودی قرون‌وسطی یهودا هالِوی[۱] مورد تأکید قرار نداد. این مقاله به بخش اساسی‎‎ای از [کتاب] اضطهاد و هنر نگارش[۲] بدل شد و ارجاع اشتراوس به این مقاله نه به‌مثابه اثری مبهم ناشی از دل‌بستگی به موضوعات یهودی و قرون‌وسطایی، بلکه جزء مهمی از استدلال وی در حق طبیعی و تاریخ[۳] را شکل می‎دهد.

خوانش اشتراوس از هالوی متمرکز بر این مسئله است که هالوی در کتابش خزری (Kuzari)[۴] چه چیزی را می‎توانسته از «قانون عقل» مراد کرده باشد. اشتراوس از خلال بررسی مفصل خزری هالوی نتیجه می‎گیرد که: «قانون طبیعی[۵] حقیقتاً چیزی بیش از کمینۀ کنارنگذاشتنی و غیرقابل تغییر اخلاق نیست که مورد نیاز نازل‎ترین نوع زندگی در هر جامعه‎ای است.» ولی بااین‌وجود چنان‎که اشتراوس اشاره می‎کند، کمینۀ غیرقابل تغییر اخلاق از دیدگاهی اخلاقی حقیقتاً چیز زیادی را دربر نمی‎گیرد. اشتراوس در تشریح جایگاه هالوی این اظهارنظر هالوی در کتاب خزری را به تفصیل شرح می‎دهد که: «حتی دسته‎ای از دزدان نیز باید در میان خود واجد گونه‎ای عدالت باشند تا جمعشان تداوم یابد» (این تشبیه -بدون اشاره به افلاطون- به حکایت دزدان در کتاب جمهوری افلاطون اشاره دارد: Republic, Book ۱, ۳۴۲b-d). اشتراوس می‎نویسد:

«او [فیلسوف کتاب خزری هالوی][۶] از خلال قوانین حکومتیِ مجموعه فرامین الهی[۷]، فی‎المثل به تحریم قتل نفس اشاره می‎کند، درحالی‌که مطلقاً از خلال قوانین[۸] حکومتی و عقلی -که مستقل از وحی شناخته شده‎اند- به چنین تحریمی اشاره نمی‎کند. این نیز با توجه به اینکه کتاب مقدس قتل را مطلقاً تحریم می‎کند درحالی‌که فی‎المثل دسته‎ای از دزدان ناچارند فقط قتل یکی از اعضای خودشان را ممنوع کنند، به‌سادگی قابل فهم است.» (Persecution and the Art of Writing, p.۱۲۳)

اشتراوس پژوهش خود دربارۀ هالوی را با این بیان به پایان می‎برد: «هالوی با موافقت با فلاسفه تا بدین پایه ضعف بنیادین موضع فلسفی و ژرف‌ترین دلیل خطرناک بودن فلسفه را کشف می‌کند.» (Persecution and the Art of Writing, p.۱۴۰)

بر اساس خوانش اشتراوس از هالوی، فلسفه منجر به انکار خطرناک اخلاقیات مطلق می‎شود که [این انکار] در بند تعهد به گروه خاصی نیست.

اشتراوس در حق طبیعی و تاریخ منکر این نیست که ما می‎توانیم خوب و بد را از یکدیگر تمییز دهیم، ولی او قویاً تردید دارد که فلسفه بالذات بتواند از یک اخلاقیات جهان‎شمول -فراتر از یک شهر یا جامعۀ محدود- دفاع کند. اشتراوس به شکل معناداری تلویحاً به تشبیه دستۀ دزدان هالوی اشاره می‎کند، آن‎گاه که می‎نویسد:

«ولی برای مدافعان عدالت ناخوشایند است که عدالت برای حمایت از دسته‎ای از دزدان نیز لازم است: اگر اعضای دستۀ دزدان از آسیب زدن به یکدیگر خودداری نکنند، اگر آن‌ها به یکدیگر کمک نکنند، یا اگر هرکدامشان هدف شخصی‎اش را پایین‎تر از هدف کل دسته قرار ندهد، این دسته حتی یک روز هم نمی‎توانست دوام بیاورد.» (Natural Right and History, p.۱۰۵)

اشارۀ ضمنی اشتراوس به هالوی با ارجاع به مقالۀ اشتراوس دربارۀ هالوی با توجه به جمله‌ای که در ادامه می‌آید بسیار جدی‎تر می‎شود: «تفسیر بدیل دیگری مربوط به قرون‌وسطی از آموزۀ [حق طبیعی][۹] ارسطو وجود دارد، یعنی دیدگاه ابن‎رشدی یا به بیان مناسب‎تر، دیدگاه ویژۀ falasifa[۱۰] و همچنین دیدگاه ارسطوییان یهودی» (Natural Right and History, p.۱۵۸). بافتار این اظهارنظر و یادداشت، تمایزگذاری اشتراوس مابین دیدگاه ارسطویی دربارۀ حق طبیعی و دیدگاه سقراطی-افلاطونی است. اشتراوس می‌نویسد از نظر ارسطو: «هیچ ناهمگونی بنیادینی مابین حق طبیعی و مقتضیات جامعۀ سیاسی وجود ندارد» (Natural Right and History, p.۱۵۶). خلاف ارسطو، اشتراوس مدعی است که دیدگاه افلاطونی-سقراطی نسبت به حق طبیعی، ناسازگاری بنیادینی مابین عادلانه بودن حق طبیعی -که مستقل از قانون است- و عادلانه بودن شهر -که ضرورتاً متکی به قانون است- می‎یابد. دیدگاه افلاطونی-سقراطی نسبت به حق طبیعی به عدم وابستگی درونی فیلسوف به قوانین جامعه اشاره می‎کند.

از دیدگاه اشتراوس، «دیدگاه ابن‎رشدی» که «یک تفسیر قرون‌وسطایی بدیل از آموزۀ ارسطو» است، مبتنی بر دریافت اسلامی قوانین افلاطون است و ازاین‌رو خلاف خوانش مسیحی از ارسطو، افلاطونی است. اشتراوس تأکید می‎کند که افلاطون و «مشاییان یهودی» تنش بنیادینی را مابین فلسفه و قانون -که تنش میان فلسفه و «شهر» نیز هست- تشخیص می‎دهند. چنان‎که اشتراوس در حق طبیعی و تاریخ تبیین می‎کند تفسیر مسیحی از ارسطو و به‎ویژه دیدگاه توماس آکویناس[۱۱] دربارۀ قانون طبیعی است که این تنش را انکار می‎کند: «آموزۀ توماسیِ حق طبیعی و یا -به بیان عمومی‎تر- قانون طبیعی، مشمول تردیدها و ابهاماتی که ویژگی تعالیم نه فقط افلاطون و سیسرون[۱۲] بلکه ارسطو نیز هست، نمی‎شود... هیچ شکی وجود ندارد» (Natural Right and History, p.۱۶۳). پیش‎تر دیدیم که از دیدگاه اشتراوس عبور از شک، یک اشتباه فکری است که به مسئلۀ الهیاتی-سیاسی در اوایل قرن بیستم و سرانجام پیامدهای بسیار بد برای عقل و اخلاق و سیاست منجر شد.

اشتراوس ضمن تأکید مکرر بر شک خود نسبت به توانایی فلسفه برای استوار کردن اخلاقیاتی جهان‎شمول نشان می‎دهد که وحی در مقام یک چالش اخلاقی همیشگی علیه فلسفه باقی می‎ماند و باید باقی بماند. (همچنین بنگرید به: Jewish Philosophy and the Crisis of Modernity; Natural Right and History, p.۱۰۶,۱۰۷; Persecution and the Art of Writing, p.۱۴۰)

مطمئناً استدلال اشتراوس استدلالی به سود وحی نیست و خود اشتراوس نیز فرد مؤمنی نبود؛ اما استدلال اشتراوس دربارۀ وحی پشتوانه‎های فکری‎ای را به فرد مؤمن پیشنهاد می‎دهد که فیلسوف را به چالش بکشد و از ‎همین رو اشتراوس نه نسبت به وحی بی‎اعتناست و نه آن را قطعاً رد می‎کند. چنان‎که اشتراوس مقالۀ خود دربارۀ هالوی را این‎گونه به پایان می‎برد: «لازم نیست ذاتاً دین‎دار باشیم، صرفِ داشتن شیفتگی عمیق به اخلاقیات اصیل برای تمنای وحی با تمام وجود کافی است: انسان اخلاقی در معنایی که ذکر شد، یک مؤمن بالقوه است.» (Persecution and the Art of Writing, p.۱۴۰)[۱۳]

صدالبته مخالفت وحی با فلسفه در جریان است ولی این فقط یک مخالفت است و هیچ‎گاه قرین پیروزی نمی‎شود، هرچند فلسفه نیز همواره در مخالفت با توانایی وحی -در ادعای وجود شواهد قطعی به سود حقانیت وحی- باقی می‎ماند؛ این مخالفت دوسویه نهایتاً شکلی از میانه‎روی است.

ارجاعات:

منابع

کتب اشتراوس:

- Correspondence Concerning Modernity, trans. George Elliott Tucker, Independent Journal of Philosophy, ۴ (۱۹۸۳): pp. ۱۰۵–۱۱۹ and ۵/۶ (۱۹۸۸): pp. ۱۷۷–۱۹۲.

- Faith and Political Philosophy: The Correspondence Between Leo Strauss and Eric Voegelin, ۱۹۳۴–۱۹۶۴, ed. and trans. Peter Emberley and Barry Cooper, University Park, PA: Pennsylvania State University Press, ۲۰۰۲.

- Jewish Philosophy and the Crisis of Modernity, ed. Kenneth Hart Green, Albany, NY: State University of New York Press, ۱۹۹۷.

- Natural Right and History, Chicago: University of Chicago Press, ۱۹۵۳.

- Persecution and the Art of Writing, Chicago: University of Chicago Press, ۱۹۵۲.

- Spinoza’s Critique of Religion, trans. Elsa M. Sinclair, New York: Schocken, ۱۹۶۵.

- What is Political Philosophy and Other Studies, Glencoe, IL: The Free Press, ۱۹۵۹.

سایر کتب:

- Meier, Heinrich, ۲۰۰۶, Leo Strauss and the Theologico-Political Problem, trans. Harvey J. Lomax, Chicago: University of Chicago Press.

- Plantinga, Alvin and Wolterstorf, Nicholas, eds. ۱۹۹۱, Faith and Rationality: Reason and Belief in God, South Bend, IN.: University of Notre Dame Press.