-
۱۳۹۸/۰۴/۰۴
گفت‌وگو با اسماعیل جمشیدی در باب تاریخ‌نگاری ذبیح‌الله منصوری؛
مدافع او نیستم
منصوری هیچ‌وقت سراغ آثار آکادمیک نرفت! همچنین سراغ ادبیات کلاسیک نرفت. شما در کارنامۀ ایشان ترجمه‌ای از داستایفسکی و هوگو و دیکنت و کافکا نمی‌بینید، او سراغ آثاری می‌رفت که بتواند انبوه مخاطب را حفظ کند. همچنین ما باید روی منصوری به‌عنوان مترجم قلم بکشیم. او در جامعۀ ما یک پدیده بود؛ جامعه‌ای که اهل کتاب نیست و عادت کرده که شفاهی باشد و هرگاه آمده کتبی شود، دولت مشکلاتی ایجاد کرد.
-
۱۳۹۸-۰۲-۲۴ ۱۱:۰۹
یادداشتی دربارۀ نظریه و تاریخ اجتماعی؛
نه آنکه عطار بگوید...!
مهم‌ترین کلیدواژه در بستر تفهمی مطالعات تاریخ اجتماعی، «جهانِ زیسته» است و این محور، آن‌چنان مستحکم است که اجازه نمی‌دهد نظریه‌های بیگانه با زمانه و زمینۀ بومیِ یک پژوهش، در چنان مطالعه‌ای، ارج و قدر و اهمیتی داشته باشند. حتی بهترین نظریه‌های برآمده از زمانه‌ها و زمینه‌های دیگر و حتی آن‌هایی که مبتنی بر دانش تفصیلیِ راجع‌به زیست‌جهان‌های دیگرند، باز نمی‌توانند به‌طور عام برای همۀ زیست‌جهان‌ها به کار آیند.
-
۱۳۹۸-۰۲-۰۳ ۱۰:۳۹
نگاهی به روش‌شناسی ماکس وبر در باب مسئلۀ خلاف واقع؛
امر خلاف واقع و روش‌شناسی علوم انسانی
امر خلاف واقع به نظر وبر برساختی ذهنی از جریان رویدادها است که به‌واسطة تعدیل یک یا چند شرط دگرگون می‌شود. وبر معتقد است «برای رسوخ در روابط علّی واقعی، روابط علّی ناواقعی برمی‌سازیم.» آنچه در اینجا اهمیت فراوانی دارد پرسش از علت یا علل رویدادهای تاریخی منفرد است. وبر برای پاسخ دادن به این پرسش در قالب اصطلاح «چه می‌شد اگر» از امور خلاف واقع استفاده می‌کند.
-
۱۳۹۷-۱۰-۲۵ ۱۳:۱۱
گزارش از سخنرانی غلامرضا ذاکرصالحی پیرامون دانشگاه ایرانی و معضل انتخاب اخلاقی؛
شجاعت اخلاقی در دانشگاه
نهاد دانشگاه هم مانند فرد، مسئولیت اخلاقی و اجتماعی دارد زیرا کنش فردی و اخلاقی دانش پژوهان در رفتار سازمان آن ها هم متبلور می شود. تنها با خصلت نهادی دانشگاه است که می توان با این معضل انتخاب مواجهه ی درستی کرد. ایجاد اجماع اخلاقی (moral consensus) حول یک انتخاب نیازمند رهبری نیرومند آکادمیک است.
-
۱۳۹۷-۱۰-۲۴ ۱۰:۵۵
نگاهی به وضعیت جامعه شناسی ایرانی؛
ناتاریخی بودن جامعه شناسی
ما باید سعی کنیم تا بتوانیم با هوش تحلیلی خواندن تاریخ خود را از عصر اساتیر که امروزه به دلیل پیدایی شواهد، بیشتر رنگ تاریخ به خود گرفته است(۵)تا امروز آغاز کنیم و چرایی و چگونگی آن را به پرسش بکشیم تا با حاصل این خوانش و تولید نظر، زبان را آزاد کنیم. ..در غیر این صورت در خوش بینانه ترین حالت ما به همراه جغرافیای خود به کوچی اجباری اما برای همیشه بی بازگشت، رو برو خواهیم شد.
-
۱۳۹۷-۱۰-۰۳ ۱۰:۵۶
باستانی پاریزی و تاریخ‌نگاری عامه‌پسند(۲)؛
خودشناخته‌ای رها از فلسفه
حافظۀ او پر بود از صدها هزار بیت شعر که به جای خود در متن تاریخی از آن بهره می‌برد. ناسپاسی نخواهم کرد اگر بگویم که گاه باستانی پاریزی متن تاریخ‌نگارانه را به سمت‌وسویی می‌کشانید تا بتواند بیت شعر مورد نظر خویش را در آن بگنجاند؛ گاه او اول شعر مورد نظر خود را انتخاب می‌کرد و بعد متن تحقیقی خود را در پیرامون آن چون پیله‌ای می‌تنید.
-
۱۳۹۷-۱۰-۰۲ ۱۱:۳۹
گزارشی از نشست «وظیفه دیسیپلینی مورخ» (۱)؛
توصیف یا تحلیل
ملایی: منِ مورخ به‌عنوان وظیفۀ دیسیپلینی‌ام به کمک منابع، شناختی از رخداد پیدا می‌کنم و آن را تحلیل می‌کنم و در قالب روایت‌هایی عرضه می‌کنم./ منصوربخت: گر دوران مدرن به وجود نمی‌آمد و دوران سنت تا ابدالدهر ادامه پیدا می‌کرد هیچ‌گاه این پرسش به وجود نمی‌آمد که وظیفۀ دیسیپلینی مورخ چیست./ حضرتی: دانش تاریخ یک علم تفریدی است نه یک علم تعمیمی. علم تعمیمی غایتش نظریه‌پردازی است، اما دانش تاریخ به‌عنوان یک علم تفریدی مثل باستان‌شناسی دنبال داده و فکت است.
-
۱۳۹۷-۰۹-۲۸ ۱۰:۱۳
باستانی پاریزی و تاریخ‌نگاری عامه‌پسند(۱)؛
از کُت و سُمبه‌های پاریز تا گذرهای پَت و پهن تاریخ
او «خم‌وچم» جامعۀ ایرانی را خوب می‌شناخت و در بررسی تاریخ اجتماعی ایران هیچ‌گاه خود را اسیر نظریات جامعه‌شناسان ایران‌ندیده، نکرد و برای بررسی تاریخ اجتماعی ایران بر روایت‌های عامه‌پسند عوام تکیه می‌کرد نه خواص فرهیختۀ کالج‌ها و سیته‌های اروپایی.
-
۱۳۹۷-۰۷-۱۷ ۱۱:۰۵
عوامل تاثیرگذار بر هنر اسلامی؛
هنر اسلامی و پیام روحانی آن
به منظور فهم روح واقعی هنر اسلامی، پیام معنوی و اهمیت آن، باید به طور خلاصه منشا و بعضی از اشکال اصلی آن مانند خوشنویسی، معماری، نقاشی، موسیقی، شعر و هنرهای تزئینی به طور کلی و با اشاره خاص به ایران درک شود چون دخالت ایران در این اشکال هنر اسلامی را می توان بی همتا دانست. به طور کلی، هنر اسلامی هنر تمدن بر اساس مذهب اسلام است.
-
۱۳۹۷-۰۷-۰۴ ۱۲:۰۰
تحولات پارادایمی در تاریخ شفاهی
در اواخر دهه ۱۹۷۰ مورخان شفاهی مطرح کردند که اصطلاح اطمینان ناپذیری حافظه خود بیانگر قدرت آنهاست و ذهنیت حافظه نه تنها سرنخ‌هایی در مورد معانی تجربه تاریخی فراهم می‌کند بلکه بین گذشته و حال، حافظه و هویت شخصی و خاطره فردی و جمعی ارتباط برقرار می‌کند.
-
۱۳۹۷-۰۳-۲۳ ۱۳:۲۳
جایگاه ویراستار در خلق آثار از نگاه علی صلح‌جو؛
ویرایش ساختاری، حلقۀ مفقود رمان جوان ایران
ویراستار که در کسوت ارزشیاب ظاهر می‌شود از ساخت و محتوای اثر چیزی نمی‌داند و از سیر تکوین آن آگاه نیست و همین موضوع سبب می‌شود که گاه نتواند قاطع و درست نظر دهد. ویراستاری که از ابتدا کنار نویسنده است و پابه‌پای او پیش می‌آید، چه‌بسا مدت زیادی در بحث‌وجدل بر سر اثر بگذراند بدون اینکه اصلاً ناشر در جریان کار باشد.
-
۱۳۹۶/۱۲/۰۹
گفت‌وگوی فرهنگ امروز با گیتی صفرزاده در مورد طنزنویسی در ایران؛
طنز امروز بازی با فرم زبان است
یکی از معیارهایی که همیشه در جامعه می‌تواند وضعیت فرهنگی مردم جامعه را مشخص کند همین واکنششان نسبت به طنز است؛ یعنی وقتی می‌بینیم که مطلب طنزی نوشته می‌شود و ۱۰۰ نفر به آن معترض می‌شوند، نشان می‌دهد که ما خوانندگانی داریم که طنز را نمی‌شناسند، در حوزۀ داستان همین است؛ یعنی فقط این مهم نیست که ما نویسندۀ داستان طنز نداریم، ما خوانندۀ طنز هم نداریم.
-
۱۳۹۶-۰۴-۲۷ ۱۰:۳۲
نگاهی به نحوۀ تدریس ادبیات معاصر ترکی در دانشگاه‌های ترکیه؛
دانشگاه زندگان؛ ادبیات مردگان
الفبای لاتین قدمتی کمی بیشتر از هشتاد سال در ترکیه دارد و طبیعی است که این تغییر رسم‌الخط دگرگونی بزرگی در زبان و ادبیات را با خود به‌همراه داشت. برنارد لوئیس، که آثار بسیار مهمی پیرامون خاورمیانه، خاصه ترکیه دارد، می‌نویسد: درست است که ترکی شامل لغات اتخاذشدۀ بسیاری از فارسی و عربی است، ولی ساختار آن با هر دو زبان کاملاً تفاوت دارد و دامنۀ اشکال و صداهای آن چنان وسیع است که رسم‌الخط عربی قادر به رساندن مفهوم آن نیست.
-
۱۳۹۶-۰۴-۰۳ ۱۰:۰۴
دیدگاه رضا داوری اردکانی درباره دانشگاه (۲)؛
جان نقّاد و چشم باز مردم
علم جدید و دانشگاه شأن و مقامی در زندگی جدید دارند که آن را با مقام علم و مدرسه قدیم قیاس نباید کرد. دانشگاه امروز باید جان نقّاد و چشم باز مردمی باشد که راه توسعه اجتماعی، اقتصادی، تکنیکی را می‌پویند و اگر از عهده این کار برنیاید از ادای رسالت و مأموریت خود باز مانده است.
-
۱۳۹۶-۰۳-۳۰ ۱۰:۴۴
دیدگاه رضا داوری اردکانی درباره دانشگاه (۱)؛
دانشگاه چیست؟
پیش از اینکه بیاندیشیم که دانشگاه با فرهنگ چه می‌کند، باید این سوال را مطرح کنیم که فرهنگ چیست و دانشگاه با فرهنگ چه نسبتی دارد و با چه نگاهی به فرهنگ می‌نگرد؟ دانشگاه در متن منورالفکری قوام یافت و علم جدید در این متن به رشد و بسط رسید فرهنگی هم که میل به انتشار در سراسر روی زمین داشت همانجا نظم و سامان پیدا کرد. اما آنچه در جهان منتشر شد بیشتر علم رسمی اروپایی بود.
-
۱۳۹۶-۰۳-۲۷ ۱۱:۰۶
اندیشه موسیقایی و ترکیب بندی؛
آیا موسیقی می‌تواند یک زبان باشد؟
در تلقی مقایسه موسیقی با زبان، ممکن است چیزی جالب درباره ماهیت اندیشه موسیقایی نمایان شود. کشف اینکه گونه‌هایی از اندیشه می‌توانند وجود داشته باشند که خود را همچون زبان بنمایانند و در عین حال بطور کامل از بازنمایی‌های ذهنی گونه های صوت محور تشکیل شده باشند، نه تنها برای زیبایی‌شناسان و نظریه‌پردازان هنر بلکه برای حوزه‌های فلسفه ذهن و زبان جذابیت فلسفی زیادی دارد.
-
۱۳۹۵-۱۲-۱۴ ۰۹:۴۰
پاسخی به نقد و بررسی کتاب «تاریخ معماری رنسانس» (۲)؛
معماری زبان و زبان معماری
اصولاً طراحی در معماری متکی به پژوهش و نقد است و نخستین منتقد اثر معماری، خود معمار به شمار می‌رود و چون این روش نوعی به استقبال ناشناخته رفتن و دست‌وپنجه نرم کردن با چیزی است که از قبل وجود ندارد و به‌زودی به مدد ترسیم نقشۀ آن صورت هستی به خود خواهد گرفت، در زبان‌های غربی نام «پروژه» به خود گرفته و از معماری به علوم دیگر سرایت کرده و به‌تدریج حتی در کشورداری و سیاست‌مداری نیز موارد کاربرد فراوان یافته است. دکارت هم نحوۀ فکر کردن معماران را تحسین می‌کرد و میل داشت از آن‌ها تقلید کند.
-
۱۳۹۵-۱۲-۰۴ ۱۰:۰۵
پاسخی به نقد و بررسی کتاب «تاریخ معماری رنسانس» (۱)؛
تاملی بر ترجمۀ آثار معماری در ایران
در ایران آثار مکتوب معماری معمولاً توسط معماران ترجمه می‌شوند و معماران نیز بنا بر سلیقه و نیاز شخصی مبادرت به این امر می‌کنند و هرگز متکی به هیچ برنامه‌ریزی قبلی نیستند؛ و گاه همان مهندسان مشاور که معماران در آن فعالیت دارند اقدام به انتشار کتاب می‌کنند و گاه توزیع سراسری نیز نمی‌یابد. دانشگاه‌های ما هیچ کارنامۀ موفقی در این زمینه ندارند تا آنجا که دانشگاه تهران خوب و بد کار را به تشخیص مترجم آن واگذار کرده است.
-
۱۳۹۵/۱۰/۲۸
بحران تاریخ‌نگاری معاصر در گفت‌وگو با قباد منصوربخت (۳)؛
نقدی بر تاریخ بی‌مسئله
ما باید به این نتیجه برسیم که تاریخ سنتی دیگر قابل دوام نیست، تاریخ سنتی باید به مسائل دوره‌ی مدرن پاسخ بدهد، اما همه‌ی اینها منوط به این است که ما توجه داشته باشیم که کارکرد تاریخ چیست؛ یعنی ما اگر به مسئله و مسائل تاریخی برنگردیم هیچ‌یک از اینها اتفاق نخواهد افتاد. وظیفه‌ی اصلی علم طرح مسئله و حل مسئله است، تاریخ هم باید برگردد به طرح مسئله و حل مسئله؛ مادامی‌که ما تاریخ بی‌مسئله داریم قضیه به همین شکل ادامه خواهد داشت.
-
۱۳۹۵/۰۴/۲۳
بحران تاريخ‌نگاری معاصر در گفت‌وگو با قباد منصوربخت (۲)؛
تاریخ‌نگاری شبه‌آکادمیک قادر نیست مکتب تاریخی تولید کند
در تاریخ ما چرا مکاتب تاریخ‌نگاری شکل نگرفت؟ روشن است که وقتی غلبه‌ی سنت تاریخ‌نگاری شما با سنت نظامی، سیاسی است، طبیعی است که مکتب جدید شکل نگیرد، یعنی باید بینش جدید، مسئله‌ی جدید و پرسش جدید به وجود بیاید تا شما مکتب جدیدی داشته باشید؛ به همین دلیل تاریخ‌نگاری شبه‌آکادمیک قادر نیست که مکتب تاریخی تولید کند، تنها اصول اولیه روشی را رعایت می‌کند.
-
۱۳۹۵-۰۴-۲۱ ۰۸:۵۰
مفهوم «پوزیتیویته» در فلسفۀ دین هگل و ترجمه‌های آن به فارسی (۲)؛
پیروان پرهام در ترجمه پوزیتیویته
علی‌رغم تلاش‌های جسته‌وگریخته که برای جرح‌وتعدیل واژۀ «شریعت» و مشتقات آن - به‌عنوان معادلی برای پوزیتیویته در متون هگل- صورت گرفته، این واژه پس از پرهام در متون فارسی متواتر شده است. حال، پرسش اصلی این است که آیا اصولاً می‌توان برای پوزیتیویته در فلسفۀ دین هگل ترجمه‌ای از مادۀ «شرع» تدارک دید؟
-
۱۳۹۵/۰۴/۲۰
بحران تاريخ‌نگاری معاصر در گفت‌وگو با قباد منصوربخت (۱)؛
طفلی ناقص‌الخلقه به نام شبه‌تاریخ‌نگاری آكادميك
همان‌طوری که کل سیستم رضاشاهی به جای تأسیس نوسازی در نهایت شبه‌نوسازی را محقق کرد، تاریخ‌نگاری ما هم شبه‌تاریخ‌نگاری شد و نتوانست یک افق جدیدی در تحقیق تاریخی و اندیشه‌ی تاریخی در این مملکت به وجود بیاورد. حرفم این است که همه‌چیزهایی که اتفاق افتاد، طفلی بود که ناقص‌الخلقه متولد شد و هرچه بزرگ‌تر شد باآنکه که به بلوغ سنی رسید ولی ناقص‌الخلقه بزرگ شد.
-
۱۳۹۵-۰۴-۱۹ ۰۹:۲۹
تاملی در مفهوم «پوزیتیویته» در فلسفۀ دین هگل و ترجمه‌های آن به فارسی (۱)؛
نمونه باقر پرهام و نقد سید جواد طباطبایی بر آن
ردپای یکی از اولین تأمل‌ها در باب معنای پوزیتیویته و ترجمۀ آن را می‌توان در نقدی مربوط به حدود سی سال پیش یافت. در این نقد به سال ۱۳۶۴، جواد طباطبایی ترجمۀ پوزیتیویته به «ایجاب» را در ترجمۀ باقر پرهام از کتابی از روژه گارودی دارای اشکال دانسته است.
-
۱۳۹۵-۰۱-۱۸ ۱۰:۲۵
تاملی بر فرایند تولید علم و اندیشه (۲)؛
سوژه تحقیق و خلاقیت علمی
از میان رفتن سوژه‌ی تحقیق در نوشتار «پژوهشی» یک پیامد بسیار بزرگ دارد: امتناع بروز خلاقیت در باب مسئله‌ی مورد نظر. مهم‌ترین ویژگی و خصوصیت نوشتار «اصیل» را می‌توان «از آن‌خودسازی مسئله» دانست. برخلاف رویکرد «پژوهشی» که در آن همیشه از ابتدا تا انتهای کار، فاصله‌ای میان محقق و موضوع پژوهش حفظ می‌شود، در کار «اصیل» سوژه، مسئله‌ی تحقیق را مال خود کرده و با آن یکی می‌شود و از این یکی شدن، نطفه‌ی نوشتار منعقد می‌شود.
-
۱۳۹۵-۰۱-۱۵ ۰۹:۰۱
تاملی بر فرایند تولید علم و اندیشه (۱)؛
در جست‌وجوی اصالت
آیا می‌باید مقالات علمی - پژوهشی را نوشته‌ها و مقالاتی «فنی» و «تکنیکی» دانست و یا «هنری» و «ذوقی»؟عنصر خلاقیت و منحصربه‌فرد بودن تا چه حد در این نوشته‌ها راه دارد؟ نویسندگان مقالات چاپ‌شده در مجلات دانشگاهی و علمی-پژوهشی غالباً «تکنسین» و شاغلان به اِعمال الگو هستند و یا «هنرمند» دارای نبوغ؟ این پرسش مهم که در حوزه‌ی علوم انسانی نوشتن مقاله با کدام خصوصیات دارای مطلوبیت و اقبال بیشتری در جامعه‌ی دانشگاهی ماست؟
-
۱۳۹۴-۱۱-۱۱ ۰۸:۵۶
نگاهی به سیاست‌های اجرایی فعلی دستگاههای آموزش عالی (۲)؛
علم مدرن، رهایی یا بردگی؟
در مورد رتبهبندی علمی دانشگاهها اینکه یکی از دانشگاهها دارای رتبه‌ی زیر ۵۰۰ در میان دانشگاه‌های دنیا باشد چه افتخاری دارد؟ به‌عبارت‌دیگر، این رتبهها (مانند ۵۰۰) در دنیا از لحاظ اندازه و مقدار بیاعتبار میباشد، چراکه تفاوت چندانی با رتبه‌ی ۶۰۰ ندارد و نمیتوان به آن‌ها افتخار کرد، چون اولاً ۱، ۲ یا ۱۵ نیست؛ ثانیاً، این تغییر رتبه صرفاً یک جابه‌جایی درونی است.
-
۱۳۹۴-۱۱-۰۵ ۰۹:۲۳
نگاهی به سیاست‌های اجرایی فعلی دستگاههای آموزش عالی (۱)؛
علم مدرن: پیشرفت یا بردگی؟
دوران کنونی را شاید بتوان مرحله‌ی دوم تاریخی تلاش برای بازیابی جایگاه علم در کشور دانست؛ مرحله‌ی اول آن در دوران قبل از اسلام شروع و استمرار آن پس از دوران اسلامی منتهی به «دوران شکوفایی اسلامی» گردید؛در مرحله‌ی دوم بازیابی علمی، آنچه در سیاست‌های اجرایی آموزش عالی هدف قرار داده شده است دستیابی به «علم مدرن» است. به نظر میرسد که در این سیاست‌ها رسیدن به قلههای ترقی در امتزاج علمی با «علم مدرن» تولیدشده در غرب دیده می‌شود. سؤال اصلی که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت این است: «آیا این امتزاج علمی ما را مجدداً به دوران شکوفایی علمی خواهد رساند؟»
-
۱۳۹۴-۰۷-۱۱ ۰۹:۱۹
نگاهی به فرهنگ آموزش و یادگیری در ژاپن؛
وظیفه‌مداری و فرایندگرایی در آموزش
ژاپنی‌ها در آموزش بیشتر فرایند‌گرا و در طراحی برنامه درسی بیشتر تکلیف اندیشند (وظیفه‌مدار) و بر تلاش فردی بیشتر از توانایی طبیعی (استعداد) برای موفقیت تاکید می‌کنند.اغلب علاقه زیادی به روش‌های استدلال و تحلیل مسایل با زمینه‌ها و مناسبات پیشینی از خود نشان می‌دهند. از گذشته به حال و آینده می‌رسند، مفهوم زمان را به صورت ترتیبی در هم فرو رفته و در دایره هم زمانی تحلیل می‌کنند.
-
۱۳۹۴-۰۶-۲۶ ۰۹:۱۰
بازی تردید یا بازی باور، دو رویکرد به نقد و نقادی؛
ایده‌ای راه‌گشا برای رونق نقد و نقدپژوهی در ایران
در این مقاله با استناد به اندیشه‌ی دبورا تنن دو رویکرد «نقد مناقشه‌انگیز» و «نقد سازنده» از هم متمایز شده است؛ رویکرد مناقشه‌انگیز اگرچه کاربردهای مفید و ضروری برای توسعه‌ی علمی دارد اما مستلزم نوعی کنش قهرمانانه است و لزوماً همه‌ی دانشگاهیان آمادگی انجام آن را ندارند. در مقابل رویکرد نقد سازنده با روحیه‌ی مسالمت‌جو و فرهنگ آکادمیک کنونی ما سازگارتر است.
-
۱۳۹۴-۰۶-۱۷ ۰۹:۳۷
نگاهی به پروژه فبک در ایران؛
آموزش فلسفه به کودکان: تجربه جدید در ایران
بخش عمده‌ی تحقیقات ظرف ۴۰ سال گذشته به این نتیجه رسیده است که دوران بلوغ و سال‌های دانشگاه برای توسعه‌ی مهارت‌های تعقل در افراد بسیار دیر است. حاصل این مطالعات ... دانشمندان حوزه‌ی آموزش را به تفکر درباره‌ی آموزش فلسفه در دوران کودکی تشویق نموده است؛ در نتیجه، طرحی تازه به‌عنوان «فلسفه برای کودکان» مطرح گشت که به دنبال آن فلسفه وارد مدرسه‌ها شد.