اندیشه
-
۴ روز قبل
درنگی درباره مقام و موقع هانری کربن در سپهر فکری ایران؛
مسافر اقلیم اسلام ایرانی
کربن مانند فلاسفه ای چون سقراط، افلاطون، ارسطو، فارابی و... از حیث تفکر به مناسبات مدنی میان انسان ها می‌پرداخت و توجه کربن به معنویت از جنبه تقویت آموزه های اخلاق و انسانیت در میان مناسبات انسان ها با تکیه بر کلام الهی بود، به همین خاطر با پیوند میان تجسد وحی و کلام الهی در نهاد دنیوی مانند کلیسا و مسجد، نگاه باطن گرایی به دین را دنبال می‌کرد. کربن سیر معنویت را از مذهب کاتولیک تا تشیع در اسلام تجربه کرد و این رویکرد از آموزه های مارتین لوتر تا شیخ شهاب الدین سهروردی و در اواخر علامه محمد حسین طباطبایی تکامل معرفتی یافت.
-
۸ روز قبل
گفت‌وگو با غلامرضا ظریفیان درباره «در کشاکش دین و دولت»؛
رمزگشایی از جعبه سیاه تاریخ اسلام
یکی از انحرافات که در فهم تاریخ اسلام رخ داده، خلط میان تاریخ و کلام است. ما خیلی وقت‌ها با نگاه کلامی سراغ فهم تاریخی می‌رویم. طبیعی است که با نگاه کلامی، پیش‌فرض‌هایی داریم و تصمیماتی گرفته‌ایم. دکتر موحد با آنکه یک ایرانی شیعه است، اما با نگاه کلامی سراغ تاریخ نرفته و یافته‌های خوبی را عرضه داشته است.
-
۹ روز قبل
رضا داوری اردکانی؛
شرق شناسی چیست و ایران شناس کیست؟
شرق شناسی یک شأن بزرگ فرهنگی-سیاسی اروپا در قرن نوزدهم بود. اکنون دیگر چنین شأن و نظمی وجود ندارد. ایران‌شناسی هم که در ظاهر از جمله بازماندگان شرق‌شناسی به حساب می آید، کار گروه دانشمندانی است که به مطالعات ایرانی علاقه دارند و احیاناً در پژوهش های خود با ایرانیان مقیم اروپا و آمریکا و ژاپن همکاری می کنند. هنوز تاریخ ایران و البته اکنون آن ناشناخته های بسیار دارد. این ناشناخته ها را با نگاهی تازه باید کشف کرد و شناخت.
-
۱۱ روز قبل
نگاهی به تاریخِ خلافِ واقع در تاریخ؛
در جستجویِ ممکن‌ها
تاریخ بالقوه، در این معنا، «تاریخی» است که از همپوشانی فضای ذهنی و عینی شکل گرفته باشد به طوری که فاکت های گذشته در کنار عناصر یا بدیل‌های خیالی قرار می‌گیرند و حتی فاکت‌ها جای خود را در ذهن به بدیل‌های ذهنی و خیالی می‌دهند که همان طور که گفته شد این تصورات، خیال صرف نیستند بلکه ریشه در تجربه و فاکت و حتی عقلانیت دارند. جستجو یا واکاوی در امکان های دیگر به فهم بهتر رویدادها کمک می‌کند.
-
۱۸ روز قبل
گفت‌وگو با دکتر امیربانو مصفا درباره جایگاه مظاهر مصفا در شعر و ادب فارسی؛
سیمای او در این آینه روشن همان است که من میخواهم
خودش تعریف می‌کند که من قم بودم و در مدرسۀ ابتدایی تحصیل می‌کردم. رضاشاه که با قطار طی طریق می‌کرده یک توقفی هم در ایستگاه قم می‌کرده، مدت‌ها در مدرسه مدیر و ... داشتند به بچه‌ها تعلیم می‌دادند که مثلاً وقتی رضاشاه آمد شما به سمت او نگاه کنید. بعد می‌گوید وقتی رضاشاه آمد من لج کردم به طرف دیگر نگاه کردم. یک‌چنین روحیه‌ای داشت و اصلاً قدرتستیز بود.
-
۲۳ روز قبل
گفت‌وگو با منصوره اتحادیه در مورد تاریخ نگاری؛
پژوهش تاریخی؛ پرسش مهم‌تر است یا منبع؟
تاریخ‌نگاری قبل از مشروطه هم در حال تحول بود و لزوماً انقلاب باعث این مسئله نشد. البته انقلابات تاریخ‌نگاری را هم ارتقا می‌دهد و متحول می‌سازند. این یک قاعده است. مثلاً تاریخ‌نگاری مدرن اروپا از انقلاب فرانسه شروع شد. هر انقلابی تکانی به تاریخ‌نگاری می‌دهد، ولی قبل از مشروطه نیز تاریخ‌نگاری در حال تحول بود.
-
۲۸ روز قبل
زمینه‌های تاریخی و فکری فلسفۀ سیاسی اشمیت؛
تصمیم برای خروج از گفت‌وگوی بی‌پایان
به نظر اشمیت، رمانتیسیسم در دستان بورژوازی سیاست دموکراتیک را به گفت‌وگویی بی‌انتها بدل کرده است که هدف آن لذت زیباشناختی صرف است و در چنین شرایطی، آنچه به محاق می‌رود، تصمیم اصیل سیاسی است. تصمیم گرفتن (نه لزوماً تصمیم درست گرفتن) در شرایطی که آلمان مغلوب در جنگ جهانی اول، درگیر بحران‌ها و کشمکش‌های سیاسی و داخلی فراوانی بود، اهمیت فراوانی داشت و از نظر اشمیت (و بسیاری دیگر) بی‌تصمیمی پاشنۀ آشیل این شرایط بود.
-
۱ ماه قبل
چند نکته در باب دولتِ مقتدر توسعه‌گرا؛
اقتدار و توسعه
ایران نیازمند یک «دولت مقتدر توسعه گرا» است که اولا به فساد و رانت پایان دهد و در درجه دوم بتواند با سیاست گذاری های هدفمند در حوزه محیط زیست،اقتصاد،سیاست خارجی، آمایش آموزش و غیره کشور را در میان مدت به سمت توسعه ملی هدایت کند. در مرحله بعدی تقویت دموکراسی و توسعه سیاسی در سایه زیرساخت ایجاد شده باید در دستورکار قرار گیرد البته به نظر می رسد در این مسیر نظام ریاستی به جای نظام نیمه ریاستی قابلیت بیشتری داشته باشد.
-
۱ ماه قبل
گفت‌وگو با رسول جعفریان؛
سیاست‌زدگی آفت تاریخ و تمدن
تاریخ ۳۰ سال قبل از انقلاب هم گرفتار یک دگردیسی شد و مرحوم آیت در این زمینه موثر بود. البته بعد اسم او فراموش شد اما آن وقت تغییراتی رخ داد که کاری انقلابی تلقی شد. مثلا همه خیابان‌هایی که در انقلاب به اسم مصدق نام‌گذاری شده بود به کاشانی تغییر نام یافت. همین اتفاق در مورد بیمارستان‌ها هم رخ داد.
-
۱ ماه قبل
تورن به چه کار جامعۀ ایرانی می‌آید؟
مدرنیته در بن‌بست سنت
یکی از مهم‌ترین ره‌آوردهای نظری تورن برای جامعۀ ایرانی کمک به داشتن درکی بهتر در رویارویی با مدرنیته است. چیزی که دست‌کم از زمان عباس میرزا یکی از پیچیده‌ترین پرسش‌ها و دشواره‌های ما ایرانیان بوده است. اندیشه‌های تورن دربارۀ نوع مواجهه با مدرنیته برآمده از شناخت تاریخی عمیق او از صور مختلف مدرنیزاسیون در قرون اخیر است و می‌تواند دربرگیرندۀ اشاراتی ارزنده برای جامعۀ ایرانی باشد.
-
۱ ماه قبل
پاسخ به نوشته عبدالنبی قیم تحت عنوان «جواد طباطبایی و تحریف تاریخ» در مجله بخارا؛
اُمی‌های مدرن
با این‌که اعتقاد دارم هیچ‌یک از سه نوشته قیّم ارزش پاسخ ندارند و با این‌که برای ورود امثال قیّم‌ها در عرصه‌ای که وقوفی در آن ندارند، خاستگاهی جز «خالِفْ تُعرَفْ» نمی‌بینم، با این‌حال آنچه مرا به تهیه این پاسخ تفصیلی واداشت، نه آن ادعاها، که اشتهار کاذب محل انتشار آن‌هاست. مجله تک‌نفره بخارا، صفحات خود را مزین به مطلبی کرده که قصاید مجعولِ موسوم به معلقات را بر شاهنامه فردوسی ترجیح می‌دهد!!
-
۱ ماه قبل
بهزاد جامه بزرگ/ چرا حکمرانی عبدالکریم سروش در فضای روشنفکری ایران به حاشیه‌نشینی و انزوای فعلی او منتهی شد؟
لوتر در انزوا
چیزی قریب به دو دهه حکمرانی در فضای روشنفکری ایران مجال مناسبی برای اصحاب روشنفکری دینی و به طور مشخص عبدالکریم سروش بود تا به‌زعم خود نسخۀ شفابخش خود را برای این جماعت چشم‌وگوش‌بسته که آمال خود را در گفتار و نوشتار ایشان جست‌وجو می‌کردند، بپیچند. اما هرچه زمان می‌گذشت این اعتماد و اعتبار کاسته می‌شد. سروش و حلقۀ او جدای از اصطکاک و چالشی که با برخی بخش‌های جامعه ایجاد کرده بودند و از این نمد کلاهی برای خود بافتند، هرگز نتوانستند در طرح پرسش‌های جدید در مواجهه با بحران‌های فکری و معرفتی جامعۀ ایرانی با دنیای جدید کامیاب شوند.
-
۲ ماه قبل
متن مکتوب مصاحبه رضا داوری اردکانی در مستند تئوریسین خشونت؛
فردید زنده است چون تفکر زنده است
غرب زدگی که دکتر فردید گفت اصلاً و به هیچ وجه سیاسی نبود شاید بعدها خود دکتر فردید نتایج سیاسی از آن گرفته باشد اما از اول سیاسی نبود، آل احمد چنان که خودش هم معترف بود از اول قضیه را سیاسی کرد، از اول که طرح کرد در شورای تحول آموزش در وزارت فرهنگ، خودش گفت من اصطلاح را از دکتر فردید گرفته ام اما مطلب من مطلب دیگری است، ولی این تلقی سیاسی غرب زدگی شایع شد و همه این تلقی آل احمد را فهمیدند.
-
۲ ماه قبل
طرح فلسفه کانت در ایران کم حاشیه تر است؛
این کانت غیر جذاب
کانت برای خود جایگاه فیلسوف سیاسی قائل نیست و این مساله در شکل گیری تفکرات پیرامون فلسفه کانت امر بدیهی می باشد که آموزه ها و جاذبیت های شخصیتی امانوئل کانت برای اهل ایدئولوژی ، سیاست بازی و روشنفکری در ایران ، جذابیت فکری سیاسی نخواهد داشت و در کشور ایران نگاه سیاسی به کانت کمتر محل مناقشه بوده است و تا کنون طرح اندیشه های کانت کمتر حاشیه ساز بوده است.
-
۲ ماه قبل
تحلیل مایکل سندل از گفتمان عمومی معاصر؛
اشتباه مرگبارِ ایمان به بازار
سندل معقتد است که باید دربارۀ جامعه‌ای که بر اصل مدارا و تساهل استوار است، بیندیشیم؛ دربارۀ احترامی که برای تکثرگرایی قائلیم باید عمیق‌تر فکر کنیم. آیا یک گفتمان عمومی ارزش‌گذارانه، قدر و منزلت یک جامعه تکثرگرا را کاهش می‌دهد؟ او بر این نظر است که لزوماً این‌گونه نخواهد بود.
-
۲ ماه قبل
تاملی در بحث بخت اخلاقی در فلسفه اخلاق؛
درس اخلاقی بخت اخلاقی
درس اخلاقی تشخیص این حقیقت مهم هم در موضع عقل‌گرایانه و هم در موضع غیرعقل‌گرایانه است و آن این است که نگرش به‌لحاظ اخلاقی وجدانی به زندگی، و نیز نگرش به‌لحاظ انسانی وجدانی به اخلاقیات، باید از سویی بین علاقه به دستیابی به آن نوع عدالت که از محدود کردن اهمیت و معنای چیزی نشأت می‌گیرد که از قدرت و کیفیت اراده‌های ما مستقل است، و از سوی دیگر، علاقه به تصدیق منش زمینی ما و حفظ پیوندمان با جهان اجتماعی و مادی، تعادل برقرار کند. کیفیت متناقض‌نمای پدیدۀ بخت اخلاقی از این واقعیت نشأت می‌گیرد که علاقۀ دوم تنها در صورتی می‌تواند به‌کار آید که این معنا را تأیید کنیم که علاقۀ اول در صدد محدود ساختن آن است.
-
۲ ماه قبل
گفت‌وگو با سعید بینای مطلق دربارۀ نگرش هگلی به فرهنگ و سنت ایرانی (۲)؛
مطلقیت بخشیدن به تاریخ ناشی از وارونه‌سازی است
مطلقیت بخشیدن به تاریخ ناشی از وارونه‌سازی است. همان‌طور که دکارت وجود را مبتنی بر «من» می‌کند، درحالی‌که پیش از وی، عکس آن بود (یعنی «من» مبتنی بر وجود بود)، در نگرش هگلی یا مشابه آن، وجود تابع تاریخ می‌شود و نه تاریخ مبتنی بر وجود. بنا بر مطلق‌گرایی‌ِ تاریخی، وجود در تاریخ است و نه آن‌چنان‌که متافیزیک افلاطونی به ما می‌آموزد؛ تاریخ در وجود.
-
۲ ماه قبل
مروری بر آرا و آثار جان لاک در سالروز زادروزش؛
توافق همگانی معیار مشروعیت قدرت است
لاک می‌گوید انسان در درجه اول مالک شخص خودش است و می‌توان گفت که این فرضیه جان لاک پایه و اساس بحث او قرار می‌گیرد. من مالک شخص خودم هستم. کس دیگری مالک من نیست و اگر من این نیروی خود را در اختیار کس دیگری می‌گذارم با توافق خودم است. کس دیگری حق ندارد من را به تصاحب خود درآورد؛ این یک حق است.
-
۲ ماه قبل
گفت‌وگو با سعید بینای مطلق دربارۀ نگرش هگلی به فرهنگ و سنت ایرانی (1)؛
نیاز به عقلانیت دکارتی برای فهم سنت
من با دو گروه اصلاً نمی‌توانم کنار بیایم. یکی آن‌هایی که می‌خواهند عقلانیت مدرن را تا جایی که به ساختار جامعه مربوط می‌شود، نفی بکنند؛ چه به نام سنت، چه به نام هایدگر! و دیگر کسانی که می‌خواهند با کنار گذاشتن عقلانیت دکارتی، دنبال نوع دیگری از عقلانیت باشند! این شدنی نیست. پذیرش همین عقلانیت است که به ما امکان می‌دهد بتوانیم دربارۀ سنت، هویت و هرآنچه در ما مشترک است، فکر کنیم. با نفی این نیست که می‌توانیم به هدف مورد نظر برسیم.