اندیشه
گفت‌وگو با حکمت‌الله ملاصالحی به بهانۀ کتاب «انسان تاریخی و تاریخ متعالی»؛
تاریخ، خدای انسانِ عالمِ مدرن است
تصادفی نیست که تنها انسان عالم مدرن روی آوار معابد گذشته، موزه به مفهوم مدرن آن بنیاد می‌نهد؛ و تنها انسان دورۀ جدید وجب به وجب و لایه به لایه تا آن‌سوی مرزهای تاریخ و جغرافیای طبیعی ارض، تاریخ و عقبۀ تاریخی انسان را زیر جراحی‌های بی‌امان خود گرفته است. انسان عالم مدرن دیگر انسان زائر معبد عالم غیب و قدس نیست، در آسمان و در فراتاریخ و در پیشگاه و حضور امر متعال حضور خویش را در جهان نمی‌بیند و نمی‌فهمد و نمی‌جوید.
-
۳ روز قبل
چند پیشنهاد ساده به سازندگان «مستند کوتاهی از زندگی مرحوم محمدعلی مرادی»(۲)؛
دیگری را به جای خود در آینه دیدن!
مرادی متأسفانه و به‌ویژه در دورۀ پایانی زندگی خود، دانسته یا ندانسته مورد سوءاستفادۀ محافل و تریبون‌های رنگارنگ و حتی سؤال‌برانگیز قرار گرفت. وجود آگاهی کاذبِ توسن‌وار، در او زمینه‌ساز موفقیت محافل و تریبون‌هایی بود که او را در مسیرهای دل‌خواه تشویق و هدایت می‌کردند. آنان به قصد پیشبرد اغراض خود، پیش و بیش از هر چیز بر خیال‌پردازی‌های او انگشت می‌فشردند.
-
۴ روز قبل
گفت و گو با محمد صنعتی در موضوع تفکر فلسفی در ایران؛
مقابله با تاریخ نخ‌نما
آیا ما جرات داریم که بر شاهنامه نقد بنویسم؟! آیا جرات می‌کنیم بر حافظ نقد بنویسیم؟! خیر! زیرا شاهنامه و دیوان حافظ و مثنوی معنوی برای مردم ایران مقدس هستند! این طور نیست؟! من باید یک جا بتوانم این حرفم را بزنم که چرا نمی‌شود، شاهنامه و حافظ و مولوی و عطار را تحلیل نقادانه کرد؟ سانسور روشنفکری ما گاه سختگیرترتر از سانسور حکومتی است!
-
۵ روز قبل
چند پیشنهاد ساده به سازندگان «مستند کوتاهی از زندگی مرحوم محمدعلی مرادی»(۱)؛
رویاهای یک فیلسوف-آنارشیست
در مورد خاص مرادی، اگر جز کمک به روشن شدن واقعیت هیچ مصلحت دیگری را در نظر نداشته باشیم، باید بگوییم نبوغ در او به عاملی آسیب‌زننده تبدیل گشت. آشوب ذهنی ناشی از نبوغ آموزش‌ندیده و پرورش‌نیافته در او (به هر دلیل) نه تنها به عاملی مثبت تبدیل نشد که همچون سدی در همۀ مراحل زندگی در برابر او قد علم کرد. همین آشوب ذهنی بود که بر افکار و رفتار او چیره گشت و در آخر او را به گفتۀ خودش به یک «آنارشیست» و یا به گفتۀ دوستانش به «فیلسوف کف خیابان» بدل کرد؛ و نهایتاً بر زبان آورد که: «من اصلاً الف تا ی این جهان مدرن را باهاش مسئله دارم».
-
۶ روز قبل
نگاهی به حکمت و سیاست در رسالۀ «سه اصل» ملاصدرا؛
حجابی بر علم حقیقی
ملاصدرا در رسالۀ «سه اصل» با برشمردن سه اصلِ «جهل به معرفت نفس»، «حب جاه و مال و میل به شهوات و لذات و سایر تمتعات» و «تسویلات نفس اماره و تدلیسات شیطان مکاره»، آنها را موجب حجاب بر علم حقیقی (حکمت) می‌داند؛ و بدین صورت، مردم علم ظاهر (فقه، کلام و حدیث) را علم حقیقی تصور می‌کنند. این حجاب‌ها موجب می‌شود که حکمت در جامعه به غیبت رود و لذا راه سعادت بسته شود و جامعه و حکومت به تباهی گرایش پیدا کنند.
-
۱۱ روز قبل
تفسیری فلسفی از مفهوم پدرسالاری در تاریخ ایران در مصاحبه با سیاوش جمادی (۸)؛
در زنجیر مناسبات شاهی-بندگی
ما نه در خواص نه در عوام یا تودۀ مردم، هیچ اثری، هیچ اثری از اینکه جز مناسبات شاهی-بندگی ساختار دیگری نیز ممکن است نمی‌بینیم. در این صورت حتی ستم‌دیدگان و مدافعان ستم‌دیدگان راهی جز این نمی‌شناسند که با احکامی که روی کاغذ است، حاکمی را که متکی به زور عریان است وادارند تا از خشیت‌اش بکاهد و بر رحمت‌اش بیفزاید و اگر جان به لبشان رسید شاهی را ببرند و شاهی دیگر به جایش نشانند. نمونۀ اسطوره‌ای آن داستان کاوه است و نمونۀ تاریخی آن فراوان.
-
۱۳ روز قبل
پاتریشیا کرونه و تاثیر روش او بر مطالعات اسلامی؛
غروب روش «بازنگریست‌ها»
کتاب‌های جان ونز برو، مایکل کوک و پاتریشیا کرونه اساس معرفتی جریان تجدیدنظرخواهی را تشکیل می‌دهد. جریانی که به دنبال برکندن زمینۀ تاریخی از نص قرآنی است و استدلال می‌کند قرآن در شکل متداول امروزی، ساخته‌پرداختۀ مسلمانان در اواخر قرن دوم هجری است. این جریان مبتنی است بر تشکیک در روایت‌های اسلامی و تشکیک در هرآنچه در منابع و مصادر اسلامی رایج و شایع است و در همان حین، اعتماد بر منابع غیرکلاسیک سنتی و نیز منابع دیگری که به زبان‌های غیرعربی نگاشته شده‌اند.
-
۱۴ روز قبل
کوئنتین اسکینر/ نظریه‌پردازان انگلیسی نظریۀ حاکمیت تا پیش از هابز (۲)؛
در ستایش ونیز
شماری از مفسران اوایل دوران مدرن جانی تازه یافته و محکم از ترجیح «دولت‌های آزاد» حمایت کرده‌اند. رسالۀ «سیاست تازه‌بنیادِ» ترایانو بوکولینی از نمونه‌های تأثیرگذار است که در سال ۱۶۲۶ به انگلیسی منتشر شد. بوکولینی پس از به سخره گرفتن و تقبیح پادشاهی‌های اروپای معاصر، بحث خود را با مجموعه‌ای از خطابه‌ها به پایان می‌برد که در آن گروهی از سخنوران متبحر در ستایش ونیز باهم رقابت می‌کنند.
-
۱۹ روز قبل
رسول نمازی/ پاسخی به اظهارات سیاوش جمادی درباب لئو اشتراوس؛
سوار بر روحِ مغشوشِ تاریخ
اگر استفاده اشتراوس از ضمیر «ما» در آثارِ خود، که گویا جمادی نسبت به رواج آن در زبان انگلیسی آگاه نیست، از نظر جمادی « گویای ایدئالیسم وخیمی است»، استفاده جمادی از ضمیر «ما» وقتی که می گوید « زحمت ما را کم می کنند » گویایِ «فاجعه وخیمی» است که حوزه اندیشه در ایران دچار آن شده است: موضوعات پیچیده فلسفی که می بایست در قالب مقالات تحقیقی جدی با ارجاع و جزئیات فراوان مورد بحث قرار گیرند بصورت کلی و در قالب خطابه های احساسی و گزاره های کلی در فضای کشور نشر می شوند، آنهم توسط افرادی که آشکارا بر موضوعات مورد بحث تسلط ندارند و دست به قضاوتهای کلی و بی پایه می زنند.
-
۱۹ روز قبل
تأملی در باب نقش فلسفه در توسعه/ در توضیح سخنان محسن رنانی؛
رسالت فلسفه آسمان است یا زمین؟
فیلسوف می‌تواند در مسیر توسعه کمک کند و گاه به مسائل آن بیندیشد، اما رسالت او اندیشیدن به توسعه و لوازم و مبانی آن نیست. رسالت و کار فیلسوف پرداختن به پرسش‌های بنیادین است که عقل معاش و اکثریت جامعۀ انسانی بسیار کم و به‌صورت آشفته در مورد آن می‌اندیشند و البته در غالب موارد، کار ایشان تلاش برای فرار و مواجه نشدن با این پرسش‌های بنیادین است.
-
۲۱ روز قبل
تفسیری فلسفی از مفهوم پدرسالاری در تاریخ ایران در مصاحبه با سیاوش جمادی (۷)؛
صغیر ماندگی یا روشنگری عقیم شده
مسئلۀ نسل ما بی تاریخی یا کمداشت حافظۀ تاریخی نیست. ما با ناخودآگاهی تاریخی زندگی می کنیم و آنچه کم داریم خودآگاهی تاریخی است ، از همین روست که همچنان حامل برخی از فراداده های خوگرفتۀ فرهنگ گذشته ایم ؛ آزادی اندیشه نیاز ناگزیرمان نشده و خودگردانی و خودسالاری در فکر و امورهمگانی مان را دشوارتر از سپردن امورمان به یک شاه چارساله می یابیم.از اندیشمندان چپ دربارۀ اتمیزه شدن انسان ها و فقدان خود آیینی در سرمایه داری پسین بسیار آموخته ایم اما تفاوتی عظیم است میان دگرسالاری پسمانده از فرهنگ قرون وسطی و خودآیینی خنثا شده در غرب پیشرفته.
-
۲۴ روز قبل
ملاحظه‌ای درباره موانع توسعه در اندیشه سیدجواد طباطبایی؛
پرواز ناموفق غازها
در تغافل از اهمیت تلاش برای تأسیس «موضع جدید آگاهی» با تکیه بر نقادی «سنت» و تأمل بر الزامات زندگی اجتماعی و منطق سیاست در دوران جدید، توسعه و تحولات صنعتی در ایران بسیار شکننده و تابع بخت و تصادف بوده است.
-
۲۶ روز قبل
علی صلح‌جو؛
ویرایش ساختاری، حلقۀ مفقود رمان جوان ایران
ویراستار داستان ممکن است داستانی ننوشته باشد و اساساً نتواند بنویسد، اما دو قابلیت لزوماً باید در او باشد: آگاهی از اصول و ظرافت‌های داستان‌نویسی از یک سو؛ و خواندن داستان‌های گوناگون در ژانرهای متفاوت. ناتوانی ویراستار داستان در خلق اثر ادبی مانعی در کار او نیست. نوشتن کاری فعالانه است، حال آنکه ویرایش امری انفعالی است.
-
۲۸ روز قبل
سیدحسین نصر؛
مهدی حائری؛ جامع فلسفه شرق و غرب
حائری میان زبانی که درباب عرفان است و زبان خود عرفان تمایز قایل است. وی به شیوه ای استادانه بحث های ویلیامز جیمز و و.ت. استیس را درباب فلسفه تصوف به نقد می کشد. بحث حائری از توصیف ناپذیری در تصوف نه تنها آشنایی بر علم و آگاهی وی از تصوف دلالت دارد بلکه حاکی از آن است که او خود به لحاظ وجودی نیز در این مسیر قدم گذارده است. در عین حال تحلیل فلسفی او درباره زبان تصوف در پرتو علم حضوری چشم انداز وسیعی را برای فلسفه تصوف در محیط تفکر غربی می گشاید.
-
۲۸ روز قبل
آیا ایران‌شناسی در ذیل سنت خاورشناسی استعماری قرار می‌گیرد؟/ زهره زرشناس؛
نگاهی به گفتمان ایران‌شناسی در ایران
پژوهش‌های پسااستعماری همواره کوشیده‌اند با نقد و تحلیل گفتمان «خاورشناسی» نشان دهند که بازنمایی «غرب» از «شرق» یک‌سویه، خودمحورانه و به سود غرب بوده و آن چهرۀ شرق، که برساختۀ غرب است، منفی، غیرواقعی و مخدوش نمایانده شده است. بر این پایه، مطالعات ایران‌شناختی، به‌عنوان جزئی از مفهوم کلی خاورشناسی نیز به چالش کشیده شده است.
-
۱ ماه قبل
تفسیری فلسفی از مفهوم پدرسالاری در تاریخ ایران در مصاحبه با سیاوش جمادی (۶)؛
چرا پیشرفت پرشتاب مدرن از اروپا آغاز شد؟
از سدۀ هیجده واژۀ دسپوتیسم در ادبیات سیاسی غرب معنای تورانی و جباریت و در اسناد به سلطان های شرقی رایج شد.دسترس به آب و الوار و فاصله کم تر میان قلمرو شاهان و خیلی از عوامل دیگر در اروپا را در پاسخ به پرسش مطرح شده آورده اند. اما آثار فرهنگ نادیده گرفتنی نیست. درست از میانۀ قرون وسطی که در اروپای مسیحی ایدئولوژی حاکم به بهای جان ها و خطر های هولناک رو به پیله شکافی رفت ، در ایران وارون آن رخ داد.
-
۱ ماه قبل
نظریه‌پردازان انگلیسی نظریۀ حاکمیت تا پیش از هابز (۱)؛
تبارشناسی حاکمیت دولت*
از نظر هنری پارکر، مسئلۀ اساسی این است که چگونه اقتدار سیاسی بین تاج‌وتخت و دولت تنظیم می‌شود. پاسخ منفی وی این است که یحتمل حاکمیت نمی‌تواند آن‌گونه‌ای که طرفداران سلطنت مجادله می‌کنند، به‌عهدۀ پادشاه در مقام رأس دولت باشد. پادشاهان شاید بزرگ‌تر از افراد و بزرگ‌تر از اعضای پیکرۀ سیاسی باشند، اما کمتر از همه با قدرت و جایگاهی کمتر از کلیت مردم در مقام یک کل هستند.
-
۱ ماه قبل
گزارشی از میزگرد بررسی ماهیت علوم انسانی؛
علوم انسانی راهنما و راهگشای توسعه است
ایده پژوهش هر چه باشد خوبست اما هیچ وقت و در هیچ تاریخی سابقه ندارد که کسانی طالب علمی بشوند که معلوم نیست عالمش کیست و معلومش چیست. مع‌هذا میزان کردن علم با ملاک‌های اعتقادی هر چند که کاری عجیب به نظر آید، قابل فهم است. علم و دین هر دو ناظر به حقیقتند و معمولا توجه نمی‌شود که حقیقت دینی عین حقیقت علمی نیست و نسبت مردمان نیز با حقایق دینی و علمی متفاوت است. همچنین علم هم مثل دین چیزی نیست که با تصمیم شخصی بتوان آن را ساخت.
-
۱ ماه قبل
رضا داوری اردکانی؛
مدعیان و منتقدان علم دینی با هم قرابت دارند
روشنفکران و روشنفکرمآبان که گاهی در مبارزه قدرت وارد می شوند اگر شکست بخورند نمی پذیرند که شرایط برای تحقق شعارهایشان مساعد نبوده یا فهم سیاسی و استعداد رهبری نداشته و تاکتیک مبارزه را نمی دانسته اند. بعضی از آنها به جای اینکه شکست خود را ناشی از جهل و ناتوانی خود و برتری رقیب سیاسی بدانند چون جانشان هنوز با خرافات پیوسته است آن را به دخالت یک اندیشه شیطانی مخالف نسبت می دهند. البته این مشکل بیشتر مشکل روشنفکر دهه های اخیر در جهان توسعه نیافته است که هنوز خود را پاسدار آزادی و حقیقت می داند و اگر در مبارزه برای آزادی شکست بخورد، سپر حقیقت به دست می گیرد و حتی ممکن است از مخالفان خود به عنوان مخالف حقیقت انتقام بگیرد.
-
۱ ماه قبل
نگاهی به کارنامۀ روشنفکری در ایران معاصر در گفت‌وگو با محمدتقی قزلسفلی؛
از ستیز تا تعامل
شوربختانه وقتی به کارنامۀ روشنفکران منتقد حکومت که مدام بر بیرق تعهد و مسئولیت تکیه می‌کردند، رجوع می‌کنیم، کمتر نشانی از تلاش برای تدوین و طرح بنیادین در باب دموکراسی و به همین نسبت، اندیشه‌های فلسفی زیربنایی، می‌بینیم. آن همه نشانه‌های برانداختن، تاختن و سوختن، کمتر به سیراب کردن اندیشه‌های کهن‌سال درخت ما منجر شده است.
-
۱ ماه قبل
گفت‌وگو با کمال پولادی دربارۀ اندیشۀ سیاسی ژان بدن؛
مسئلۀ حاکمیت حاکم بلامنازع
از یک جهت می‌توانیم بگوییم بدن ایدئولوگ دولت مطلقه است. هرچند که نمی‌توانیم بگوییم به‌طور خاص ژان بدن ایدئولوگ دولت مطلقه است، اما نظریۀ حاکمیتش با توجه به تعبیری سنتی که او از نظریۀ حاکمیت دارد، در نهایت منجر می‌شود به تأیید دولت مطلقه و ازاین‌حیث می‌توانیم به یک معنا ژان بدن را ایدئولوگ دولت مطلقه هم به حساب بیاوریم.