اندیشه
گفت‌وگو با حکمت‌الله ملاصالحی به بهانۀ کتاب «انسان تاریخی و تاریخ متعالی»؛
تاریخ، خدای انسانِ عالمِ مدرن است
تصادفی نیست که تنها انسان عالم مدرن روی آوار معابد گذشته، موزه به مفهوم مدرن آن بنیاد می‌نهد؛ و تنها انسان دورۀ جدید وجب به وجب و لایه به لایه تا آن‌سوی مرزهای تاریخ و جغرافیای طبیعی ارض، تاریخ و عقبۀ تاریخی انسان را زیر جراحی‌های بی‌امان خود گرفته است. انسان عالم مدرن دیگر انسان زائر معبد عالم غیب و قدس نیست، در آسمان و در فراتاریخ و در پیشگاه و حضور امر متعال حضور خویش را در جهان نمی‌بیند و نمی‌فهمد و نمی‌جوید.
-
دیروز ۱۴:۱۷
نگین نبوی/ چگونه روشنفکران هویت خود را در تضاد با دولت تعریف کردند؟ (۱)
مفهوم متغیر روشنفکر در ایران دهۀ ۱۹۶۰ (۱۳۴۰ش)
روشنفکری یا روشن‌فکرگرایی جدید، سنت خود را در چارچوب ایدئولوژیک خصومت با وضعِ موجود مستقر کرده بود. روشنفکر بودن به معنای پذیرش موقعیت رویارویی است. مفهوم روشنفکر، در این معنا، آشکارا جنبۀ سیاسی‌تری یافت؛ روشنفکر دیگر به اصلاح محدود راضی نبود، بلکه مشتاق تغییر سیستم بود.
-
۴ روز قبل
تفسیری فلسفی از مفهوم پدرسالاری در تاریخ ایران در مصاحبه با سیاوش جمادی (۳)؛
ملک الشعرای بهار، شاعر، سیاستمدار یا متفکر
ملک‌الشعرا متفکر نیست تا برای خودسالاری تفکر با زبان شاعرانۀ پارسی درآویزد؛ گرچه شاید او را محیط و مسلط بر زبان خوانده‌اند. ملک‌الشعرای دربار مظفرالدین شاه و مداح او همان کسی است که قصیدۀ دماوند و جغد جنگ را سروده است و از توس برای مظفرالدین شاه مدح‌نامه می‌نویسد و این شاه علیل و بی‌کفایت را خدایگان سلاطین عالم و شهریار کارآگاه می‌خواند.
-
۸ روز قبل
تجربۀ مشروطۀ ایرانی بر چه بستری بنا شد؟
ترومای مشروطه
تجربۀ مشروطۀ ایرانی بر بستری از یک ترومای ملی بنا شده، با تبدیل آن لحظۀ «تروماتیک» به پرسشی «پروبلماتیک» تداوم یافته، جدال قدیم و جدید را در افق زمانی تاریخی و اندیشی شکل داده و در نهایت معطوف نسخ سنت شده است؛ اما بااین‌حال، مشروطیت از منظری فلسفی، پدیده‌ای تاریخی و متعلق به گذشته نیست بلکه همچنان «معاصریت» ما را شکل می‌دهد؛ چراکه نه توانسته است که گسست زمان تاریخی و اندیشی را برای ما حل‌وفصل کند و نه مرهمی برای تحقیرهای ملی ما بیابد.
-
۱۰ روز قبل
تبیینی از نحوۀ تاریخ‌نگاری مکتب بیلفلد؛
از تاریخ اجتماعی به تاریخ جامعه
تاریخ عمومی در مکتب بیلفلد واجد دو معناست: معنای اول اینکه در مطالعۀ گذشته باید تمام ابعاد واقعیت همچون جامعه، سیاست و اقتصاد مورد مطالعه قرار گیرد، چون واقعیت تاریخی قابل تقلیل به یکی از اضلاعش نیست و ذواضلاع بودن جزء ذات پدیدۀ تاریخی است. معنای دوم اینکه این مکتب در ابتدا خواهان آن بود که آنچه در تاریخ باید مطالعه شود، بعد عینی یا آفاقی و تجربی پدیده‌های تاریخی است، نه بعد انفسی یا ذهنی و هنجاری. گرچه بعدها این بعد به تاریخ‌نگاری مکتب مذکور افزوده می‌شود.
-
۱۱ روز قبل
نسبت تفکر هایدگر و نازیسم در تفسیر گونتر فیگال (۲)؛
گرایش هایدگر به ناسیونال‌سوسیالیسم
در بیان نتایج تفسیر فیگال می‌توان گفت که تنها در پهنۀ درانداخت هستی است که راه و مسیر آینده گشوده می‌شود. برای درانداخت هستی باید برپاخیزی داشت، این برپاخیزی اصالتمند میسر نمی‌شود مگر با آغاز. آغاز اصالت، تفکر یونانی است و اینجاست که رجحان فلسفه بر سیاست معلوم می‌شود.
-
۱۴ روز قبل
پاسخ جرج کلوسکو به پرسش‌های «فرهنگ امروز» درباب رویکرد مکتب کمبریج در تاریخ‌نگاری اندیشه؛
آنها در اشتباه‌اند!
من از ایدۀ مجموعه‌ای از روش‌ها در تاریخ اندیشه حمایت نمی‌کنم. آنچه باید انجام شود، سؤالات معین و شرایط مشخصی است که باید مورد بررسی و پژوهش قرار گیرد. من با این ایده موافق نیستم که چارچوب‌های معینی وجود دارند که باید مورد استفاده قرار گیرند. به‌نظرم این مسئله بیش‌ازحد سخت‌گیرانه و انعطاف‌ناپذیر است. چنین چارچوب‌هایی بیش از آنکه سودمند باشند، به احتمال زیاد به خطا یا سردرگمی منتهی می‌شوند.
-
۱۶ روز قبل
رضا داوری اردکانی/ ملاحظهای دربارۀ آلاحمد و غربزدگی؛
جلال؛ مثال روشنفکری ایران
آخرین بار که دیدمش قبل از سفر بیبازگشتش به شمال بود، با لحنی خداحافظی کرد که کمتر با آن لحن سخن میگفت، گویی مرگ را دیده بود. مرگ با ماست ولی ما سعی می‌کنیم از آن غافل شویم زیرا یاد مرگ کار دنیا را مختل می‌کند، ولی وقتی زمانش نزدیک می‌شود فراموش کردنش آسان نیست و چه‌بسا که آثار نزدیک شدنش در حرکات و سکنات آدمی نیز ظاهر شود. در هنگام خداحافظی به فردید گفت لااقل این (به من یعنی داوری اشاره کرد) و من میتوانستیم حرفهایت را بنویسیم اما خود نخواستی.
-
۱۷ روز قبل
آیا تذکر یوسف اباذری مبنی بر «سیاست‌زدایی» در جامعه ایرانی به معنای «شکست» جامعه‌شناسی در آکادمی ایرانی است؟ (۲)؛
ارتباط سیاسی شدن دانشمند و ناتوانی او در کار علمی
ایدآل تایپ وبری را می‌توان به تعبیری معقولیت رویداد تاریخی و هم‌زمان قضاوت ما (دانشمند) دربارۀ آن دانست و چنان که از دو سخنرانی «علم در مقام حرفه» و «سیاست در مقام حرفه» بر می‌آید، قضاوت سخن گفتن دربارۀ محتوای پدیدۀ فرهنگی نیست بلکه توجه به فرم و گونۀ آن است. کوتاه سخن آن که سیاسی شدن دانشمند در معنای اکید و سرراست کلمه فقط یک معنی می‌تواند داشته باشد: ناتوانی دانشمند در کار علمی‌اش.
-
۱۸ روز قبل
نسبت تفکر هایدگر و نازیسم در تفسیر گونتر فیگال (۱)؛
سرشت تفکر هایدگر فاشیستی نیست
فیگال معتقد است: «سرشت تفکر هایدگر فاشیستی نیست، بلکه حضور او در حزب ناسیونال‌سوسیال آلمان صرفاً یک اشتباه و یک نگاه فلسفی نادرست بود که در ادامۀ حیات این متفکر به انتقادهای عمیقی از نازیسم توسط او منجر شد.» به نظر می‌رسد در رویکردی که فیگال نسبت به رابطۀ اندیشۀ هایدگر و نازیسم اتخاذ کرده است، علاوه بر رسیدن به مبنای صحیحی از سیاست و امر سیاسی نزد هایدگر، با واکاوی سیاست در تفکر هایدگر، زوایای ناپیدایی از اندیشۀ او به دید می‌آید.
-
۲۱ روز قبل
تفسیری فلسفی از مفهوم پدرسالاری در تاریخ ایران در مصاحبه با سیاوش جمادی (۲)؛
طبقات اجتماعی و بازتولید نظریه استبداد
دریافت من به‌ویژه در بارۀ تاریخ ایران این است که نقش فرهنگ و فرداد تاریخی هیچ کمتر از طبقۀ اقتصادی نیست. مشروطه‌خواهی تقاطع برخوردی بود میان وارده‌های عصر مدرن و یک پیشینۀ فرهنگی بسیار سخت‌سر. به‌ویژه پس از مجلس اول از درون تعارض‌هایی که از کشمکش توفان‌های مدرن با ذهنیت فرهنگی و تاریخی و اجتماعی ایرانیان پدید آمد، مشروطیت فکر یا به تعبیر آدمیت ایدئولوژی غالبی را نیز پذیرا شد.
-
۲۲ روز قبل
آیا تذکر یوسف اباذری مبنی بر «سیاست‌زدایی» در جامعه ایرانی به معنای «شکست» جامعه‌شناسی در آکادمی ایرانی است؟ (1)؛
قانون و رویداد
مفاهیم برآمده از قوانین عام هرگز نمی‌توانند توضیح دهند که چرا برخی رویدادها و پدیده‌های تاریخی اجتماعی از آرایشی خاص برخوردارند و نه از آرایشی دیگر. علوم قانون‌محور یکتایی و ویژه بودن واقعیتی را که در آن زندگی می‌کنیم به چنگ نمی‌آورند. فهم مناسبات و دلالت‌های تاریخی فرهنگی رویدادها در کلیت قانون از هم می‌پاشد.
-
۲۳ روز قبل
گفت‌وگو با حکمت‌الله ملاصالحی به بهانۀ کتاب «انسان تاریخی و تاریخ متعالی»؛
تاریخ، خدای انسانِ عالمِ مدرن است
تصادفی نیست که تنها انسان عالم مدرن روی آوار معابد گذشته، موزه به مفهوم مدرن آن بنیاد می‌نهد؛ و تنها انسان دورۀ جدید وجب به وجب و لایه به لایه تا آن‌سوی مرزهای تاریخ و جغرافیای طبیعی ارض، تاریخ و عقبۀ تاریخی انسان را زیر جراحی‌های بی‌امان خود گرفته است. انسان عالم مدرن دیگر انسان زائر معبد عالم غیب و قدس نیست، در آسمان و در فراتاریخ و در پیشگاه و حضور امر متعال حضور خویش را در جهان نمی‌بیند و نمی‌فهمد و نمی‌جوید.
-
۲۵ روز قبل
مراد ثقفی؛
احزاب و جنبش‌های اجتماعی: یک بستر و دو رؤیا؟
معیار فعالیت در فضای رسمی که فضای معمولِ فعالیت احزاب است و تفاوتِ آن با فضای غیررسمی که حوزه فعالیتِ جنبش‌های اجتماعی را تعریف می‌کند نیز هر چند به عنوان معیاری مهم برای مقایسه تأثیرگذاری این دو نوع نهاد مطرح هستند، اما به نظر می‌رسد که وجه اینهمان‌گوییِ این گزاره تا حد زیادی از اهمیت این معیار برای مقایسه می‌کاهد. در واقع، از آنجا که تغییرات سیاسی در اکثر اوقات به واسطه نهادهای رسمیِ سیاست‌ورزی به وقوع می‌پیوندند، روشن است که کارکرد نهادهایی که در فضای رسمی فعالیت می‌کنند بیشتر از نهادهایی باشد که بیرون از این فضا سیاست می‌ورزند.
-
۲۸ روز قبل
تفسیری فلسفی از مفهوم پدرسالاری در تاریخ ایران در مصاحبه با سیاوش جمادی (۱)؛
ایدئالیسم وخیم شیگالفی
آنچه تاریخ ما گواهی می‌دهد این است که اقتدار مستبدان و دیکتاتورها نه از خودشان بلکه در ضعف تسلیم‌طلبانهٔ جماعتی بوده است که مناسبات استبداد و در نتیجه یا بنده یا ارباب بودن در روحیۀ خودشان نیز منتشر است و بنابراین آزادی هرگز نیاز ناگزیر و اول و آخر آنها نمی‌گردد. روشنفکر آزادی‌خواهی است که بیرون حکومت و منتقد آن است. با این تعریف شمار روشنفکران ما آن‌قدر اندک بوده است که چشمداشت زیر و روکردن جامعۀ استبدادزده با قلم آنها خود مبتلا به همان ایدئالیسم وخیم شیگالفی است.
-
۳۰ روز قبل
نوئل کرول/ ترجمه انشاء الله رحمتی؛
تفسیر هنر
هدف تفسیر، بالابردن فهم ما از اثر هنری است. در اثر هنری، چیزی هست که غامض، مبهم، به ظاهر نامنسجم، نابهنجار، غیرمنتظره، دسترس‌ناپذیر، گیج‌کننده یا پنهان است و باید روشن شود. هدف تفسیر، روشن‌ساختن حضور عناصر مناسب در اثر هنری است، بدین صورت که سهم آنها در وحدت، معنا، طرح، تأثیر موردنظر، و / یا ساختار اثر، تبیین شود. در نتیجه، کار تفسیر متوقف است بر مخاطبان هدف ـ
-
۳۱ روز قبل
شهریار وقفی پور؛
فروید و فهمِ هنر
فروید در مقاله میکل آنژ ستایش شدیدش را به نوشته های انتقادی مورخی هنری نثار می کند، مورخی که اولین بار تحت نامِ ایوان لرمولیف شناخته بودش، و همین جا باید متذکر شد که این ستایش، موردی بیش از علاقه ای محدود و گذراست. فروید بعداً کشف کرد که این نامِ مستعار، هویت جیووانی مورلّیِ بزرگ، یعنی بنیانگذار خبرگیِ علمی، را پنهان می کرد. در آن زمان مورلی بود که بیش از هر کس دیگر مایه بدنامیِ مقوله «محتوای معنوی» در هنر را فراهم آورد.
-
۱ ماه قبل
درنگی در کارنامه‌ی فکری فرهنگ رجایی؛
از هویت‌اندیشی تا دعوت به تماشای بهشت
یکی از ویژگی‌های رهیافت کلان‌نگر فرهنگ رجایی توجه ویژه وی به تحولات و فرایند جهانی‌شدن است که با بهره‌گیری از مفاهیم ابن‌خلدونی، جهانی‌شدن را به مثابه «تمدنی جدید» معرفی می‌کند که مستلزم تحولات عینی و ارزشی خاص خود است. به نظر نگارنده نقطه قوت رجایی در تحلیل جهانی‌شدن توجه دائمی وی به امکانات بومی و هستی تاریخی ایرانیان است و به صراحت بیان می‌کند با وجود اهمیت و اعتبار غرب اما آن را افق نمی‌داند و براین اساس است که فهم درست وضعیت بشری و تمدن نوپدید نیازمند فرا رفتن از غرب و ارزش‌های روشنگری است.
-
۱ ماه قبل
یادداشت مدیرمسئول:
قهرمان سازی، پوشالی یا واقعی
قهرمان‌سازی از شخصیت‌ها اگر مستند بر ادله قابل اعتنا باشد به خودی خود مغموم نیست بلکه می‌تواند الگویی برای ساختن نسلی یا جامعه‌ای باشد که تشنه پیشرفت و توسعه است.بر عکس چنانچه قهرمان سازی در بستر مشکلات اقتصادی و اجتماعی و فشارهای موجود در جامعه شکل گیرد بعضا بر اساس حب و بغض شرایط به انحراف کشیده خواهد شد.
-
۱ ماه قبل
گفت‌وگو با یوسف خان‌محمدی دربارۀ تلاش‌های نواندیشان دینی در خصوص تفسیر سیاسی قرآن؛
تفسیر یا تدبر
عموماً نواندیشان دینی تأکید دارند که نام آثار خود را تفسیر نگذارند بلکه تدبر در قرآن بگذارند؛ معتقد بودند تفسیر به تکرار می‌افتد اما تدبر نه. اکثر آنها اسم این آثاری که تولید کرده‌اند را تفسیر نگذاشته‌اند؛ برای مثال آیت‌الله طالقانی نام کتاب خود را پرتوی از قرآن می‌گذارد، سنگلجی کلید فهم قرآن، خرقانی نتیجۀ 12 سال تفسیر خود را محو الموهوم و صحو المعلوم می‌گذارد.
-
۱ ماه قبل
روانکاوی مفهوم مرگ؛
پدر و مرگ: آفرینندگان هستی آدمی
ادبیات عرفانی ما و سایر ملل پر است از توصیه های ترک دنیا و سخت گیری به خود برای بهره مندی از زندگی جاویدان در آخرت. و این همان همانند سازی با مرگ است و یا به عبارت قرآن: خوردن مرگ! و چه زیباست که این خوردن مرگ و خوردن پدر با هم تداعی می‌شوند. فروید در توتم و تابو به زیبایی هر چه تمام تر خوردن پدر را توسط پسران قبیله اولیه به عنوان راهی آدم خوارانه برای درونی سازی پدر توصیف نموده است.