اندیشه
نگاهی به آشفتگی متفکران و هیئت حاکمۀ شوروی دربارۀ منطق صوری در نیمۀ نخست قرن بیستم(۱)؛
استالین و منطق صوری
از نظر هگل منطق صوری ایستا و نتایج آن کاذب و نادرست بود. هگل منطق را امری تاریخی و انسانی میپنداشت که در بهترین حالت باید بازتابندۀ حرکت و پویایی جهان باشد؛ از طرفی موضوع نظام منطق ارسطویی جزئیات بود، اما از نظر هگل منطق باید از کلیات شروع کند.
-
۲ ساعت قبل
گفت‌وگو با حسین راغفر دربارۀ آیندۀ نظام اقتصادی ایران (۲)؛
پیامدهای سیاست‌های اقتصادی ما
غیرمنطقی بودن نظام تصمیم‌گیری در کشور که تنها حافظ منافع عده‌ای خاص است منجر به پیامدهایی همچون تورم، ناکارآمدی نظام اقتصادی، رکود، اتلاف منابع، فقدان اشتغال‌زایی، سرخوردگی، یأس و ... می‌شود. در چنین جامعه‌ای برای فرار از دل‌سردی‌ها، زمینۀ رشد نابرابری‌ها، فقر، گسترش جرائم، خشونت، اعتیاد، طلاق و... مهیا می‌شود. این‌ها سازوکارهای دفاعی هستند که در موقع نادیده گرفته شدن، برای فرار به چنین ابزارهایی متمسک می‌شوند. مهم‌ترین این پیامدها فرار مغزها است که اصلاً فردی به آن توجه نکرده است!
-
دیروز ۱۱:۳۷
مکتب ویتگنشتاین در فلسفۀ دین؛
زبان دین
وقتی ویتگنشتاین متأخر درباره اعتقاد دینی قلم می‌زند، همچنان بر آن است که کاربرد زبان در مقام بیان اعتقادات دینی، کاملاً متفاوت با کاربرد آن در مقام بیان امور واقع است. ولی دیگر در اینجا نتیجه نمی‌گیرد که پس باید این کاربرد، کاربرد نادرست زبان باشد. هدف اصلی وی توضیح این است که چگونه مفاهیمی مانند گناه، فدیه، داوری، رحمت و کفاره، جایگاهی مسلّم در شیوه زندگی یک فرد یا جامعه دارند.
-
۶ روز قبل
گفت‌وگو با حسین راغفر دربارۀ آیندۀ نظام اقتصادی ایران (۱)؛
حکمرانی نئولیبرالیسم بر اقتصاد ایران
: تکاثر یکی از پدیده‌های سرمایه‌داری نئولیبرال است، این پدیده هیچ قیدی برای انباشت سرمایه قائل نیست و بر طبق آن افراد می‌توانند آزاد باشند. چون افراد انگیزه‌های کسب سود و تراکم سرمایه را در خود دارند، می‌توان از این راه تهیه سرمایه برای جامعه را فراهم کرد. حتی در برخی نظام‌های اقتصادی این امر از سوی دولت‌ها تشویق هم می‌شود، مثل انگلستان در اروپا بعد از تاچر، یا ایالات متحده آمریکا.
-
۷ روز قبل
گفت‌وگو با عبدالعزیر ساشادینا دربارۀ نسبت «اسلام‌شناسی» شریعتی با اسلام‌شناسی آکادمیک؛
آکادمیسینی که عامه را خطاب قرار می‌داد
شریعتی نه علاقه‌ای به پدیدارشناسی استعلایی داشت و نه به هیچ‌یک از انواع دیگر آن در پژوهش فلسفی. شریعتی به‌عنوان پژوهشگری که جداً به دین خویش اعتقاد دارد، مشتاق بود تا نشان دهد که اگرچه مدرنیته تأثیری منفی بر مسیحیت گذاشته بود، اما اسلام به‌مثابۀ نوعی عبودیت فعالانه، قادر بود تا در برابر یورش مدرنیزاسیون که از طریق سکولاریزاسیون و عقل‌گرایی صورت می‌گرفت، ایستادگی به خرج دهد.
-
۹ روز قبل
میشل فوکو و ارتباط آثار وی با جهان سوم؛
گفتمان و قدرت در توسعه
دریافت‌ها و بینش‌های فوکو پیرامون کنترلِ تولیدِ گفتمان و نحوه عمل قدرت و دانش ما را قادر خواهند ساخت که تفسیر رادیکالِ مجددی از نظریه توسعه و پراکتیس بدست دهیم. موضوع کلی چنین بازتفسیرهایی می‌توانند به اشکال زیر بیان شوند: اینکه بدون بررسی توسعه به مثابهِ یک گفتمان قادر به فهم راه‌های منظمی نخواهیم بود که کشورهای توسعه یافته غربی از رهگذر آن توانستند کشورهای جهان سوم را کنترل و مدیریت کنند.
-
۱۵ روز قبل
آلن بدیو؛
چند پرسش از دموکراسی
اینکه دموکراسی امروزه خود یک هنجار است از آن جهت که در چارچوب رابطه سوبژکتیو با دولت در نظر گرفته می شود. دولت خود موظف است که تشخیص دهد آیا دموکراتیک است یا استبدادی و در قبال نسبتش با مطالباتی چون آزادی بیان، آزادی تشکل و آزادی عمل مسئول است.تضاد میان دیکتاتوری و دموکراسی امری است که چونان هنجاری ذهنی یا سوبژکتیو در ارزیابی دولت عمل می کند.
-
۱۵ روز قبل
نگاهی به زمینه‌های تاریخی تغییر خط فارسی در فرارودان؛
خط گمشده
مهم‌ترین برنامه فرهنگی رژیم کمونیستی شوروی برای روسی‌سازی فرارودان، در پرتو گفتمان «قومیت‌سازی سوسیالیستی»، بر زدودن زبان فارسی از دستگاه اداری و نظام آموزشی متمرکز بود. دستور مستقیم بر تغییر خط از لاتین به سرلیک بر همین مبنا قابل فهم است. در پرتو این گفتمان، فارسی‌زبانان فرارودان فاقد هویت مستقل قلمداد شدند. پان‌ترکان سوسیالیست حتی شایعه کردند که فارسی‌زبانان ترک‌تبارانی هستند که زبان ترکی خود را فراموش کرده‌اند.
-
۱۵ روز قبل
سیدحسین نصر؛
وحدت طریقت و نظریه لوگوس
اگر مسلمانان افلاطون را امام فلاسفه و فلوطین را شیخ یونانی – (شیخ اصحاب طریقت خود) خواندند، به این دلیل نیز بود که در نوشته‌های آنان تعبیری از آن عقیده‌ی متافیزیکی می‌دیدند، که بعدها اسلام آن را به تفصیل بیان کرده بود. علاوه بر این در حکمت اشراقی سهروردی، اشارات مکرری به کلیت حکمتی شده است که تمام ملتهای قدیم سهمی از آن داشته‌اند و در عرفان اسلامی به طور کامل تجلی یافته است. این همان حکمتی است که استوین و لایب نیتس و نومدرسیان بعدها آن را حکمت خالده یا جاودان خرد نامیدند.
-
۱۵ روز قبل
اقدام غیراخلاقی یک ناشر در نمایشگاه کتاب
انتشارات نقد فرهنگ با مدیریت بیژن عبدالکریمی از ناشران نوپای حوزه علوم انسانی است که تلاش می‌کند بر اساس سرمایه و ایده‌های این استاد فلسفه به کسب اعتبار در بازار نشر بپردازد. اما برخی این ترفندها و ایده‌ها به نظر هم غیر اخلاقی است و هم دارای دافعه فراوان برای اهالی فرهنگ.
-
۱۵ روز قبل
مختصری درباره‌ی معنای رویکرد پدیدارشناختی در مواجهه با زبان و ادبیات فارسی؛
ملاحظه‌ای به ایرادی از لغت‌نامه دهخدا
در توضیح دهخدا زیر واژه‌ی احسنت بسیار جالب است که اول از همه بیتی از شهید بلخی را می‌آورد که از قضا به معنی دوگانه‌ی واژه اشاره دارد و نفس بیت حکایت از نکوهش رودکی دارد، اما دهخدا به دلیل وضوح بیش از حد بعد مثبت واژه در زمانه‌ی معاصر، متوجه بعد منفی‌اش در زمانه‌های کهن نمی‌شود.
-
۱۶ روز قبل
جایگاه دوستی و عشق عرفانی در زیست‌جهان مدرن؛
عرفان و عرصه‌ی عمومی
گسست سیاسی ضرورتاً به معنای گسست مدنی نبود. عرفان خود محمل نوعی پیوند معنوی-مدنی شد؛ هم در آموزه‌ها و هم در سلوک فردی و جمعی. این پیوندها جایگزین عرصه‌ی عمومی شدند که با ویرانگری‌های قرن هفتم به بعد از میان رفته بود. در این آموزه‌ها، عشق و دوستی نقطه‌ی کانونی شد.
-
۲۱ روز قبل
مقایسه‌ی نوآوری در سرمایه‌دار و سوسیالیسم در گفت‌و گو با محمد مالجو (۲)؛
برابری مطلق عین بی‌عدالتی است
حتی محافظه‌کارترین متفکران نیز دست‌کم با رشد سرطانی نابرابری از جهاتی موافق نیستند. یعنی هیچ‌کس با نابرابری مطلق موافق نیست. با فهم امروزین‌مان دست‌کم چنین نگاهی به نابرابری داریم. در عین حال، وقتی به نابرابری حمله می‌کنیم، به این معنی نیست که روی دیگر سکه عبارت است از تحقق وضعیتی که برابری مطلق را پدید می‌آورد. حالا بگذریم از این که برابری مطلق حتی مطلوب نیز نیست و عین بی‌عدالتی است.
-
۲۲ روز قبل
مصطفی محقق‌داماد: داریوش شایگان متصف به حق‌پذیری بود
در روزهایی که نزدیک به چهل روز از درگذشت فیلسوف و ادیب فقید کشورمان داریوش شایگان می‌گذرد شب داریوش شایگان در سالن رایزن مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد.
-
۲۲ روز قبل
نگاهی به تحول دستگاه قضا و زندان در عصر پهلوی اول؛
پارادوکس‌های زندان مدرن
با وجود آنکه در عرصه‌ی حقوق کیفری، تغییراتی حاصل شده بود، ولی همواره بین رویه‌های گذشته و نوین چالش‌هایی وجود داشت و در عمل، بسیاری از مواقع، رویه‌های گذشته بر رویه‌های نوین سیطره می‌یافتند. نمونه‌ی بارز چنین وضعیتی، بیمارستان زندان موقت تهران بود که بعضاً به‌جای درمان بیماران، به مسلخگاه آنان مبدل می‌شد.
-
۲۷ روز قبل
مقایسه‌ی نوآوری در سرمایه‌دار و سوسیالیسم در گفت‌و گو با محمد مالجو (۱)؛
سوسیالیسم علیه سرمایه‌داری
اگر در نظام‌های سوسیالیستی سده بیستمی صاحبان قدرت سیاسی تعیین‌کننده بودند و این تعیین‌کنندگی آن‌ها باعث فشل شدن سایر اعضای جامعه شده بود و از جمله به نوآوری نیز لطمه می‌زد، در نظام سرمایه‌داری این تصمیم‌گیری نه در دست صرفاً صاحبان قدرت سیاسی، بلکه در دست طبقه‌ای است که نه صاحبان صرفاً قدرت سیاسی، بلکه صاحبان ثروت اقتصادی هستند.
-
۲۹ روز قبل
روشنفکران و شبکه‌های مجازی در گفت‌وگو با دکتر سروش دباغ؛
عمر پایان یافتۀ طبقه روشنفکر
به نحوی از مرجعیت (authority) روشنفکران کاسته شده است، زیرا فضای مجازی به مدد شبکه‌های اجتماعی اعم از تلگرام، فیس بوک، اینستاگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی مجال و فضای بحث و تولید و انتشار سخنان را برای افراد متعددی فراهم کرده است. حالا دیگر هر کسی می‌تواند مطلبی منتشر کند و مخاطبانی بیابد. این امر امروزه در هر سطحی با هر کمیت و کیفیتی امکانپذیر شده است. در قیاس با گذشته که چنین مجالی فراهم نبود و تنها مشاهیر و کسانی که صاحب رای بودند، می‌توانستند اندیشه‌ها و آثار خود را منتشر کنند.
-
۱ ماه قبل
حسین پاینده؛
ادبیات داستانی ذهنیت‌مبنا
پیدایش ذهنیت‌مبنایی در ادبیات داستانی واکنشی بود به معضلات و مسائل جدیدی که مواجهه با مدرنیته و زندگی شهری جدید برای جامعه به وجود می‌آورد. ظهور ساختارهای اجتماعی نو و به تَبَعِ آن مسائل نو در روابط بینافردیِ آحاد جامعه، بازنمایی انسان در ادبیات را تحت تأثیر قرار می‌دهد و شیوه‌هایی ایضاً نو را می‌طلبد. داستان‌ها و رمان‌های ذهنیت‌مبنا در واقع تلاشی ادبی برای پاسخ گفتن به پرسشی ماهیتاً فلسفی‌اند: واقعیت چیست؟
-
۱ ماه قبل
مسئله مدرنیته در ایران/ شاهرخ حقیقی؛
نقد مدرنیته یا ضدیت با آن
نگره احمدی بیشتر ضدیت با مدرنیته است تا نقد مدرنیته. به نظر من، دفاع شیفته‌وار او از نیچه، هایدگر و فوکو نشان از ضدیت او با مدرنیته دارد. مسئله فردی چون آل‌احمد در «غرب‌زدگی» در اساس یک مسئله جامعه‌شناسانه-تاریخی است و نه فلسفی، درحالی‌که برخورد احمدی بناست فلسفی باشد و بنابراین کار او ناگزیر باید بُعد مفهومی-تحلیلی داشته و خود او باید متعهد به روشنیِ مفهومی یا روشن‌اندیشی باشد؛ ولی روشنیِ مفهومی دقیقاً آن چیزی است که در آن نوشته‌های احمدی که من دیده‌ام غایب است.
-
۱ ماه قبل
نقدی بر فرضیه‌های موجود در مورد ضحاک؛
ضحاک کیست؟
امروزه به دلیل کشاکش‌های ایدئولوژیک به نحوی دلبخواهی و با کمترین نشانه‌ها، گذشته‌ها اکنونی‌خوانی می‌شوند. دیدگاه منسوب به مهرداد بهار، دیدگاه‌های قطب‌الدین صادقی، دیدگاه‌های احمد شاملو و غیره عمدتاً از سرخط‌های ایدئولوژیکِ بالفعل‌موجود جهت می‌گیرند.
-
۱ ماه قبل
هاروی منسفیلد/ زندگی و اندیشه نیکولو ماکیاوللی؛
ماکیاول خون‌آشام؟!
تاثیر ماکیاوللی بر اعصار پس از خود را باید به دو قسمت تقسیم کرد:آن چه که به نام او چسبانده شده و آنچه که از طریق آثار دیگران شناخته می‌شود امّا مورد تصدیق ماکیاوللی نیست. بالواقع از همان آغاز نام ماکیاوللی به ننگ آلوده شده و صفت "ماکیاوللی گونه "هیچ گاه لقب قابل ستایشی نبوده است. در نمایشنامه هنری ششم، اثر ویلیام شکسپیر، یکی از تبهکاران نمایش ادعا می‌کند که حتی از "ماکیاول خون آشام "(murtherous Machevil)هم برتر است.