پایگاه اطلاع رسانی فرهنگ امروز

آینه در برابر خورشید

آینه در برابر خورشید روایت زندگی پرفرازونشیب استاد احمد مهدوی‌دامغانی است که توسط اساتید محترم جناب آقایان دکتر سیدمحسن علوی‌زاده و دکتر سیدحسین حسینی‌نورزاد مصاحبه و به رشتۀ تحریر درآمده است.

افلاطون به دنبال فرد عادل است اما رالز در پی جامعه عادل!/ خوانش جدیدی از عدالت

تفاوت نظریه سیاسی افلاطون و رالز در این است که افلاطون می‌کوشد تا ماهیت عدالت و فرد عادل را بر اساس قوای نفس او و تطبیق آنها با طبقات سه‌گانه اجتماعی روشن سازد در حالی که رالز از نظر بیرونی به جامعه می‌نگرد و سعی می‌کند ماهیت عدالت را بر مبنای دو اصل آزادی و برابری روشن و مشخص سازد.

موازنه میان خودآیینی و الگوگرفتن اخلاقی

ایده لیندا زگزبسکی در کتاب الگوگرایی در اخلاق آن است که نظریه فضیلت را بسط دهد و به حوزه خاصی وارد کند، به نحوی که از دیگر انواع نظریه‌های فضیلت متمایز باشد. دلیل تاکید بر تعبیر نظریه فضیلت آن است که این نظریه، عام است، یعنی هم شامل اخلاق فضیلت و هم شامل معرفت‌شناسی فضیلت می‌شود.

الگوگرایی در اخلاق به روایت مصطفی ملکیان

از قدیم‌الایام گفته‌اند دو صد گفته چون نیم کردار نیست. اکثر ما هنجارها و بایسته‌های اخلاقی را نه از راه گوش کردن به نصیحت‌های خسته‌کننده و ملال‌آور که با نگاه کردن به کردار و رفتار آدم‌های دور و برمان، اعم از پدر و مادر و خواهر و برادر بزرگ‌تر و مربی مهدکودک و آموزگار مدرسه و... یاد می‌گیریم.

نگاهی به فراز و فرود جریان نواندیشی دینی در ایران / عباس کاظمی

روشنفکری ‌دینی، پس از انقلاب چه سرنوشتی داشته است و از این‌ پس به چه مسیری خواهد رفت؟

زندگی در لحظه از منظری فلسفی

یکی از ویژگی‌های اصلی تجربه مدرن زمان این است که ما بیش از حد بر ابزاری‌کردن آن تمرکز می‌کنیم.

نیک زیستی و فلسفه سیاسی تحلیلی

تمام هم و غم اخلاق و سیاست، فراهم آوردن نیک زیستی (well being) برای انسان‌هاست. دو نفر به شکل دقیق و عالمانه روی بحث «نیک زیستی» متمرکز شدند، یکی تی.ام. اسکنلن (متولد 1940)، فیلسوف امریکایی و دیگری ریچارد لایارد (متولد 1934)، اقتصاددان بریتانیایی است که او را «تزار شادکامی» می‌خوانند.

عرفان، روح ادب و هنر ایران

آیین اختتامیه «همایش ملی متن پژوهی ادبی» با عنوان «هنر و ادبیات عرفانی» به همت و همکاری هسته مطالعات ادبی و متن پژوهی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، انجمن علمی پژوهش‌های هنری ایران و انجمن علمی هنر و ادبیات تطبیقی ایران برگزار شد.

ضرورت جمع عقلانیت و اخلاق در سیاست

مصطفی ملکیان، پژوهشگر نام‌آشنای فلسفه و اخلاق در ایران در یک دهه اخیر، عمدتا بر اصالت فرهنگ و اولویت فرد و توجه به درونیات انسان یعنی باورها، احساسات و خواسته‌های او تاکید داشته و کمتر به اصلاحات اجتماعی و مهم‌تر از نهاد سیاست پرداخته است.

چکیده‌ای از پروژۀ فکری «عرفان مدرن» و طرح چند نکتۀ انتقادی| مهرداد مهرجو

سروش دباغ در سلسله‌مقالات دهگانۀ «طرحواره‌ای از عرفان مدرن»، از حدود و ثغور عرفان و معنویت در جهان مدرن سخن گفته است. پیداست که عرفان مدرن در سایۀ عرفان سنتی سر بلند می‌کند. بنابراین نخستین مطلبی که باید برای فهم این طرحواره در نظر آورد، تقابل‌ها و توافق‌های جهان سنت و مدرن است. دربارۀ زمان پیدایش مدرنیته و پایان آن سخن بسیار گفته‌اند. عده‌ای قرن هفدهم و عده‌ای دیگر قرن هجدهم را زمان پیدایش آن دانسته و قرن بیستم را افول مدرنیته و سرآغاز دوران پست‌مدرن یا پسامدرنیته می‌خوانند.

انسان و معنی حیات / غلامحسین ابراهیمی دینانی

موازین اخلاقی اگرچه مطلق است، ولی به‌واسطه امر الهی مقیّد می‌شود و به حالت تعلیق درمی‌آید. حقیقت دین بیش از آنکه از طریق برهان‌ و استدلال منطقی برای انسان اثبات گردد، از راه خشیت به ظهور می‌رسد. البته امید به رستگاری نیز در این باب نقش مهمی را ایفا می‌کند.

معرفت‌شناسی اجتماعی تحمیل خواسته‌های جامعه بر دین / یاسین حسینی

هر جهان بینی، زمانی که امکانات مشخصی را برای فعالیت باز می‌کند، همان فعالیتی را که قادر می‌سازد محدود و جهت‌گیری می‌کند. بدون جهان بینی، هیچ گروه انسانی نمی‌تواند روابط اجتماعی خود را تولید، بازتولید یا تغییر دهد. اما هر جهان بینی معینی امکانات تولید، بازتولید و دگرگونی روابط اجتماعی را که ممکن ساخته است محدود کرده و جهت می‌دهد.

تفاوت‌های فلسفه اسلامی و فلسفه غرب در گفت‌و گو با آیت‌الله محقق‌داماد

محقق داماد گفت: فلسفه اسلامی بیشتر تمرکزش روی بعد متافیزیک است و از بعد متافیزیک جلوتر از فلسفه غرب است ولی از بعد فلسفه دنیایی به این معنا که سر سفره زندگی امروزه ما باشد عقب‌تر از فلسفه غرب است.

انسان هستنده‌ای چند میراثی / حکمت‌اله ملاصالحی

پرسش از میراثمندی و ماهیت چند میراثی انسان، پرسش از «چیزیست» که در هر دم زندگی ما در لحظه لحظه زیست جهان بشری ما در هر دم تجربه‌های رنگارنگ زیسته فردی و جمعی ما حضورش چندسویه و بی واسطه و مستقیم است.

انسان و معنی حیات / غلامحسین ابراهیمی دینانی

چگونه می‌توان از نقش عظیم «ارتباط» در جهان هستی و در زندگی انسان غافل بود، در حالی که زبان و سخن گفتن بر نوعی از ارتباط استوار است؟ سخن گفتن انسان بر اساس رابطه میان مبتدا و خبر، یا موضوع و محمول و یا فعل و فاعل و مفعول شکل پیدا می‌کند و در ارتباط کلمات مفرد با یکدیگر جمله‌ها ساخته می‌شوند.

دغدغه‌های ذهنی آقای خاص فلسفه!

ششمین شماره مجله گفتمان پیشرفت با تصویری از دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی بر روی جلد در 260 صفحه منتشر شد.

ملاصدرا و سیر و سرنوشت حکمت در ایران/ سید مسعود رضوی

حکایتِ حکمت و معرفت، و روایتِ فرهنگ و معنویت در تاریخ ما، قصه ای بس شیوا و دل انگیز است. گاهی بسیار حماسی و قدرتمند، زمانی شور انگیز و عاشقانه، و در دورانی نیز مجروح و پژمرده، گذر کرده و گاهی در سراشیب افول و انحطاط بوده است.

ما انسان اسطوره‌های آغازین هستیم یا انسان سنّت‌های دینی؟

صفحات طومار پرسش انسان از چیستی و هستی انسانی و معنا و معرفت و حقیقت انسان بودن خویش، دوره به دوره گشوده‌تر و قطورتر شده است. انسان هستنده‌ایست ناتمام. مرگ پایان تمامیت آدمی نیست.

حدگذاری بر دموکراسی

محمد رجبی مهوار

دموکراسی محبوب‌ترین ارزش سیاسی دوران مدرن است. امروز استبدادی‌ترین و مخوف‌ترین رژیم‌های سیاسی دنیا نیز از غیردموکراتیک خواندن خود اباء دارند.

مهدوی دامغانی، خورشید شرق در غربت غرب / اکبر ایرانی

چراغ عمر پرفروغ استاد احمد مهدوی دامغانی خاموش شد و جمع کثیری از علاقه‌مندان ادب و دانش از وجود پر فیض او محروم شدند، اما آثار وجودی او، یادگارهای ادبی و علمی‌اش، سخنان و نامه‌ها و مکتوباتش، چون شجرۀ طیّبه‌ای که «اصلها ثابت و فرعها فی السماء»، فراموش نخواهد شد.

مخاطبان پوپر و هگل در ایران چه کسانی هستند؟

پوپر در کتابش هگل را نیایِ نازیسم معرفی کرده است و این مدعا در میان روشنفکران و روزنامه نگاران تبدیل به «دانشی مشترک» شد، حتی تأثیراتش همچنان در فضای روشنفکری ما وجود دارد.

علم مدرن را باید ذیل نظریه فهمید

طالب زاده گفت: علم مدرن را باید ذیل نظریه فهمید. به عبارت دیگر موضوع در علم جدید یک امر بی واسطه نیست و امر با واسطه یافته است و از افکت به ایده تبدیل شده است. البته ایده هم در تئوری شکل می‌گیرد.

از باورهای کلیشه‌ای تا واقعیت تاریخی

محسن آزموده

دغدغه‌مندان و اهل اندیشه در جامعه ما، در رویارویی با این پرسش اساسی که خود مملو از مفروضات و پیش‌فرض‌های ناسنجیده است، پاسخ‌های متفاوتی پیشنهاد کردند و به عوامل و علل گوناگون سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حتی جغرافیایی و ژئوپلیتیک مستمسک شدند.

اندیشمندی که صدرالدین عصر خود بود

محمّدحسن خان اعتمادالسلطنه نوشته است: «آخوند ملاآقای حکمی قزوینی از فحول فلاسفه اسلام است. صدرالدین عصر خود بود. طالبین علوم عقلانیه از اقصی بلاد ایران به آستان وی می‌رسیدند و می‌بوسیدند.»

شیخ اشراق و باباافضل کاشانی

شانزدهمین نشست از مجموعه درس‌گفتارهایی درباره‌ی سهروردی به «شیخ اشراق و باباافضل کاشانی» اختصاص دارد که با سخنان دکتر مریم اسدیان (پژوهشگر و مدرس دانشگاه) در روز چهارشنبه اول تیرماه ساعت ۱۵ برگزار می‌شود.

محمد زارع شیرین کندی؛

واپسین خدای مِه آلود هیدگردرافق فکری تاریک ما

به سبب شرایط  و اوضاع  و مقتضیات خاص جامعۀ فکری و فلسفی ما و زمینه و تاریخ نسبتا بلند کج اندیشی و کج فهمی در تفسیراندیشه های فیلسوف بزرگ آلمانی ، مارتین هیدگر ، ابراز هر گونه  قول و نظری دربارۀ نسبت تفکر هیدگر با خدا و دیانت و آموزه های وحیانی ، در اینجا و اکنون ، بناگزیر به بیراهه ها و کژراهه هایی عجیب و غریب منتهی خواهد شد .

انسان و معنی حیات / غلامحسین ابراهیمی دینانی

وقتی می‌گوییم «اندیشه همیشه می‌اندیشد»، منظور این است که: علم هرگز بدون عمل نیست و عمل از لوازم ذاتی علم به شمار می‌آید. البته عمل دارای مراتب و مراحل متفاوت است و در هر مرتبه‌ای به مقتضای آن مرتبه به ظهور می‌رسد.

سعید نفیسی و نیمه‌راه بهشت| میثم موسوی

کتابِ «نیمه راهِ بهشت» به قلم سعید نفیسی داستان و گزارشی از اوضاع آشفته‌ی ایران در دهه‌ی بیست شمسی است که حکایت‌گر فساد و جنایاتِ سیاستمداران، نوکیسه‌گان و شخصیت‌هایی است که به قولِ نویسنده‌ی آن جز به حلق و جلق و دلق نمی‌اندیشند!

هم شرقی هم غربی: از تاریخ روشنفکری مدرنیته ایرانی چه می‌دانید؟

اولین جریان‌های روشنفکری در ایران مدرن، در عهد قاجار و پس از شکست‌های ایران از روسیه در ابتدای قرن هجدهم میلادی و آگاهی و تلاش برای رفع علل عقب‌ماندگی شکل گرفت. تاکنون چندین پژوهش‌ دامنه‌دار درباره تاریخ روشنفکری ایران در چارچوب مدرنیته انجام شده است. در میان پژوهشگرانی که به جوانب و نحله‌های مختلف روشنفکری در تاریخ معاصر ایران پرداخته‌اند، می‌توان از سعید امیرارجمند، یرواند آبراهامیان، حمید دباشی، مهرزاد بروجردی، علی قیصری، نگین نبوی، علی میرسپاسی، فرزین وحدت و محمد توکلی‌طرقی نام برد.