پایگاه اطلاع رسانی فرهنگ امروز

اندیشه ایرانشهری آگاهی است یا ایدئولوژی؟

شماره بیست و ششم مجله سیاست‌نامه منتشر شد

تندروی برخی سلیقه من نیست اما به آنها هم احترام می‌گذارم/ شنیدن بعضی تهمت‌ها برایم عادی شده و چیز مهمی نیست

غلامعلی حدادعادل در گفت‌وگوی تفصیلی با مجله فرهنگ امروز به بیان خلاصه‌ای از زندگی علمی و سیاسی خود پرداخته و نسبت به برخی هجمه‌ها و تهمت‌هایی که به او وارد می‌شود نیز واکنش نشان داده است. مش

فردگرایی در جوامع لیبرال و اضمحلال فرهنگی

آیا فردگرایی رادیکال در جوامع لیبرال جانشین اخلاق شده است؟ و آیا هشداری برای فرهنگ جامعه محسوب می شود؟ سؤال یادداشت حاضر این است: آیا علائمی وجود دارد که نشان دهد فردگرایی لیبرال به مرور جایگزین اخلاقیات گذشته شده و در مرکز همه اصول و نگرش‌های اخلاقی قرار گرفته است؟ پاسخ یادداشت به این سؤال مثبت است و سه شاهد هم برای اثبات ادعایش ذکر کرده است.

نقد و بررسی کتاب «فلسفه تحلیلی» نوشته حمید وحید

فلسفه مثل مهندسی نیست

جلسه بحث درباره کتاب «فلسفه تحلیلی: مقالاتی در معرفت‌شناسی، عقلانیت و فلسفه دین» نوشته حمید وحید، در موسسه شهر کتاب با مطالعه چند پاراگراف از مقدمه کتاب جدید این فیلسوف ایرانی به پایان رسید، البته این چند پاراگراف در مقدمه کتاب نیامده و شرط انتشار کتاب هم همین بوده. شگفت آنکه این چند خط چنانکه خوانندگان وسط صفحه خواهند خواند، نکته‌ای بسیار بدیهی را بیان می‌کند، آن هم در ابتدای یک کتاب بسیار تخصصی علمی و دانشگاهی که قاعدتا مخاطبانی بسیار محدود خواهد داشت.

تأثیرات هوش مصنوعی بر آموزش دینی

سعید بصام: امروزه دیگر هوش مصنوعی تنها موضوعی در بین مقالات علمی نیست بلکه تقریباً در تمام شاخه‌های صنعت و جنبه‌های زندگی نفوذ کرده و تازه آغاز راه است؛ تا جایی که برخی از روشنفکران شروع به هشدار درباره آینده این پدیده کرده‌اند.

لیبرالیسم چپ، لیبرالیسم راست

سیدعلی میرموسوی: لیبرالیسم یکی از جریان‌های فکری مهم و تاثیرگذار دوران جدید است که در قرن بیستم جایگاهی ایدئولوژیک در نظام‌های چند سالار غربی یافت و در شکل گیری و گسترش نهادهای دموکراتیک نقشی پر رنگ داشت.

نگاهی به کتاب «طبقه، سیاست و نظریه اجتماعی»

سیاست‌ورزی و مردم

  آصف بیات را باید از آن دست ایرانشناسان دغدغه‌مند دانست که با پیگیری وقایع و تحولات داخلی ایران و خاورمیانه به‌طور کل، نگاه واقع‌بینانه و علمی ارایه می‌کنند.

گفت‌وگو با دکتر امیر مازیار درباره کتاب «بر کرانه زیبایی‌شناسی طبیعت»، اثر رونالد هپبرن

طبیعت به مثابه اثر هنری

آیا طبیعت زیباست؟ زیبایی طبیعت چه معنایی دارد؟ آیا تجربه و احساس ما از زیبایی طبیعت مشابه احساس‌مان از زیبایی یک اثر هنری، مثلا یک اثر موسیقایی یا یک تابلوی نقاشی است؟ شباهت و تفاوت این دو شکل از زیبایی در چیست؟

پایانی بر طرح‌واره فکری روشنفکری دینی

محمد عثمانی: عبدالکریم سروش که بسیاری او را از پرچم‌داران اولیه جریان روشنفکری دینی می‌دانند در بستر مهاجرت به آمریکا و مواجهه با نقدهای بسیار با بازخوانی در طرح‌واره فکری خود از یک‌سو بسط تجربه نبوی خود را با طرح ایده رؤیای رسولانه پیامبر، تلاش کرد تا راهی نو در بشری سازی تجربه پیامبر برسازد اما درنهایت با نقد کارشناسانه به مناسبات قدرت در بافت حکومت پیامبر، ساختار حکومت‌های دینی را از ابتدا استبداد، مطلق‌گرایانه و تقدس‌مآب دانست؛ امری که بعضی از منتقدان او چون محسن کدیور او را به تجدیدنظرطلبی در باورهای خود متهم کردند.

علم لاینفع؛ نگاهی به دوران محنه و مسئله «خلق قرآن» و موضع‌گیری امامان شیعه درباره این مسئله

عظیم محمودآبادی: واقعه محنه ربیع‌الاول سال ۲۱۸قمری و چهار ماه قبل از مرگ مأمون خلیفه عباسی، آغاز گردید. خلیفه از نماینده‌ خود در بغداد، خواست تا عقاید قاضی‌ها را در مسئله خلق قرآن بپرسد و آنانی را که با خلق قرآن موافق نیستند از سِمت خود عزل کند.

جستارهایی در باب توتالیتاریسم

کشف ماهیت خودکامگی

اگر یک کشور را بخواهند تعریف کنند، شایستگی‌ها و دستاوردهای آن را پیش می‌کشند. چیزهایی از قبیل نرخ توسعه فرهنگ، تولید ناخالص داخلی (GDP) * و رشد سالانه آن، میزان سرمایه‌گذاری خارجی، درآمد سرانه، درآمد ملی، شاخص شادی و میزان اثربخشی قوانین آن درنظر گرفته می‌شود. این قلمرو براساس دو چیز می‌تواند به حداکثر بالندگی خود دست یابد، یکم نگرش عمومی شهروندان و دوم سیرت حاکمیت.

به مناسبت انتشار کتاب انقلاب فرانسه، اثر ژرژ لوفور

امید به طلوع دوباره عقلانیت و تعقل

مکتب تاریخی را می‌توان این‌طور تعریف کرد: گروهی از مورخان به هم پیوسته که وجه اشتراک‌شان شمار قابل توجهی از فرضیات مشخص در باب مدرک، تبیین و روایت است.

تاملی در تتبعات مونتنی

انسانی بسیار انسانی

نشست هفتگی مرکز فرهنگی شهر کتاب با عنوان «تأملی در تتبعات مونتنی» سه‌شنبه ۱۲ اردیبهشت به مناسبت چهلمین روز درگذشت احمد سمیعی گیلانی به کتاب «تتبعات» مونتنی با برگردان او اختصاص داشت و با حضور مسعود زنجانی، حسین حسینی و لاله قدک‌پور برگزار شد.

نمونه‌ای از تفاوت فقه قرآنی با فقه معاصر

محمدتقی سهرابی‌فر در یادداتشی که با اشاره به موردی قرآنی به مقایسه فقه قرآنی با فقه معاصر می‌پردازد و تأکید می‌کند اگر فقه معاصر ضروری‌ترین نیاز جامعه را برطرف نمی‌کند باید برای ورود در همه ساحاتِ زندگی بشر بیشتر تأمل کند.

بنیادگرایی دینی و رقیبانش

در تئوکراسی ( حکومت دینی ) این تنها غیر مومنان و سکولارها نیستند که طرد می‌گردند، بلکه بخشی از دین‌داران نیز به سبب آنکه مدل دینداری‌شان مطابق و متناسب با مذاق حکمرانی دینی نیست، به حاشیه رانده می‌شوند؛ و از آنان عموماً با عناوینی نظیر منحرف، التقاطی، سست‌ایمان و… یاد می‌شود.

موارد نقضی که نظریه جدید عبدالکریم سروش را نفی می‌کند

می‌دانیم که یک نظریه فلسفی در صورتی معتبر است که از جامعیت و شمول تام برخوردار باشد. بدین معنا که در حوزه‌ای که نظریه در آن مطرح می‌شود نتوان مثال یا موارد نقضی برای آن نظریه تصور و اثبات کرد. حال نگارنده این متن بر این باور است که مورد یا موارد نقضی را دریافته که نظریه جدید دکتر عبدالکریم سروش را نقض و نفی می‌کند و اعتبار آن را زیر سؤال می‌برد.

جرج اورول و آلبر کامو؛ دیداری که هرگز میسر نشد

جرج اورول و آلبر کامو از چهره‌های مهم ادبی و سیاسی قرن بیستم اروپا به‌شمار می‌روند و هر دو شهرتی جهانی دارند.

قهرمانان تراژیک دنیای مدرن

ایده «کارگران به عنوان قهرمانان تراژیک دنیای مدرن» از ساخته‌های ذهن و قلم روشنفکران طبقه متوسط جدید است. یک بررسی استقرایی اجمالی تاریخی و جغرافیایی نشان می‌دهد که طبقه متوسط یا میانی تقریبا در همه جای دنیا و در بیشتر تاریخ، موثرترین و اصلی‌ترین نیروی پیش برنده تحولات اجتماعی و فرهنگی بوده و هست. با تامل عقلی و قیاسی هم می‌توان استدلال‌هایی برای این حکم کلی اقامه کرد.

بهترین کتاب‌ها دربارۀ راست افراطی: گفت‌وگویی با کاس مود

کاس مود، از برجسته‌ترین محققان راست افراطی، در خلال معرفی پنج کتاب، دربارۀ افراطی‌گرایی سیاسی سخن می‌گوید

نگاهی به تاریخ زندگی کارگران در ایران

خواست یک زندگی ساده

زمانی که نام طبقه کارگر به میان می‌آید، برای بیشتر افراد، بیش از هر چیز یادآور مارکسیسم و پدیده انقلاب است. مارکس نقشی بسزا در ایجاد این تصور از طبقه کارگر داشت. او طبقه کارگر را یک طبقه انقلابی معرفی کرد که قادر است دیگر طبقات را نمایندگی کند.

آیا همواره علم و دین ناگزیرند در تضاد با هم باشند؟

نیکولاس اسپنسر در کتابش به نام «Magisteria» صورتبندی ارائه شده در کتاب «تاریخ تضاد علم و دین» را که مورد حمایت ریچارد داوکینز و دیگران قرار گرفته، گمراه‌کننده می‌داند. به نظر او برای قرن‌ها علم و دین «بی‌پایان و به طرز شگفت‌انگیزی در هم تنیده شده‌اند». این روایت اسپنسر از رابطه علم و دین، حتی برای خوانندگانی که تمایل به مخالفت با او دارند روح‌بخش انگاشته شده است.

دین‌گریزی و مسوولیت ما

حتی مراجعه به متن دینی را فرمان عقل و مقدمه استفاده از وحی می‌داند و این عقل است که ما را به پرسش درباره آفرینش و آغاز، انجام و هدف آن ارشاد می‌کند و برای پاسخ به این پرسش ما را به تدبر در پیام وحی راهنمایی می‌کند و در مورد واقعه عاشورا نیز هیچ اثری از گفتار و رفتار حضرت سید الشهدا(ع) نیست الا اینکه منطبق با عقل است.

زیستن در زمانه دشوار به روایت مقصود فراستخواه

خلق جهانی موازی

زندگی سخت شده. این حرف را تقریبا از همه می‌شنویم. شرایط اقتصادی و اجتماعی ناگوار است، شکاف فقیر و غنی روز به روز بیشتر می‌شود، زیست بوم رو به اضمحلال است، سایه جنگ بر سر اکثر ابنای بشر سنگینی می‌کند، آزادی‌های فردی و امنیت اجتماعی از همه سو تهدید می‌شود و خلاصه اوضاع قمر در عقرب است. در چنین وضعیتی برای زنده ماندن و زیستن چه باید کرد؟ چه می‌توان کرد؟

نگاهی به مکاتب فلسفی چین

دوست داشتن دیگران

امروز ما در جهانی زندگی می‌کنیم که به واسطه فرآیند جهانی شدن، افزایش استفاده از رسانه‌های جمعی و تکنولوژی، فرصت برای شناخت فرهنگ‌های مختلف جهان را به وجود آورده است. کشورهای آسیای شرقی همچون کشور چین و ژاپن هرکدام در طول دوره تاریخ خود اندیشه‌، فرهنگ و فلسفه مختص به خود را داشته و دارند که قدمت بسیاری از این مکاتب و سنن فرهنگی به پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد. در این یادداشت نگاه کوتاهی به بعضی سنت‌های فکری در چین خواهیم داشت.

با نگاهی به آثاری از دوبچک، هرابال و کلیما

بهار پراگ

پس از استعفای ادوارد بنش از ریاست‌جمهوری چکسلواکی در سال 1948، کمونیست‌ها قدرت را در دست گرفتند و تا سال 1989 با تکیه بر دروغ، فریب و خشونت‌ورزی حکومت کردند.

سادگی فریبنده

برنارد شاو (1950-1856، ادیب ایرلندی‌تبار) اگرچه به نوعی از سوسیالیسم معتقد بود، اما در عرصه تفکر، طرفدار آریستوکراسی بود. امروز هم در کنار دستاوردهای مثبت فضای ارتباطی و رسانه‌ای جدید، یکی از تبعات منفی گسترش نوشته‌ها و آثاری است که اگر عصر روزنامه بود، باید از چندین خان می‌گذشت تا مجوز انتشار بگیرد. در چنین وضعیتی انتشار کتابی درباره اخلاق نوشتن که خودش مصداق فضائل صوری و محتوایی است که از آنها سخن می‌گوید، بسیار لازم و ضروری است. 

6 راهکار برای فیلسوف شدن!

اصولا روش مشخصی برای فیلسوف شدن وجود ندارد. اما آنچه در پی می‌آید را می‌توان پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت خود در امور فکری و فلسفی در نظر گرفت، شاید نوعی راهنما برای مبتدیان.

تاملاتی درباره مساله شر در اندیشه فیلسوفان قاره‌ای

فلسفه و رنج بشری

فراتر از توجیه شر؛ پاسخ متفکران قاره‌ای یهودی و مسیحی به هولوکاست» نوشته سارا کترین پیناک، کتابی است که در آن نویسنده به چرخشی که رخ دادن هولوکاست، این رویداد دهشتناک تاریخ معاصر ما، در نظریه‌های فلسفی مربوط به وجود شرور در جهان ایجاد کرده است، می‌پردازد.

حذف کرسی هایدگر در دانشگاه فرایبورگ

در صورت نتیجه ندادن اعتراضات، کرسی کنونی هایدگر با کرسی استاد جوانی در درس منطق و فلسفۀ زبان تحلیلی جایگزین می‌شود

روشن‌فکری که نوشته‌هایش در قلب فوتبال می‌نشست

ادواردو گاله آنو، روشن‌فکر و نویسنده سوسیالیست اروگوئه‌ای، در ۷۴سالگی درگذشت